سید محمد خاتمی در مراسم سوگواری شهادت حضرت فاطمه: با خالی کردن صحنه زندگی به قصد رسیدن به هدف غایی، ظالمان عرصه را پر می‌کنند+تصاویر

آفتاب: بارش شدید باران بهاری، حضور انبوه چهره‌ها و اقشار مختلف مردم در سالن اصلی مراسم و دو اتاق مجاور، در ایوان و همچنین در حیاط به رغم بارش باران و قرائت زیارت حضرت فاطمه زهرا(س) توسط ساعد باقری که همراه با اشک و آه و شعر همراه بود، مراسم امسال را متفاوت از سال‌های پیش کرد.

 به گزارش روابط عمومی دفتر سید محمد خاتمی، سهیل محمودی که اجرای این مراسم را بر عهده داشت در میانه مراسم به یادآوری سال‌های گذشته و نکاتی درباره زندگی حضرت زهرا(س) می‌پرداخت. شاعران اهل بیت فاطمه راکعی، محمدرضا طاهری، عبدالجبار کاکایی و سید مرتضی هاشمی گلپایگانی در این مراسم به قرائت اشعار خود در مدح و منقبت حضرت فاطمه(س) پرداختند.

بعد از قرائت این اشعار، عبدالحسین مختاباد به مرثیه خوانی در سوگ بانوی دو عالم پرداخت.

در بخش پایانی این مراسم حجت الاسلام و المسلمین سید محمد خاتمی به سخنرانی پرداخت.

رئیس‌جمهور سابق کشورمان سخنان خود را با تسلیت ایام فاطمیه گفت:« حضرت زهرا یک عالم است، عارف است، زاهد است، دارای بینشی قوی است و البته معصوم است، همچنین که پیامبرعظیم الشان اسلام و اولیای گرام اینگونه بوده‌اند.»

رئیس بنیاد باران ادامه داد:« در ورای اینها و به خاطر همه این خصوصیت‌ها؛ زهرا(س) یک الگو و معلم است، معلم زندگی دین خدا دین هدایت است، هدایت انسان به سوی کمال و این بزرگواران راه کمال را پیمودند و به ما نشان دادند و بخصوص زندگی را برای ما معنا کردند.»

خاتمی با بیان اینکه در مورد دین دو بینش و دیدگاه یک بعدی به ویژه در خصوص اسلام وجود داشته است، اظهار داشت:«یک دید، دید صوفیانه است که دین را  فقط متکفل کمال بخشیدن آدمی و رسیدن او به کمال ابدی می‌داند. البته هدف اقصی دین نیز همین است که انسان به زندگی جاوید کمال یافته برسد.»

وی تصریح کرد:«مشکل کار این است که به تعبیر فارابی این دید می‌گوید درک وجود حقیقی مستلزم ترک وجود طبیعی است. یعنی شما باید دنیا را رها کنید، در خود فرو روید تا به کمال واقعی برسید، غافل از اینکه اگر شما دنیا را رها کنند دنیاخواران و دنیاداران، شما را و زندگی و دنیا را رها نمی‌کنند بلکه دنیا را بر شما سخت می کنند و جای شما را می‌گیرند.»

رئیس دولت اصلاحات با تاکید بر اینکه «خالی کردن صحنه زندگی به قصد رسیدن به هدف غایی، سبب می‌شود که ظالمان، زورگویان و دنیاخواران عرصه را پر کنند»، ادامه داد:« به همین دلیل فارابی این بینش را از اقسام مدینه جاهله می داند که می گوید درک وجود حقیقی مستلزم ترک وجود طبیعی است، دنیا را نفی می کنند و طبعا زندگی مدنی و اجتماعی و پرداختن به آن زندگی را مورد غفلت قرار می‌دهند.»

