سفر مهم رئیس‌جمهور به ژاپن؛ روحانی در توکیو به دنبال چیست؟ خبری در راه است؟

این روزنامه روز یکشنبه با انتشار عکسی از سفر سال جاری میلادی آبه شینزو نخست وزیر ژاپن به ایران نوشت: هفته جاری جهان شاهد یک رویداد مهم خواهد بود که سفر روحانی به توکیو است.

به گزارش آفتاب‌نیوز؛ روزنامه در ادامه آورده است که سفر حسن روحانی به ژاپن و همچنین دیدار رییس جمهوری روسیه با همتای بلاروس و دیدار وزیر خارجه ژاپن از مسکو از مهمترین موضوعات و رویدادهای بین المللی هفته است.

نشریه خاطر نشان کرد که روحانی روز ۱۹ دسامبر برای گفت و گو با آبه شینزو نخست وزیر ژاپن وارد این کشور می شود و دیدار مهم وی تا روز ۲۱ دسامبر ادامه خواهد یافت.

بنا به این گزارش آبه اعلام کرده است با استفاده از فرصت سفر رییس جمهوری ایران به ژاپن، برای حل و فصل موضوع توافق هسته ای و تنش بین آمریکا و ایران اقدام خواهد کرد.

به نوشته خبرگزاری ایرنا، چاینا دیلی نوشت که این نخستین سفر یک رییس جمهوری ایران به ژاپن از سال ۲۰۰۰ میلادی است.

رئیس جمهور در توکیو به دنبال چیست؟

سید محمد حسین ملائک، سفیر اسبق ایران در سوئیس و چین نیز در یادداشتی در همین‌باره در سایت دیپلماسی ایرانی نوشته است: بنگاه‌های خبری ژاپن از جمله خبرگزاری کیودو این گونه خبر را آغاز می کنند: قرار است رئیس جمهوری آقای دکتر روحانی به پیشنهاد ایران از توکیو بازدید کند. ژاپنی ها که در این مورد غافلگیر شده بودند از آمریکا کسب اجازه می کنند که با موافقت آنها روبه رو می شود. این سفر در قالب سفرهای معمول برای توسعه روابط بین کشورها نمی گنجد. هیچ گونه از وجوه روابط سیاسی، اقتصادی و ... ایران و ژاپن سفر روسای دو کشور را توجیه نمی کند زیرا ژاپن نه از ایران نفت می خرد و نه قادر و یا علاقمند به دور زدن تحریم هاست و نه هیچ گاه در منازعه بین ایران و آمریکا بی طرف بوده است. لذا ابعاد ناشناخته و غیر دوجانبه آن بر سایر وجوه می چربد.

ژاپن با توجه به سفر آقای آبه در تاریخ 22خرداد 98 به ایران و انتقال پیامی از آقای ترامپ برای رهبری ایران خود را به عنوان تسهیل کننده دیپلماسی در محدوده تخاصمات بین ایران و آمریکا تعریف و جانمایی کرده است. سفر مزبور اگرچه ناموفق می نمود اما با آماده سازی قبلی اعزام مشاور نخست وزیر ژاپن به تهران و یا هماهنگی خود آقای آبه با نتانیاهو سفری واجد تعمق برای ادامه مسیر دیپلماسی به موازات اقدامات رئیس جمهوری فرانسه، آقای مکرون در رویارویی ایران و آمریکا محسوب می شود.

چند تحلیل برای این سفر می توان بیان کرد:

1- اگر ژاپن خودش از رئیس جمهور دعوت می کرد این ایده قوت می گرفت که آمریکا طرح جدیدی برای مذاکره با ایران دارد. اما چون ایده توسط خود ایران پیگیری شده این گزینه منتفی است.

2- با توجه به تحولات درونی کشور در یکی دو ماه گذشته ممکن است رئیس جمهور بخواهد به دنیا اعلام کند اگر چه توطئه بزرگی بعد از اعلام افزایش قیمت بنزین در حال اجرا بود اما دولت با موفقیت از آن عبور کرده است و اکنون با اعتماد به نفس کامل می تواند به سیاست خارجی بپردازد. پذیرش یک کشور "در کمپ غرب" از مقامات عالی به منزله این است که موضوعات حاشیه ای مثل حقوق بشر و غیره مانع جلو رفتن این تماس ها نیست.

3- نشریه رای الیوم خبر درج کرده که توافق شده ژاپن 19 ملیارد دلار از اموال بلوکه شده ایران که در آن کشور است را آزاد کند. اگرچه این خبر از کانال های دیگری مسموع نشد اما بعید به نظر می رسد که ژاپن اقدامی برای رفع فشار از روی ایران بدون مجوز آمریکا انجام دهد. و آمریکا که توانسته تهران را به گوشه رینگ اقتصادی بکشاند بعید است که تصمیمی علیه سیاست خود اتخاذ کند. مگر اینکه ایران در پشت پرده تضمین بزرگی به آمریکا داده باشد که آن هم دور از انتظار است.

4- در ادامه بحث فوق، بعد از اعمال دور جدید تحریم های آمریکا علیه ایران، ژاپن پذیرفته بود یک اعتبار خرید کالا برای ایران در نظر بگیرد که باز هم به دلیل مخالفت آمریکا مقدور نشد. ممکن است این گزینه به صورت دیگری مطرح شده باشد که البته دور از انتظار است.

