محمد بهشتی: رییس جدید سازمان میراث‌فرهنگی ویرانه تحویل می‌گیرد
چند روز دیگر رییس و دولتی جدید و دوره‌ای نو را به خود خواهد دید. در این هشت‌سال این سازمان تخصصی پایگاه پرحاشیه‌ترین مردان و زنان سیاسی دولت احمدی‌نژاد بود. پنج‌رییس و ده‌ها معاون و مدیرکل استانی در این مدت به سازمان آمدند و رفتند.
آمدوشد این مدیران و حاشیه‌هایی که در خلال این رفت‌وآمدها برای سازمان ایجاد شد، به تعبیر بسیاری از کارشناسان حوزه‌های مختلف اعم از میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی ضربه‌های بزرگ و گاه جبران‌ناپذیری به ساختار و جایگاه آن وارد کرد. اما خوب یا بد، این دوره تمام شده و حالا در آستانه شروعی جدید است.
اما باید دید در این هشت‌سال بر سازمان میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی چه گذشته است و فردی که حسن روحانی برای سپردن سکان مدیریت آن انتخاب می‌کند، چه چیزی را تحویل می‌گیرد. نقاط ضعف و قوتش چیست و باید خود را برای چه نوع مدیریتی آماده کند. در بین گزینه‌هایی که تاکنون معرفی شده‌اند قرعه فال مدیریت این سازمان به نام هرکس افتد، باید خودش را برای کاری سخت و بنیادین آغاز کند، چه آنکه خیلی از کارشناسان درون و بیرون سازمان معتقدند آنچه بر ساختار این تشکیلات از سال 84 تاکنون رفته است، جز با اصلاحاتی اساسی درست نمی‌شود.
برای پیگیری همین موضوع به سراغ سیدمحمد بهشتی رییس اسبق سازمان میراث‌فرهنگی رفتیم تا نظر او را در این‌باره بشنویم، بهشتی یکی از گزینه‌هایی بود که بسیاری انتخاب او به ریاست این سازمان را انتظار می‌کشیدند و از سوی خیلی‌ها هم به روحانی معرفی و پیشنهاد شده بود، با این حال او این سمت را نپذیرفت.
آنگونه که بهشتی می‌گوید ساختار سازمان در این مدت بیشترین آسیب‌ها و ضربه‌ها را متحمل شده، این حرف‌های او است: «براساس اطلاعاتی که دارم، تقریبا هیچ‌چیز، هیچ‌جا و هیچ‌شخصی در این هشت سال در سازمان از آسیب مصون نماند، انگار که آقایان ذره‌بین برداشته بودند و به هرجایی که آسیب ندیده بود بالاخره یک آسیبی وارد کردند. به‌نظر می‌رسد قصد و غرضی برای این کار وجود داشت، البته من امیدوارم اینطور نبوده باشد، اما وقتی آدم می‌بیند که همه‌چیز آسیب‌دیده این تصور به ذهن متبادر می‌شود.»
او همچنین درباره اینکه کدام بخش از سه‌گانه میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی بیشترین هزینه را داده است نیز می‌گوید: «حوزه میراث‌فرهنگی چون آسیب‌ها غیرقابل بازگشت و جبران است و اگر یک محوطه یا بافت تاریخی تخریب شد دیگر نمی‌شود آن را به راحتی بازگرداند زیرا بیشترین ضربه را می‌خورد. اما در حوزه گردشگری یا صنایع‌دستی اگر آسیبی وارد شد حداقل می‌شود با مدیریت درست آن را اصلاح کرد. از این جهت خسارت‌های میراث‌فرهنگی، بسیار سنگین بود.»
دولت حسن روحانی تحلیف شده است و به‌زودی کارش را آغاز می‌کند، رییس جدید انتخاب‌شده از سوی رییس‌جمهور نیز همین روزها برای شروع کارش باید سازمان را تحویل بگیرد. اما پرسش این است رییس جدید با توجه به تجربه این هشت‌سال، سازمان میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی را با چه ویژگی‌هایی اعم از مثبت و منفی تحویل می‌گیرد؟ پاسخ بهشتی به این سوال نیز اینگونه بود: «واقعیت این است که اگر بخواهیم وارد جزییات شویم باید خیلی مفصل اتفاقات سازمان را بررسی و تحلیل کنیم، اما اجمالا اگر بخواهم بگویم معتقدم رییس جدید سازمان میراث‌فرهنگی یک ویرانه را تحویل می‌گیرد؛ سازمانی که سازوکارهای مدیریتی‌اش متلاشی شده، سازمانی که اعتبار و جایگاهش نزد افکار عمومی به‌شدت آسیب‌دیده است، در حالی که پیش از این هشت‌سال هم در رسانه‌ها و هم در افکار عمومی مسایل مربوط به آن برای مردم اهمیت و جایگاه بسیاری داشت.»
بهشتی ادامه می‌دهد: «در طول سال‌های بعد از انقلاب این سازمان در ضعیف‌ترین حالت، به‌خصوص در بخش میراث، سازمانی بوده مدافع حفاظت از آثار، اما شاید در پاره‌ای مواقع به دلیل نداشتن بنیه مالی یا نیروی انسانی کافی یا جدی‌نگرفتن حرفش و... ناتوان از حفاظت معرفی شده باشد. ولی در اینکه خواسته‌اش حفاظت از آثار و دفاع از فرهنگ ایران و آثار تاریخی بود تردیدی وجود نداشت. درصورتی که در این هشت سال سازمان در مظان اتهام قرار گرفت که خودش بزرگ‌ترین مخرب آثار تاریخی بوده، نگاه کنید به همکاری سازمان در خروج آثار تاریخی از فهرست آثار ثبت شده ملی، این یک اتفاق بی‌سابقه است، از سال 1309 که اولین اثر ثبت شد تا قبل از این هشت‌سال ما در تاریخ میراث‌فرهنگی کشور چنین چیزی نداشتیم.»
همان‌گونه که محمد بهشتی هم گفته است سازمان میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در این هشت‌سال به این شکل معرفی شده است. از همین‌رو رییس و مدیران جدیدی که به‌زودی در ساختمان‌های مختلف آن مستقر می‌شوند به تعبیر او میراثی ویرانه را به ارث می‌برند و کاری سخت در پیش خواهند داشت چراکه ساختن و احیای میراثی مخروبه کار آسانی نیست. سازمان در این هشت‌سال چندپاره شد و بخش‌هایی از آن به استان‌های فارس و اصفهان رفت، بسیاری از کارشناسان و خبرگانی که در استخدام و همکاری با سازمان بودند یا بازنشستگی گرفتند یا از خیر ادامه همکاری گذشتند. بخش‌های مهمی از محوطه‌ها و آثار تاریخی تخریب شد یا آسیب‌های جدی به خود دید. علاوه بر همه اینها جایگاه سازمان با حاشیه‌های بی‌ربط، گره‌کوری خورد که ضربه‌ای بزرگ به حیثیت آن بود، از همین‌رو دوستداران میراث‌فرهنگی کشور، رسانه‌ها و کارشناسان برای بازگشتن شخصیت و اعتبار واقعی سازمان و از سرگرفتن وظایف قانونی و تخصصی در ساختار کارشناسی آن انتظار می‌کشند. باید دید رییس جدید این سازمان و معاونان و مدیرانی که برای خود برمی‌گزیند تا چه‌اندازه در این عرصه موفق خواهند بود.
