نقدی بر مرحله دوم هدفمند کردن یارانه‌ها

کافی است اندکی تأمل نماییم و ببینیم که یارانه ای که در حال حاضر پرداخت می شود و میراث دولت قبلی است، به نفع شخص و یا جمعی در دراز مدت بوده است یا نه؟ پاسخ این است که همانطوری که دیدیم نه تنها به نفع شخص و جمعی نبود بلکه بالعکس کاملأ به ضرر مردم و ضرر دولت بود. واقعیت این است که هدفمند کردن یارانه ها با کمترین مطالعه کارشناسی و شتابزده انجام گرفت. پرداخت یارانه به شکل فعلی که برای همه مردم بطور مساوی پرداخت می شود (که در واقع اوج نابرابری است)، چه نتیجه ای در برداشته است؟

آفتاب‌‌نیوز :

آفتاب- شهروز ابراهیمی*: بی تردید هرشخصی (به غیر از معدودی اقتصاددان و اهالی سیاسی)، انتظارش این بود که با دریافت یارانه ها، رفاه هرکس به میزان 45 هزارو 500 تومان در ماه افزایش خواهد یافت. یعنی اگر یک شخصی به عنوان مثال در ماه 450000 تومان درآمد داشت باید احساس می کرد که با اضافه شدن 45500 تومان به میزان درآمدش، تقریبأ 10 درصد رفاهش بیشتر خواهد شد. یا اگر درآمد و بودجه دولت، قبل از هدفمندی فلان قدر می بود، حال با افزایش درآمدهای ناشی از پس انداز و صرفه جویی، می بایست سرمایه گذاری ها در بخش های مختلف اعم از بخش های زیر بنایی و روبنایی افزایش می یافت که خود بطور غیر مستقیم بر رفاه شخصی تک تک افراد سرریز می شد و رفاه مردم را چند درصد دیگر اضافه می نمود.

حال آن که بعد از هدفمندی، نه تنها رفاه شخصی مردم افزایش نیافت که بطور قابل ملاحظه کاهش یافت و همینطور نه تنها بر میزان درآمد دولت افزوده نشد بلکه با کسری قابل ملاحظه درآمدهایش مواجه شد. البته این را بسیاری از اقتصاددانان و همینطور اهل فکر و دانشگاهی می دانستند و در جای خود تذکرات جدی دادند (نامه 50-60 تن اقتصاددان دالسوز به احمدی نژاد) ولی متاسفانه تغییری شکل نگرفت.

روزی ملانصر الدین 1 کیلو گوشت خریده و به زنش می دهد و سفارش می کند که برای صرف ناهار دوستانش را دعوت کرده و زنش آبگوشت درست کند. زنش در غیاب ملانصرالدین تمام گوشت را به سیخ کشیده و می خورد. ملانصرالدین که همراه دوستانش برای ناهار به منزل رجعت می کنند و منتظر آبگوشت هستند می بینند که خبری از آبگوشت نیست. دلیل را از زنش می پرسد و زنش جواب می دهد که گربه خانگی تمام گوشت را خورده است. ملا از زنش تقاضا می کند که یک ترازو به همراه گربه بیاورد. او گربه را وزن می کند، می بیند که گربه قبلأ وزنش 2 کیلو بوده حال 1کیلو و 800 گرم شده است. می گوید این گربه قبلا وزنش دو کیلو بوده و اکنون که یک کیلو گوشت خورده باید وزنش سه کیلو باشد. حال آنکه نه تنها بر وزنش افزوده نشده بلکه به میزان 200 گرم هم کاسته شده است. قضیه یارانه ها هم این است. در واقع با انتظاری که آحاد مردم و دولت از افزایش درآمدهایشان بطور منطقی داشتند نه تنها درآمدهایشان افزایش نیافت بلکه کمتر هم شد.

دلیل این امر را اقتصاددانان بهتر از همه می دانند. از نظر اقتصاددانان، اقدامات عجولانه، اقتصاد بیمار، اثرات تورمی، رکود تورمی، تحریم های اقتصادی، عدم بازدهی تولید و همینطور از زبان عالمان سیاسی، وضعیت نامطلوب سیاست خارجی و نتایج منفی اقتصادی آن، بحران موضوع هسته ای ایران... از دلایلی هستند که هدفمند کردن یارانه ها را بدان صورتی که دولت قبلی انجام داد غیر معقول می ساخت.

البته ممکن است مرحله دوم هدفمند کردن یارانه ها هم مشکلاتی داشته باشد و پاشنه آشیل دولت یازدهم تلقی شود و حتی نظر نگارنده این است که دولت از اجرای آن صرف‌نظر کند. متاسفانه برای برخی، منافع ملی با منافع جناحی مورد مصالحه قرار می گیرد و به دنبال این هستند که دولت تدبیر و امید را برای مطامع سیاسی خود تا آنجا که می توانند به شکست بکشانند که ناشی از نبود وفاق ملی است.

در حال حاضر تبلیغات رسانه ای دولت برای انصراف بخش مرفه مردم از یارانه ها طرح خوبی است. مردم هم باید بدانند که اگر همچنان همه کشور درخواست یارانه نمایند همچون مرحله اول، در عمل جیبشان باریکتر خواهد شد و برعکس هرچه تقاضا کمتر باشد، اثرات منفی اش نیز کمتر خواهد شد.

البته همانطور که پیش تر نیز اشاره شد شاید انصراف دولت از اجرای مرحله دوم هدفمندی یارانه ها مورد تایید بسیاری از اقتصاددانان باشد. به هرحال همیشه برگشتن از نیمه راه ضرر هم بهتر از ادامه دادن است. اگر دوباره مسیر را ارزیابی نماییم و این بار بطور کارشناسی و سنجیده، هدفمندی را با یک عزم ملی و بطور متفاوت اجرا کنیم بهتر از ادامه راه نادرستی است که برای دولت جدید به میراث مانده است. انسان عاقل انسانی است که اگر لازم شد یک گام به عقب بردارد تا برای برداشتن دو گام به جلو، خیز بلندی بردارد.

* استادیار روابط بین الملل دانشگاه اصفهان

گزارش خطا

لینک کوتاه: https://aftabnews.ir/0010Ff