نقش امریکا در ورود ایران به عصر اتم

آفتاب‌‌نیوز : دوست پزشک من همواره در مورد تکثیر تسلیحات هسته ای نگران است. 60 سال پیش، 250 هزار نفر هنگام بمباران هسته ای هیروشیما و ناگازاکی توسط امریکا جان باختند. نیازی نیست که شما دانشمند باشید و یا حتی یک کارشناس هسته ای تا دریابید که رادیواکتیویته ناشی از بمب های هسته ای و یا نیروگاه های معیوب( مانند چرنوبیل در اوکراین ـ 1986 و تری مایل آیلند در پنسلواین ـ 1979) می توانند تا مدت های طولانی محیط زیست را آلوده کنند. 

از زمان انفجارهای فاجعه بار ژاپن در سال 1945 و علیرغم آگاهی کامل از نتایج به کارگیری تسلیحات هسته ای، واشنگتن هم چنان سالانه 27 میلیارد دلار صرف تولید تسلیحات هسته ای جدید و نگاهداری از تسلحیات هسته ای انباشته شده خود می کند. ایالات متحده، روسیه و انگستان هم اکنون بیش از 11000 سلاح هسته ای در اختیار دارند. هند، پاکستان و اسراییل و کره شمالی نیز حدود 400 سلاح هسته ای را در زرادخانه های خود انباشته اند. 

جای تعجب نیست که دوست پزشک من و سایر افراد آگاه در مورد عواقب این موضوع نگران هستند. گذشته از قدرت های بزرگ هسته ای، تروریست های رجعت طلب هم ممکن است درصدد به کارگیری « بمب های کثیف» باشند. 

القاعده و یا هرگروه دیگری که حوادث 11سپتامبر را آفریدند، دارای این توانایی بالقوه هستند که مناطق شهری را به رادیو اکتیو آلوده کرده و موجی از اضطراب راه بیاندازند. 

وضعیت حیرت آور و تاسف باری است. برنامه های تسلیحاتی کره شمالی فارغ از پیشرفت یا شکست مذاکرات، در حال پیشرفت است! رسوایی هسته ای در پاکستان هم چنان خودنمایی می کند، چرا که دکتر خان، پدر برنامه های تسلیحات هسته ای پاکستان با فروش دانش هسته ای به کشورهای دیگر قصد داشت ثروت بیشتری بیاندوزد. 

گزارش ها حاکی از آن است که رئیس جمهوری محافظه کار ایران، محمود احمدی نژاد، هم قصد دارد تبدیل اورانیوم را از سربگیرد. دار و  دسته امنیت ملی بوش هم به موجب گزارشات موثق به هراس افتاده و در این میانه پیشنهادهایی چون حمله گسترده به ایران، حمله هوایی به تاسیسات هسته ای و یا به کارگیری نیروهای ویژه برای نابود سازی توانایی ای هسته ای این کشور ـ ویا حتی ترکیبی از تمامی این موارد ـ را مطرح کرده اند. ژاک شیراک،هم در نقش بازیچه کاخ سفید ، ایران  را تهدید می کند که در صورت از سرگیری فرآوری پلوتونیوم، پرونده این کشور به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع شده و تهران باید خود را برای مواجهه با تحریم آماده کند. 

در چنین شرایطی این پرسش مطرح می شود که چگونه ایران توانسته است به توانایی های هسته ای دست یابد؟ شاید ساده ترین پاسخ ، اشاره به دانشمندان بی تعهد و غیر مسئول شوروی سابق باشد که حاضر شده اند این فن آوری را به ایران بفروشند. یک همکار من در این باره می گوید: آنها پس از سقوط شوروی حاضرند هر چیزی را بفروشند، به شرط آنکه خریداری برایش بیابند. 

اما این صحیح نیست. آنچه که باعث ورود ایران به عصر اتم شد نه رجعت گرایی اسلامی ضد امریکایی بلکه سیاست های  مشخص و تعیین شده ایالات متحده بود. در اواخر دهه 1960، ایران نمونه بارزی از یک متحد امریکا محسوب می شد. گذشته از هر چیز دیگر، شاه ایران به دلیل کودتای سال 1953 علیه دولت مردمی  مصدق، هنوز خود را مدیون عوامل سازمان سیا می دانست.
شاه ایران به خوبی معنای وفاداری به کسانی که « خاندان شاهنشاهی» وی را بر مصدر« قدرت دیکتاتوری» نگاه داشته بودند، درک می کرد. 

حسن خدمت گزاری شاه در نهایت پاداش دسترسی به فن آوری هسته ای را برای او به ارمغان آورد.  ایالات متحده و یاران غربی این کشور در حقیقت عامل اصلی تولد برنامه های هسته ای ایران در اواخر دهه 1960 و اوایل دهه 70 محسوب می شوند. در سال 1974، شاه ایران پس از مذاکره و مشاوره با هنری کسینجر وزیر خارجه وقت امریکا، با غرور خبر از آن داد که نیروگاه های هسته ای ایران به زودی توان تولید 20 هزار مگا وات انرژی را خواهند داشت. 