5- ایران در تقابل خود با فشار حداکثری آمریکا احساس می کند که باید مذاکره را شروع کند. کاری که در نیویورک می توانست با هزینه و احتمالا معونه کمتری صورت گیرد. اما تحولات داخلی نشان داد که مسئولین به وقت بیشتری برای درک اوضاع احتیاج دارند. در صورت صحت این گزینه ابعاد و سرفصل های این مذاکره در یک چانه زنی اولیه به دست می آید که این بار آقای رئیس جمهور می خواهد در دست خودش و نه دست وزیر امور خارجه باشد.

دو احتمال وجود دارد:

-ایران پذیرفته است که در بیرون از برجام اما فقط در مورد مسائل اتمی مذاکره کند. این به مفهوم مذاکره برای برجام جدیدی با در نظر گرفتن ملاحظات ترامپ است.

-در کنار مباحث اتمی ایران متقاعد شده است که در مورد مسائل منطقه و موشکی مذاکرات منطقه ای آغاز شود. این انعطاف در طرح "هرمز " ایران نهفته است و ژاپن می تواند آغاز خوبی برای این مذاکرات باشد. غیر از گزینه های فوق این سفر فقط تمدد اعصابی برای نهاد ریاست جمهوری است که چند روزی را با هزینه "معقول"خارج از ایران باشد.

ژاپنی‌ها تبادل زندانی ایران و امریکا را چگونه تفسیر می‌کنند؟

همچنین یاسویوکی ماتسوناگا، استاد دانشکده مطالعات خارجی دانشگاه توکیو (‌امور سیاسی ایران) در خصوص آزادی بازداشت شدگان ایران و آمریکا گفته است هنوز خیلی زود است که انتظار داشته باشیم آزادی بازداشت شدگان ایران و آمریکا منجر به بهبود روابط میان دو کشور شود. هر چند دانشمند ایرانی و دانشجوی کارشناسی ارشد آمریکایی آزاد شدند، اما با این حال چنانچه بازداشت هر دو شخص ادامه هم پیدا می کرد، چندان مهم نبود. با توجه به اینکه دانشگاه هایی که بازداشت شدگان دو کشور در آنجا تحصیل کردند، بارها درخواست آزادی داده بودند. از دیدگاه بشردوستانه می توانیم بگوییم «تبادل گروگان» شکل گرفته است.

ارزیابی واکنش‌های محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران و دونالد ترامپ، رییس جمهوری آمریکا رویکرد مثبت را نشان می دهد، ولی زبان دیپلماتیک که برای آزادی بازداشت شدگان به کار رفته، سطحی است. ایران شمار زیادی آمریکایی های دیگری را هم بازداشت کرده است و ارزیابی واکنش های دو طرف نشان می دهد که آزادی این بار بازداشت شدگان با دیگر افرادی که در بازداشت بسر می برند، ارتباطی ندارد.

اختلافات میان دو کشور که با انقلاب ایران در سال 1979 میلادی شکل گرفته، یک مشکل ساختاری است. دولت ترامپ از توافق هسته ای ایران به شکل یک جانبه خارج شده و به دنبال آن تحریم های اقتصادی علیه ایران را از سرگرفته است. چرا که آمریکا مداخله ایران در کشورهای همسایه را حمایت از تروریست تلقی کرده است. از سوی دیگر، ایران که با از سرگیری تحریم ها به لحاظ اقتصادی ضربه مهلکی متحمل شده، رویکردی مبنی بر بازگشت آمریکا به توافق هسته ای را در اولویت قرار داده است. با توجه به رویکرد ایران فضای بسیار کمی برای سازش و گفت وگو وجود دارد. در وضعیت کنونی که عربستان سعودی، اسرائیل و نمایندگان تندروی جمهوریخواه ضد ایران تاثیر مشخصی روی دولت ترامپ دارند، بعید به نظر می رسد که سیاست آمریکا در انزوای ایران تغییر کند.

تاکاشی ایما مورا،‌ مدیر مرکز مطالعات اقتصادی ماروبنی نیز در خصوص آزادی این بار بازداشت شدگان گفت، آزادی بازداشت شدگان نشان می دهد که کانال گفت وگو میان ایران و آمریکا به شکل مخفیانه در حال فعالیت است. این امر می تواند علائم روشن برای بهبود روابط ایران و آمریکا در آینده ارزیابی شود.

قصد واقعی طرف آمریکایی انتخاب دوباره ترامپ در انتخابات رییس جمهور آمریکا است که در پاییز 2020 میلادی برگزار می شود. دولت ترامپ با دستاوردی به نام آزادی بازداشت شدگان که در دولت اوباما تحقق پیدا نکرده است، سعی دارد نظر رای دهندگان را به سوی خود جلب کند.

اما با این حال بهبود روابط میان دو کشور به یکباره حاصل نخواهد شد. خروج یک جانبه دولت ترامپ از توافق هسته ای دیدگاه ضد آمریکایی ایران را بیش از پیش تقویت کرده است. در گذشته در میان کارشناسان ایرانی در آمریکا نگاه خوشبینانه ای وجود داشت دایر بر اینکه با آزادی متقابل بازداشت شدگان یخ روابط میان دو کشور آب خواهد شد،‌ ولی با خروج آمریکا از توافق هسته ای چنین نظریه ای رنگ باخته است.

به نظر می رسد که روابط میان ایران و آمریکا تا انتخابات سال 2010 آمریکا به شکل خط موازی دنبال شود. جمعیت مسیحیان متحد اسرائیل که پایه و اساس حامیان ترامپ را تشکیل می دهند، رویکرد ضد ایرانی دارند. بنابراین چنانچه دولت ترامپ مذاکره با ایران را دنبال کند، انتخاب دوباره ترامپ در معرض خطر راهبردی قرار خواهد گرفت و به همین جهت روابط میان دو کشور تا انتخابات آمریکا خط موازی را طی خواهد کرد.