آذربایجان اجازه تعرض آمریکا به ایران را نمی دهد

آفتاب‌‌نیوز : آذربایجان در هیچ نوع اقدامی علیه ایران وارد نخواهد شد و مقامات این کشور از جمله خود وی، پیشتر هم این موضوع را به وضوح اعلام کرده اند پس دیگر زمان آن رسیده که گمانه زنی در این زمینه متوقف شود. رئیس جمهوری آذربایجان در سمیناری در شورای روابط خارجی آمریکا و در ابتدای ورود خود به این کشور گفت: قرار است روز جمعه با بوش دیدار داشته باشد که احتمالا طی مذاکرات آنها به بن بست هسته ای ایران پرداخته خواهد شد. هر چند علی اف اعلام کرده که بر اساس توافقی با ایران، این دو کشور اجازه نخواهند داد خاک آنها علیه یکدیگر استفاده شود. 

روزنامه گاردین چاپ لندن در گزارشی به این موضوع پرداخته و با نگاه به موقعیت استراتژیک این کشور حاشیه خزر می نویسد که به سبب مرزهای مشترک آذربایجان با ایران و روسیه، آمریکا اهمیت زیادی برای موقعیت جغرافیایی آذربایجان و نقش آن در تامین نفت غرب قائل است ولی علی اف معتقد است که جمهوری آذربایجان تنها خواهان ثبات است. با این حال این کشور نیروهای خود را برای جنگ عراق، افغانستان و کوزوو فرستاده است و اعلام کرده که شانه به شانه آمریکا برای تامین امنیت خواهد ایستاد. 

رئیس جمهوری آذربایجان می گوید که موضوع ایران مورد بحث آنان با آمریکا نخواهد بود ولی اگر مساله بر سر امنیت منطقه باشد، چنین موضوعی بحث خواهد شد زیرا به گفته وی کشورش نیاز به صلح و ثبات دارد. وی همچنین راه حل صلح آمیز را بهترین شیوه حل مناقشه هسته ای ایران ذکر کرد و دلیل آن را وضعیت فعلی این مساله دانست. 

نگاهی به روابط ایران ـ آذربایجان 
همسایه شمالی و مسلمان ایران نه تنها برای آمریکا بلکه برای خود ایران هم اهمیت فوق العاده ای دارد به طوری که رئیس برنامه مطالعات خزر دانشگاه هاروارد هم معتقد است دیدار اخیر وزیر دفاع ایران از آذربایجان هدف خاصی را دنبال می کرده است چرا که ایران مایل است تصویر خوبی از روابط خود با همسایگان به دنیا ارائه دهد زیرا اکنون در میان دشمنانی که در جهان دارد باید موقعیت مناسبی در بین همسایگان خود داشته باشد هر چند فشاری هم در این زمینه بر آنان وارد نمی آورد. 

این کارشناس امور خزر می گوید که الزاما آذربایجان واسطه ای میان آمریکا و ایران نخواهد بود چرا که در حال حاضر هم اروپا و روسیه چنین نقشی را ایفا می کنند. موضوعی که باید مورد توجه قرار گیرد این است که در صورت تحریم اقتصادی علیه ایران مرزهای مشترک آذربایجان با این کشور اهمیت ویژه ای برای غرب خواهند داشت و قطعا این موضوع در دستور کار گفت و گوهای بوش و علی اف قرار خواهد گرفت. 

به اعتقاد این کارشناس در چنین شرایطی که آذربایجان قراردارد می تواند از آمریکا بخواهد که به ازای همکاری گسترده این کشور حاشیه خزر با غرب، آمریکا هم در حل مناقشه قره باغ نقش موثری ایفا کند. به نظر می رسد که ایران موضوعی برای گسترش همکاری های دو کشور شده باشد. 

با این حال سران حزب مخالف آذربایجان نگران هستند که ایران، مسائل حقوق بشر و دموکراسی را تحت الشعاع خود قرار دهد چرا که امروز موضوع ایران مهمتر از روند دموکراسی آذربایجان شده است ولی مساله اساسی چگونگی برخورد با این قضیه است. دلیل آن هم روابط نزدیک آذربایجانی ها با ایران و روابط دیپلماتیک این کشور با ایران و آمریکاست. 