خاتمی در تشریح دید دوم که به ظاهربینان تعلق دارد، گفت:« آنها دین را در ظواهر می بینند، ظواهری که مهم هستند اما قالب و صورتی هستند برای یک واقعیت بزرگتر. البته هدف اصلی و نهایی دین، رساندن انسان به کمال است و کمال واقعی و اصلی در جهان دیگر تحقق پیدا خواهد کرد یا بهتر بگوییم نتیجه کمال در این دنیا در دنیای دیگر ظاهر می‌شود و هدف اصلی دین هم این است.»

وی سپس با طرح این سئوال که«از آنجا که انسان به وجود می‌آید تا به نشئه دیگر می‌رسد،چه باید کرد؟»، اظهار داشت:«دید اول می گوید این فاصله را رها کنید و دید دوم می گوید فقط به ظواهر بپردازید و نه به عمق‌ها.متاسفانه بر اثر حکومت‌های جبار و مسبتند، هم دید صوفیانه بر دنیای اسلام به این معنا تقویت شده و هم ظاهرگرایی و ظاهر بینی، قدر دید و درصدر نشست و وآنچه فراموش شد روح دین است.»

رئیس دولت اصلاحات تصریح کرد:« علاوه بر رسالتی که دین برای کمال بخشیدن به  انسان دارد و هر انسانی باید با عرفان و آگاهی و عبادت و سلوک و معنویت آن مراحل کمالی را درک کند تا بتواند آن نتایج کمال را در زندگی جاوید و ابدی ببینید، دین ناظر بر زندگی این جهانی هم هست، دست کم با برداشتی که ما داریم و در واقع  در مقایسه اسلام با سایر دین‌های بزرگ، به این بخش زندگی عنایت و توجه شده است.»

به گفته خاتمی این بدان معناست که شهر خدای آگوستین در برابر شهر دنیا در اسلام با یکدیگر عجین می‌شود، در واقع شهر خدا در همین زمین و به دست خود انسان باید محقق شود.

وی یادآورد شد:«در اینجاست که روح دین اهمیت فراوان پیدا می‌کند، ظواهر دینی هم ناظر به این  روح است و اگر از این روح تهی شد ارزشی ندارد. به نظرم  برای این روح می‌توان مشخصاتی را جستجو کرد ولی اجمالا اشاره می کنم که آن روح، عدالت است و اخلاق.»

رئیس‌جمهور سابق کشورمان با اشاره به آیه شریفه« لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَيِّنَاتِ وَأَنْزَلْنَا مَعَهُمُ الْكِتَابَ وَالْمِيزَانَ لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ»، اظهار داشت:« در اینجا محور خود انسان و آگاهی است.این انسان است که باید به قسط و عدل و عدالت در همین دنیا قیام کند و در روابط و مناسبتاتی که در جامعه برقرار می‌شود عدالت و اخلاق حاکم باشد و انسان متکفل و مسئول در برابر این مسئله است.»

وی ادامه داد:« پیامبر فقط معلم است و مذکر، این انسان است که باید با آگاهی خود قسط را برقرار کند، اخلاق و عدالت، روح زندگی این جهانی است که اگر بود آن زندگی، زندگی مناسب دینی است و اگر نبود، هرنامی داشته باشد آن زندگی، زندگی مطلوب دینی نیست.»

رئیس بنیاد باران، پیامبراکرم(ص)، حضرت زهرا(س) و حضرت امیرالمومنین(ع)  را نمونه معلمان چنین زندگی‌ای دانست و گفت:« وقتی می‌گوییم عدالت و اخلاق، منظور عدالت و اخلاق شخصی نیست البته مهم است بلکه منظور این است که سیستم و نظام عادلانه و اخلاقی باشد.»

وی در ادامه و پیش لز قرائت فرازی از فرمایشات حضرت صدیقه طاهره، گفت:«امروز در فن تحلیل در دنیا مطرح است گرایش‌های مختلفی وجود دارد، از جمله اینکه وقتی ما به یک متن مراجعه می کنیم یک گفته یا نوشته را می‌بینیم، باید به آن سوی آن برویم و ناگفته را ببینیم و ناشنیده و نانوشته را ببینم، البته در اصول ما هم بحث ابتدایی اینکه ممدوح و مفهوم گفته شده است.»