در اواسط دهه 1970، با توجه به تاکید کسینجر که ایران را به عنوان سکویی برای مبارزه با نفوذ کمونیسم در منطقه تلقی می کرد، واشنگتن به ایران پیشنهاد کرد تا برنامه های هسته ای خود را توسعه داده و ساخت 23 راکتور هسته ای را در دستور کار خود قرار دهد. در ابتدای سال 1974 عملیات ساخت راکتورهای زیر نظر کارشناسان و مهندسان انستیتو تکنولوژی ماساچوست (MIT) که وظیفه آموزش تکنسین های ایرانی را نیز بر عهده داشتند، آغاز شد. 

سیدنی سابر، از مسئولان وزارت خارجه امریکا در اکتبر 1977 عنوان کرد که دولت شاه قصد خرید 8 راکتور هسته ای دیگر را از امریکا دارد. در 10 ژولای 1978، تنها هفت ماه پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، پیش نویس نهایی توافق هسته ای ایران و ایالات متحده امضا شد. 

این توافق نامه با هدف تسهیل مشارکت در عرصه انرژی هسته ای و تنظیم صادرات و انتقال تجهیزات و مواد مورد نیاز برای برنامه های هسته ای ایران امضا شده بود. ایران هم چنین قرار بود از فن آوری و کمک امریکایی ها در اکتشاف ذخایر اورانیوم خود استفاده کند. 

در آن زمان این پرسش از سوی منتقدان مطرح شد که چرا کشوری با ذخایر عظیم نفت و انرژی باید در فن آوری هسته ای سرمایه گذاری کند؟ پاسخ دولت وقت امریکا بسیاری ساده بود « چرا که نه؟». 

جنرال الکتریک و وستینگ هاوس، دو شرکت عظیم امریکایی در حال فروش راکتور به ایران بودند. این دو شرکت در عمل تولید تجهیزات هسته ای برای جهان سوم را بر عهده داشتند.
بنابراین  رسانه های وابسته به آنها به سرعت وارد عمل شده و به تحسین شاه ایران برای به خدمت گرفتن « سیاست های غرب گرایانه » و دور اندیشی در مورد« عصر ورای نفت» پرداختند. در شرایطی که مردمان ایران هرگز چنین نگاهی آکنده از تحسین و ستایش به شاه خود نداشتند، اما واشنگتن چه کسی را می توانست پیدا کند که بیش از شاه ایران مورد اعتماد باشد؟ 

« کارشناسان» موسسه معتبر مطالعات و تحقیقات استانفورد در همان زمان به این نتیجه رسیده بودند که  برنامه های هسته ای ایران نه تنها در راستای صلح جهانی موثر است بلکه به تامین منافع امریکا نیز منتهی خواهد شد. درک علت این نتیجه گیری چندان سخت نیست. برنامه های شاه ایران نه تنها باعث می شد شرکت های امریکایی ساخت راکتورهای هسته ای ایران را به عهده بگیرند بلکه پنتاگون نیز توانست با فروش تسلیحات و ادوات شکنجه به ارتش و پلیس مخفی شاه  ادامه داده و همزمان امریکا نیز بخشی از هزینه خرید نفت از ایران را کاهش دهد. 

در اواسط دهه 1970 ایران هم چنین قراردادهای دیگری برای ساخت تاسیسات هسته ای با فرانسه و آلمان منعقد کرد. 

شاه معتقد بود که هدف از این قراردادها الکتریسته است، اما تنها انسان های ساده لوح می توانستند باور کنند که این حجم عظیم از تاسیسات هسته ای تنها برای تولید الکتریسیته است! واکنش کارشناسان و سیاستمداران امریکایی اما در این میان چه بود؟ آنها معتقد بودند« وقتی دوستان خوب ما در مورد برخی مسایل! کنجکاو شده اند ما نباید احساس خلاقیت و کنجکاوی آنها را سرکوب کنیم». 

در سال 1976، رئیس جمهوری جرالد فورد، حتی به شاه اجازه داد که تجهیزات فرآوری و استخراج پلوتونیوم را خریداری و راه اندازی کند. راه اندازی این تاسیسات گامی مهم در جهت تبدیل فرآیند تولید انرژی به فرآیند تولید تسلیحات هسته ای محسوب می شد. 

همه چیز به خوبی پیش می رفت تا اینکه در سال 1979، مردم  خشمگین ایران، صدای خود را به گوش جهانیان رساندند. تظاهرات عظیم مردم در نهایت رژیم شاه را سرنگون کرده و دولت جدید به فاصله ای کوتاه مقامات سفارت امریکا در تهران را به گروگان گرفت. در 1980، حکومت مسلمان ارتدوکسی جایگزین پادشاهی غرب گران حاکم بر ایران شد. 

رهبر وقت ایران با نام بردن از امریکا به عنوان« شیطان بزرگ» گرایشات غربگرایانه شاه را متوقف کرده و همزمان با این تغییر رویکرد، جنگ خونین ایران و عراق باعث توقف در برنامه های هسته ای شد.