سفر اخیر محمد نجار، وزیر دفاع ایران به گفته خود وی برای گسترش همکاری ها بر پایه قراردادهای موجود بوده است که در آن تهران در توسعه نظامی ـ صنعتی به جمهوری آذربایجان کمک کرده و تبادل نظر خواهد کرد. اما سفیر ایران در آذربایجان معتقد است که برنامه آمریکا، کسب حمایت آذربایجان برای استفاده از خاک این کشور به عنوان پایگاهی برای مقابله با ایران است ولی قطعا نتیجه ای در پی نخواهد داشت. 

از سوی دیگر به گزارش خبرگزاری رگنوم علی لاریجانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران، اخیرا آمریکا را متهم به استفاده از خاک آذربایجان و ترکمنستان علیه ایران کرده است و اعلام کرده در صورت آغاز هرگونه عملیات نظامی، ایران هم متقابلا خط لوله باکو و تاسیسات نفتی در آذربایجان را هدف قرار خواهد داد. وی همچنین احتمال صورت دادن چنین اقدامی علیه سایر تاسیسات حائز اهمیت برای اروپا و آمریکا را نیز منتفی ندانست. به اعتقاد وی این تلاش های آمریکا در جهت اختلال در روابط دو جانبه کشورها و افزایش تنش ها صورت می گیرد. 

منافع آمریکا در خزر 
پس از دعوت آمریکا از علی اف به رغم مسائل دموکراسی آذربایجان در سال 2003، تقریبا همه کارشناسان دلیل آن را رویکرد آمریکا به مساله هسته ای ایران دانستند چرا که پیش از این دولت بوش چنین رسمیتی را برای دولت حاکم آذربایجان قائل نشده بود. موقعیت این کشور از لحاظ ژئوپلتیکی اهمیت فوق العاده ای برای غربی ها دارد زیرا علاوه بر همسایگی با ایران، دارای منابع نفت و گاز است که غرب شدیدا به آن چشم دارد. 

مقامات ارشد آمریکایی در گفت و گو با روزنامه فاینشنال تایمز چاپ لندن از تصمیم دولت کشورشان دفاع کرده اند و گفته اند که اوضاع آذربایجان به وخامت ازبکستان و بلاروس نیست و تنها روند اصلاحات در این کشور آنچنانکه انتظار می رفت نبوده است و اینکه اکنون آذربایجان در مسیر درستی حرکت می کند. با این حال آمریکا اذعان دارد به علت اوضاع روسیه و خاورمیانه، ذخایر نفتی دریای خزر اهمیت ویژه ای یافته اند که موجب می شود آمریکا چشم خود را بیشتر بر مسائل قانونی و دموکراسی در آذربایجان ببندد. 

در روزهای اخیر صحبت های زیادی در مورد برنامه های واشنگتن برای آذربایجان و تشکیل ائتلافی علیه ایران با این کشور شده است. رگنوم، خبرگزاری روسی، می نویسد که آمریکا وعده های متفاوتی می تواند به آذربایجان دهد از عدم مداخله در امور داخلی سیاسی این کشور تا باز پس گرفتن مناطق تحت کنترل ارمنی ها و در پایان حل مساله قره باغ دلیل این رفتار این است که آمریکا بتواند خریدار ثابت نفت آذربایجان شود و توجه جهانی را به کمبود نفت در بازارهای جهانی کم کند. 

اما یک گزینه دیگر هم وجود دارد، اینکه آمریکا در ازای حمایت آذربایجان علیه ایران، به گسترش خاک این کشور در بخش های جنوبی آن کمک کند. در شرایطی که ایران بر سر برنامه هسته ای خود با روسیه به توافق نرسیده و ممکن است در آینده رقیب این کشور در منطقه شود، دوباره آمریکا و روسیه هستند که بر سر مسائل منطقه توافق می کنند به این ترتیب که روسیه مانع از اقدام نظامی آمریکا علیه ایران نشود تا آمریکا حضور نظامی در منطقه پیدا کند و در مقابل آمریکا هم به منافع اقتصادی و سیاست های روسیه در قفقاز جنوبی لطمه نزند. 

با این که الهام علی اف رئیس جمهوری آذربایجان می گوید از نظر او ایران موضوع اصلی گفت و گوهایش در کاخ سفید نیست اما در حال حاضر آذربایجان، در غیاب ترکیه که سرگرم مساله کردهاست، به تنهایی درگیر روند ضد ایرانی دولت آمریکا شده است و در حالی که ترکیه به فکر مناطق جنوب شرقی خاک خود است، آذری ها در حال بررسی جنبه های موافق و مخالف رویکرد آمریکا هستند.