خاتمی سپس اظهار داشت:« بعد از آن حادثه تلخ، زنان مهاجر و انصار خدمت حضرت فاطمه(س) رسیدند و چند جمله‌ای با ایشان سخن گفتند و احوال ایشان را جویا شدند که حضرت پاسخ دادند بسیار بد است.»

وی افزود:« سپس ایشان فرمودند: « واطمئنوا للفتنة جأشاً» مطمئن باشید فتنه‌ای فراگیر خواهد آمد و دامنگیر و گریبانگیر شما خواهد شد،« وأبشروا بسيف صارم» منتظر شمشیر بران باشید که بر سر شما فرود خواهد آمد،« وبهرج شامل» به گسست و هرج و مرج و از هم پاشیدگی جامعه خواهد رسید،« واستبداد من الظالمين» دچار استبداد، خودکامگی و تمامیت خواهی ظالمین خواهید شد که آن استبداد« يدع فيئكم زهيداً» آنچه که باید در اختیار شما قرار بگیرد و حقی که شما از زندگی دارید بسیار ناچیز می‌گذارند که به دست شما برسد، یعنی یک محرومیت اجتماعی و اقتصادی بسیار سخت در انتظار شماست،« وجمعكم حصيداً »  آنچه شما می کارید را آن اسبتداد و ستم خواهد دروید، یعنی بهره‌های شما را او خواهد گرفت،« فيا حسرة لكم ، وأنى بكم ، وقد عميت عليكم » و آن حسرت و افسوس بر شما که شما را چه می شود که این همه مسئله بر شما تاریک و مبهم مانده است.»

رئیس جمهور سابق کشورمان تصریح کرد:« اینها نشانه بینش بالای حضرت زهرا(س) است که پیش بینی روزهای بعد و نقطه‌ای که از آن انحراف شروع شد و  وضعیتی که جامعه اسلامی به آن می رسد را نشان داد، نکته پشت این سخنان این است که این وضع مورد قبول حضرت زهرا(س) و مورد قبول دین خدا نیست.»

وی افزود:« حضرت زهرا(س) جامعه‌ای را مطلوب می‌دانند که جامعه ای بدون فتنه و هرج و مرج باشد و دارای انسجام و پیوند، جامعه‌ای که در آن از استبداد و خودکامگی به هر نام و عنوانی خبری نباشد، جامعه‌ای که به لحاظ اجتماعی و اقتصادی عدالت حاکم باشد و هرکسی به حق خود برسد و به آنچه شایسته است برسد و نیز جامعه‌ای که افرادش بیدار باشند.»

رئیس بنیاد باران تاکید کرد:«خطاب حضرت زهرا به مردم و مهاجران و انصار است و آنها را مورد خطاب خود قرار می‌دهد گرچه این زنان و مردان خود مستقیما آن جریان را به وجود نیاوردند ولی حضرت می‌فرماید که شما مسئولید و نمی‌توانید بنشینید و ببینید که دیگران چه می کنند و آن هنگام که آن حادثه رخ داد دیگر شما و غیر شما، کسانی که مستقیم و غیرمستقیم دست اندرکار بودند فرق نمی‌کند و همه و همه مسئولیت دارند.»

خاتمی در بخش پایانی سخنان خود با اشاره به روایات متعددی که امروز را روز شهادت حضرت زهرا(س) می‌داند، گفت:« امروز روز سختی است برای خانواده اهل بیت و خانواده علی(ع)، زن جوان و بازمانده محبوب و مطلوب رسول خدا که پیامبر اکرم بر دست او بوسه می زد و او را مادر خود می داند، یعنی مادر آن حقیقت محمدیه‌ای که از ازل تا ابد گسترده است می‌داند در اوج جوانی در بستر افتاده است و  گرداگرد او امیر المومنین، فرزندان او و نیز برخی بستگان او حضور دارند و فضایی بسیار غمگینانه در این خانه کوچکولی به بزرگی همه زیبایی‌ها  و حقیقت‌ها حاکم است.»

