آینده مبهم در طرابلس؛ آیا اروپائی ها دست به مداخله نظامی در لیبی می زنند؟

نه سال بعد از مرگ قذافی و سقوط دولت او، لیبی هنوز در گیر و دار جنگ داخلی سختی است که ثبات و امنیت را از آن سلب کرده است و هر روز بر دامنه اختلافات آن افزده می شود تا آنجا که هیچ کسی نمی تواند چشم انداز امید بخشی به آینده این سرزمین داشته باشد.

در برلین چه خبر است؟

آلمان قرار است روز یکشنبه میزبان طرف های لیبیایی برای یافتن راه حلی برای بحران لیبی و پایان دادن به جنگ داخلی نه ساله در این کشور باشد. هایکو ماس وزیرخارجه آلمان هفته گذشته به بنغازی رفت تا آنجا از خلیفه حفتر بخواهد تا با اتش بس در لیبی موافقت کند. پیش از این روسیه پا در میانی کرده بود و با کشاندن حفتر و السراج، رئیس دولت وفاق ملی به مسکو قصد داشت تا آن دو را وادار کند تا قراردادی با هم امضا کرده و اتش بس را بپذیرند. اما در حالی که اتش بس موقت در لیبی نقض می شد، خلیفه حفتر هم مسکو را بدون هیچ توافقی ترک کرد و با اتش بس موافقت نکرد.

در این میان المان پا پیش گذاشته تا در آینده لیبی نقش بازی کند. حفتر فعلا گفته است که با آتش بس موافقت خواهد کرد. اما به نظر می رسد که خود هایکو ماس چندان امیدی ندارد که این پا در میانی ها راه حلی برای بحران در لیبی باشد. او بعد از دیداری سه ساعت با حفتر در بنغازی گفت که به مذاکرات پیش رو خوشبین است. لحن ماس نشان می دهد او چندان اعتمادی به حل و فصل اختلافات در خصوص لیبی ندارد یا حداقل چندان امیدی به این که بحران ها با کنفرانسی که در برلین برگزار می شود، حل و فصل شود ندارد.

در این نشست امریکا، روسیه و ترکیه هم شرکت خواهند داشت. در لیبی ترکیه و قطر از دولت سراج حمایت می کنند که مورد پذیرش جامعه جهانی است. مصر و امارات و عربستان به طور واضح حامی حفتر هستند که مدت هاست تلاش دارد تا کنترل طرابلس را به دست بگیرد. انها از حمایت های مالی و نظامی به این نظامی کهنه کار دریغی ندارند. کشورهای اروپائی تلاش دارند تا در میان سراج و حفتر بی طرف بمانند اما به نظر می رسد آنها هم ترجیح می دهند که در تیم روسیه و ترکیه باقی نمانند. فرانسه و امریکا هم حفتر را ترجیح می دهند. از سوی دیگر روسیه هم به عنوان طرفدار حفتر ظاهر شده اما سیاست های دوگانه ای را پیگیری می کند.

حفتر یک ژنرال سابق ارتش قذافی است که از سال 1987 میلادی تا 1990 در اسارت چاد بود و بعد از آن به جای بازگشت به لیبی به آمریکا رفت. او از سال 2011 با اولین جرقه های انقلاب به کشورش بازگشت. مخالفان حفتر معتقدند که او در بهترین حالت می تواند تکرار قذافی باشد. آنها از اینکه لیبی یکبار دیگر به دست یک نظامی بیافتد هراس دارند. اما موافقانش معتقدند او کسی است که با حمایت کشورهای عربی می تواند لیبی را دوباره یکپارچه کند.

این ژنرال سابق ارتش قذافی آخر هفته گذشته را به یونان سفر کرد تا با مقامات این کشور در خصوص اتفاقات برلین گفتگو کند. یونان به دلیل اینکه فائز السراج با اردوغان توافق نامه ای غیر شفاف امضا کرده که بر اساس آن دسترسی ترکیه به مدیترانه اسان تر شده و این کشور قادر به استفاده از اکتشافات زیر زمینی می شود، در پی کمک به قدرت گیری حفتر در لیبی است تا موقعیت این کشور در مدیترانه از سوی اردوغان تهدید نشود. یونان و قبرس به دلیل نگرانی هایی که از گسترش نفوذ ترکیه دارند، به اتحادیه اروپا فشار می آورند تا از حفتر حمایت کرده و هر طور شده پای اردوغان را از لیبی ببرد.

چرا روسیه و ترکیه پا در میانی می کنند؟

به نظر می رسد موفقیت روسیه و ترکیه در ماجرای سوریه باعث شده تا این دو کشور دست به ایجاد اتحادهای بیشتری بزنند. برای اردوغان لیبی تنها یک ماجراجویی نیست. رئیس جمهور ترکیه نیاز به نفوذ در مدیترانه دارد و برای اینکه بتواند در این منقطه نقشی ایفا کند، باید فائز السراج را بر سر کار نگه دارد. اتش بسی که پیش از این در لیبی برگزار شد، ابتکار عمل روس ها و ترکیه بود. این دو کشور توانستند دو طرف را قانع کنند حداقل در کوتاه مدت دست از جنگ بردارند. به اعتقاد برخی کارشناسان حفتر متوجه شده که نفود به طرابلس کار اسانی نیست. او ترجیح می دهد با ادامه حملات پراکنده با استاده از سلاح هایی که کشورهای عربی در اختیارش می گذارند، خود را مطرح کرده و مانع از ایجاد دولتی یک دست در لیبی شود. او در حال حاضر اتش بس را پذیرفته چون به نظر می رسد که دیگر برایش روشن شده که فتح طرابلس را نمی تواند به افتخاراتش اضافه کند.

در ترکیه، اردوغان از سوی پارلمان اجازه دارد تا در حمایت از دولت لیبی، به این کشور لشکرکشی کند. روسیه هم نمی خواهد که در مود لیبی به کشورهای غربی ببازد و برای همین ترجیح می دهد بازی را به راه بیندازد که در آن بازنده نباشد. به همین دلیل است که مسکو پیش از المان واسطه شد تا حفتر و سراج را پای میز مذاکره و امضای اتش بس بکشاند.

چه اتفاقی ممکن است بیفتد؟

امیدواری های چندانی برای به نتیجه رسیدن نشست برلین وجود ندارد. آتش بس در کشوری با شرایط لیبی که گروه های مختلف دارای سلاح در آن آزادی زیادی دارند، کار دشواری است و اگر اتش بسی هم شکل بگیرد شکننده خواهد بود. در حال حاضر نیمی از صادرات نفت لیبی متوقف شده و کشورهای اروپایی به دنبال بهانه ای برای دخالت بیشتر در امور لیبی هستند. برخی نگرانی ها هم وجود دارد که بر اساس آن ممکن است اروپائی ها دست به آوردن نیروی نظامی و مداخله نظامی در لیبی به بهانه رفع اختلافات بزنند. با توجه به اینکه لیبی بزرگترین تولید کننده نفت در افریقاست، نمی شود نگاه خوشبینانه ای به حضور نظامی احتمالی غربی ها داشت.