 اصابت چندین موشک و بمباران تاسیسات هسته ای ایران نیز در این میان توانایی های کشور را به شدت محدود کرد. در اواخر دهه 80، رهبری جدید ایران، تصمیم به احیای برنامه های هسته ای ایران گرفت. تهران در ابتدا به اروپای غربی و حتی واشنگتن چراغ سبزی برای مشارکت در بازسازی راکتورهای هسته ای نشان داد. اما غرب این بار ترجیح داد تا از برنامه های هسته ای ایران دوری گزیند. 

ایالات متحده، انگلستان، فرانسه روسیه و چین همگی از امضا کنندگان معاهده عدم تکثیر بوده و توافق کرده اند که به سمت و سوی خلع سلاح هسته ای حرکت کنند. این معاهده کشورهای غیر هسته ای را نیز ملزم می سازد که از برنامه های ساخت تسلیحات هسته ای اجتناب کرده و همه  تاسیسات هسته ای خود را به روی بازرسی های سازمان ملل بگشایند. در عوض، کشورهای عضو می توانند از مزیت دستیابی به فن آوری هسته ای برخوردار شوند. در عمل اما غول های هسته ای علیرغم برخی کاهش های جزیی و استراتژیک، هنوز هیچ گام اساسی در جهت نابود سازی ذخایر انبوه تسلیحات هسته ای خود بر نداشته اند و تنها به تاکید بر لزوم دورماندن کشورهای غیر هسته ای از دست یابی به این تسلیحات اکتفا کرده اند. 

از سوی دیگر باید در نظر داشت که ایالات متحده و بریتانیا نه تنها ذخایر تسلیحات هسته ای خود را کاهش نداده اند بلکه حتی درصدد نو آوری و تولید تسلیحات جدید هستند. ایالات متحده هم اکنون تسلیحات هسته ای با توان نفوذ به اعماق زمین و نابودی تاسیاست زیر زمینی را تولید کرده و بریتانیا هم سرگرم تولید نسل جدیدی از موشک های « ترایدنت» است.
ایران اما در این میان خواستار« حق » خود جهت دستیابی به فن آوری هسته ای است. پاکستان و هندوستان، دو کشور همسایه ایران در سال 1998 به« باشگاه هسته ای» پیوسته اند. اسراییل، دشمن ایران نیز که دارای ذخایر هسته ای قابل توجهی است در سال 1981  راکتور هسته ای عراق را بمباران کرده و هیچ تاوانی نیز برای این اقدام یکجانبه پرداخت نکرده است. 

در سال 2003 در صورتی که عراق دارای قدرت بازدارندگی هسته ای بود، ایالات متحده هرگز به این کشور حمله نمی کرد. کره شمالی، یکی دیگر از اعضای« محوراهریمنی» به این موضوع توجه کرده و اکنون از زرادخانه هسته ای خود به عنوان ابزاری برای ممانعت از حمله احتمالی امریکا استفاده می کند. 

استراتژی هسته ای، جنون آمیز است. حداقل دوست پزشک من چنین عقیده ای دارد. او می گوید: تسلیحات هسته ای نمی توانند از کشور دفاع کند. اگر مکزیک به ما حمله کند، آیا ما تسلیحات هسته ای خود را بر سر مردم تگزاس خواهیم ریخت؟ 

رونالد ریگان تنها رئیس جمهوری ایالات متحده که خواهان نابودی تسلیحات هسته ای بود در جریان اجلاس آیسلند به نکته جالبی اشاره کرد. او گفت: جنگ هسته ای هیچ برنده ای ندارد، بنابراین هرگز نباید آغاز شود.
ریگان علیرغم تاکید بر این موضوع با علاقه دیوانه وار خود به « جنگ ستارگان» باعث شد تا  گورپاچف، رئیس جمهوری وقت شوروری از توافق خلع سلاح هسته ای عقب نشینی کند.
 
بوش، حتی حاضر به کار بستن نظرات ریگان هم نیست. او که هنوز تلفظ صحیح این واژه ( هسته ای) را بلد نیست، بیش از هر رئیس جمهوری دیگری از  این واژه به عنوان تهدید استفاده کرده است، تهدیدی که در نهایت می تواند کشورهای غیر هسته ای را نیز به سمت و سوی تلاش برای دستیابی به تسلیحات هسته ای بکشاند . نمی دانم آیا واقعا کسی می تواند رییس جمهوری را به درکی صحیح از اوضاع برساند؟
شاید شخصی همانند پت رابرتسون، آدم کش بالفطره و مسیحی اوانجلیک، بتواند او را متقاعد کند که رویکرد احماقانه فعلی خود را کنار گذاشته و در مدت باقی مانده از دوران ریاست جمهوری خود حداقل یک کار مثبت برای جهانیان انجام بدهد: رهانیدن جهان از شر تسلیحات هسته ای امریکا.