 

وی افزود:« در گوشه این اتاق کوچک، دختری پنج شش ساله به نام زینب(س) ایستاده است، زینب میراث دار زهرا است، بعد از زهرا، زینب زهرای دوم است، ما می توانیم تصور کنیم که آن لحظات برای آن فرزند عزیز با آن همه مهر و عطوفت و علاقه‌ای که بین او مادرش است چقدر لحظه سختی است ولی من نمی‌دانم آن لحظه بر زینب کبری سخت‌تر گذشت یا وقتی از خیمه بیرون آمد و دید در گودال  قتلگاه به جای خویشان و به جای نزدیکان، دشمنانی با تیغ‌ها و نیزه‌ها و سنگ‌ها  گرداگرد بدن مبارک اباعبدالله را گرفته‌اند، من معقتدم که این لحظه، لحظه سخت تری است.»

سیدمحمد خاتمی خاطر نشان کرد:« گرچه او دختر فاطمه و دختر علی است و دل او از آسمان‌ها روشن‌تر شد و از دریاها گسترده‌تر است و همین خصوصیات است زینب کبری را میراث‌دار حضرت زهرا(س) می‌کند، سلام بر زینب و سلام بر زهرا و سلام بر امیرالمومین علی بن ابیطالب و اولاد راستین او.»
 

روایت مسجد جامعی از پیشگامی حضرت زهرا(س) در رعایت حقوق اجتماعی

 
بعد از قرائت زیارت حضرت زهرا(س) و پیش از شعرخوانی شاعران اهل بیت، احمد مسجد جامعی نیز به ایراد سخن پرداخت.

وی درآغاز یاد همراهان همیشگی این جمع که در سال‌های اخیر رخت از این دنیا بسته‌اند را گرامی داشت و از افرادی چون آیت الله توسلی، سیف الله داد، قیصر امین‌پور، سید حسن حسینی، قیصر امین پور و مرحوم منهاج نام برد.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت اصلاحات سپس اظهار داشت:«پس از رحلت پیامبر(ص) دو رویکرد در حوزه حقوق اجتماعی جلوه کرد، یکی در رعایت حقوق اجتماعی و دیگری در نفی پذیرش حقوق اجتماعی.»

وی از بیعت سقیفه به عنوان بیعتی سازماندهی شده نام برد و گفت:« آنها به دنبال بیعت اجباری بودند، به گونه‌ای که حتی به حضرت علی(ع) که بنا به وصیت پیامبر اسلام(ص) مشغول جمع آوری مصحف آسمانی بودند مراجعه کردند که به اجبار از حضرت بیعت خواستند و سنگ بنای رویکردی را گذاشتند که همه موظف باشند با حاکمیت تعریف شده بیعت کنند، ما نمونه این رویکرد را در دوران بعد از خلافت خلیه دوم هم می‌بینیم هنگامی که شش نفر از اشعریون را تعیین کردند که خلیفه بعدی را انتخاب کنند.»

عضو شورای اسلامی شهر تهران افزود:« یک قسمتی که در این میان کمتر نقل می‌شود ، آن رفتار پس از انتخاب خلیفه بود، حضرت در آنجا نپذیرفتند جز به کتاب خدا و سیره رسول اکرم عمل کنند و از این جهت خلافت را انتخاب نکردند ولی وقتی خلیفه بعدی انتخاب شد قرار بود اگر کسی با این اجماع مخالفت کند کشته شود، این رفتار را عینا در عاشورا می‌بینیم وقتی که حضرت سید الشهدا (ع) بیعت نکردند و حاکمان در پی کشتن امام حسین و یارانش برآمدند.»

مسجدجامعی یادآور شد:« این نگاهی است که کرامت انسانی، آزادی انسانی و حقوق اجتماعی را مورد نظر قرار نمی‌دهد در همین روال و روند ، این رفتار را مقایسه کنید  با رفتار ائمه دین. آنچه که مکتب اهل بیت را از مکتب مقابل تفکیک می‌کند همین نگاه است، امیرالمومنین(ع) وقتی به خلافت رسیدند اجباری در خلافت نبود و برخی بزرگان صحابه بیعت نکردند و حتی وقتی حضرت مورد اعتراض قرار گرفتند که برویم اینها را برای بیعت بیاوریم حضرت نپذیرفتند.»

وی تصریح کرد:« شما رفتاری که با حسین(ع) شد را با رفتاری که حضرت سید الشهدا(ع) در شب عاشورا با یارانش کردند را مقایسه بکنید، در شرایطی که با ظاهر ایشان  در اوج نیاز به اطرافیان و یاران بودند، حضرت فرمود هر که می‌خواهد برود، فردا همه در این سرزمین کشته می‌شود و به آزادی افراد احترام می‌گذارد، حضرت تهدید و تطمیع نمی‌کند حضرت حتی از آینده بدی خبر نمی‌دهد که اگر شما رفتید در آینده چه اتفاقی برای شما می‌‏افتد، حضرت حتی راهنمایی می‌کند که برای رفتن از تاریکی شب استفاده کنید حضرت حتی کسی را در رودربایستی قرار نمی‌دهد و می‌گوید چراغ‌ها را خاموش کنید تا کسی که می‌خواهد برود بدون مشکل برود»

مسجدجامعی تاکید کرد:«این دو نگاه است به انسان و حقوق او، آنچه که در تلاش حضرت زهرا اتفاق افتاد تلاش برای روشن ساختن این نگاه و حاکمیت این نگاه بود برای احترام به حقوق اجتماعی و انسانی و کرامت انسانی بود که تحقق پیدا نکرد.»

وی خاطر نشان کرد:« اگر افراد بسیاری به درستی ادامه این ماجرا را در کربلا می‌دانند ناشی از آن می‌شود که این نگرش از حضرت فاطمه (س) آغاز می‌شود و توسط امامان معصوم ادامه پیدا می‌کند و حضرت زهرا  تلاش درخشانی از خود در این راه نشان دادند.»

گفتنی است در این مراسم برخی از اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام، اعضای مجمع روحانیون مبارز، وزاری دولت اصلاحات، اعضای دفتر امام خمینی(ره)، نمایندگان فعلی و ادوار مجلس، اعضای بنیاد باران، روزنامه‌نگاران، اصحاب فرهنگ و اندیشه، هنرمندان و شاعران، اساتید و دانشجویان، جمعی از خانواده‌های شهدا و ایثارگران، خانواده‌های زندانیان سیاسی و نمایندگان احزاب و گروه‌های اصلاح‌طلب حضور داشتند.

حاشیه‌های مراسم

-     استقبال چهره‌ها و اقشار مختلف مردم از مراسم امسال به حدی بود که امسال جمعیت علاوه بر دو سالنی که پیش از این مراسم برگزار می‌شود، در دو اتاق بزرگ مجاور، در ایوان و در حیاط دفتر سید محمد خاتمی نیز حضور داشتند.

 -     بارش شدید باران بهاری مانع از ادامه حضور افرادی که در محوطه بیرونی مراسم حضور داشتند نشد و این افراد علاقمندانه در زیر باران در این مجلس شرکت کردند.

-     سید محمد خاتمی در ابتدای سخنان خود با اشاره به شدید باران و استقبال گسترده صورت گرفته از این مراسم گفت:« از عزیزانی که زیر باران قرار دارند عذرخواهی می‌کنم و شرمنده هستیم از اینکه بخاطر جای محدود نمی توانیم پذیرای همه زیر سقف باشیم.»

 -     امسال خانم‌ها نیز از این مراسم استقبال ویژه‌ای کرده بودند و در سالن مجاور محل برگزاری از طریق سیستم مداربسته در متن این مراسم قرار گرفتند.

-          سید حسین موسوی قاری ممتاز قرآن، به سنت هر سال سوره یاسین را قرائت کرد و ثواب آن را به روح حضرت زهرا(س) هدیه کرد.

-          بعد از قرائت سوره یاسین، سید حسین موسوی به درخواست خاتمی به قرائت سوره کوثر پرداخت.

           -          نماز ظهر و عصر به امامت آیت الله سید محمد موسوی بجنوردی اقامه شد. 

-     قرائت زیارت حضرت فاطمه زهرا توسط ساعد باقری حال و هوای خاصی به مجلس داد، ساعد باقری در میانه این زیارت که با صدایی خوش آن را قرائت می‌کرد از اشعار برگزیده شاعران اهل بیت ابیاتی را قرائت می‌کرد و اشک می‌ریخت.

 -     هر ساله حاج مهدی الهی، زیارت حضرت زهرا را در این مراسم قرائت می‌کرد، امسال اما اتفاقی افتاد که ساعد باقری این مهم را برعهده گرفت. احمد مسجد جامعی در ابتدای سخنرانی خود این ماجرا را اینگونه روایت کرد:« هر سال حاج آقا مهدی دعا را در این جمع می‌خواندند، امسال متاسفانه فراموش کردیم که به ایشان بگوئیم. من صبح بعد از نماز صبح خوابیده بودم و حس کردم در یک جمعی در حال خواندن دعایی هستم و فرازی از دعا به خاطرم نیست، تعجب هم می‌کردم که من همیشه این دعا را می‌خواندم چطور این فراز را یادم نیست، در همان موقع کنار دست من تختی بود آقای سیف الله داد خوابیده بود، بیدار شد و یک کاغذی را کم کم فرستاد جلو که من این دعا را از روی آن بخوانم. در همین موقع آقای تابش زنگ زدند و پرسیدند که شما به آقا مهدی گفتید بیایند برای دعا؟ من گفتم نه، فراموش کردم به آقا مهدی بگویم، شما به آقای ساعد باقری بگو. ایشان گفتند که ساعد دعاخوان نیستند، من گفتم به ایشان بگوئید بالاخره ما دیدم که ایشان دعا هم می‌خواند و بعد هم که زنگ زدند گفتند آقای باقری پذیرفتند که این دعا را بخوانند خیلی برای من تعبیر زیبایی شد.»مسجدجامعی سپس خطاب به ساعد باقری گفت:«آقای باقری اما خاطره‌ای که من از سیف الله داد دارم و با این قضیه ربط دارد، این بود، ما یکبارکه در منزلمان به مناسبت میلاد حضرت زهرا برقرار بود دعاخوان نبود و آقای سیف الله بی‌آنکه کسی از ایشان بخواهد آمدند و دعا را خواندند و خیلی هم باعث تعجب شد، آقای سیف الله داد از بزرگان سینمای ایران بودند و شاید کسی در آن جمع ندیده بود که ایشان در جمع عمومی دعا بخوانند و بین دو نماز خودشان خودخواسته  دعا را قرائت کردم، شاید آنچه که من امروزدر عالم رویا دیدم و آنچه که شما زحمت کشیدید یادآور این مسئله بود.»

-  از جمله چهره‌های حاضر در این مراسم می‌توان به آیت الله سید محمد موسوی بجنوردی، حجت الاسلام و المسلمین مجید انصاری، حجت الاسلام و المسلمین سید محمود دعایی، محمدرضا عارف، اسحاق جهانگیری، محسن مهرعلیزاده، محمد جواد حق شناس، عبدالله ناصری، سید محمدرضا خاتمی، جواد اطاعت، احمد خرم، هادی خانیکی، محمدرضا تابش، فخرالسادات محتشمی‌پور، سهیل محمودی، عبدالحسین مختاباد، عبدالجبار کاکایی، ساعد باقری، افشین علا، فاطمه راکعی و... اشاره کرد.