راهبرد برجامی رقیب ترامپ
پیش‌نویس برنامه پیشنهادی حزب دموکرات برای تغییر سیاست‌های داخلی و بین‌المللی آمریکا روز پنج‌شنبه در روزنامه واشنگتن‌پست منتشر شد.
در بخشی از این پیش‌نویس ۸۰ صفحه‌ای دوری از تغییر حکومت و بازگشت به برجام به‌عنوان چراغ راهنما در ارتباط با ایران مورد نظر قرار گرفته است. این برنامه در مقایسه با برنامه این حزب در سال ۲۰۱۶ لحن آشتی‌جویانه‌تری در برابر تهران دارد و از این زاویه با مخالفت شماری از گروه‌های اپوزیسیون و رسانه‌های هوادار برخورد تند با ایران روبه‌رو شده است.
این متن هنوز پیش‌نویس است و برای تایید نهایی باید در نشست سراسری ماه آینده حزب دموکرات مطرح شود که به احتمال زیاد در آن نشست تصویب خواهد شد. به‌نظر می‌رسد که این مانیفست اولیه در برگیرنده هم تاکتیک و هم استراتژی حزب دموکرات برای پیروزی در مقابل دونالد ترامپ در انتخابات ماه نوامبر است. در همین خصوص، در برنامه پیشنهادی حزب دموکرات تاکید شده که پایان دادن به دو دهه جنگهای پردامنه در خاورمیانه و روی آوردن به دیپلماسی برای تامین امنیت و صلح منطقه از اهداف حزب دموکرات است. دوری جستن از تلاش برای تغییر حکومت‌های منطقه از جمله ایران و تغییر رویکرد ایالات‌متحده در قبال تهران از جمله نکاتی است که در این برنامه به آن اشاره شده است. در این برنامه گفته شده که برجام کماکان «بهترین گزینه برای جلوگیری از دسترسی ایران به بمب اتم» است و مسائل دیگر مانند نقش تهران در منطقه، برنامه موشکی و آنچه سرکوب داخلی ادعا می‌شود، باید از طرق دیپلماتیک حل و فصل شود. این در حالی است که ایران همواره تاکید داشته که خواهان بمب اتم نیست و فتوای مقام معظم رهبری مبنی بر حرام بودن بمب اتم، نقشه راه جمهوری اسلامی است.
زبانی که این پلت‌فرم در قبال ایران دارد با زبانی که برنامه حزب دموکرات چهار سال پیش- یک سال پس از حصول توافق هسته‌ای با ایران- در قبال جمهوری اسلامی داشت بسیار متفاوت است، هرچند آن پلت‌فرم متعهد به توافق هسته‌ای با ایران بود اما زبان سخت‌تری در برابر جمهوری اسلامی داشت و تاکید کرده بود که اگر ایران به سمت تولید سلاح‌های اتمی برود، یک دولت دموکرات «از رویارویی نظامی با ایران ابایی ندارد».
این برنامه پیشنهادی با مخالفت شماری از گروه‌های اپوزیسیون ایرانی، رسانه‌های اسرائیل و تحلیلگران هوادار جمهوری‌خواهان روبه‌رو شده است. دونالد ترامپ و حزب جمهوری‌خواه هنوز به این برنامه واکنش رسمی نشان نداده‌اند. جو بایدن که هشت سال معاون باراک اوباما، رئیس‌جمهوری پیشین آمریکا بود، نامزد دموکرات‌ها برای انتخابات ریاست‌جمهوری نوامبر امسال است.
تغییر حکومت
با توجه به متن پیشنهادی حزب دموکرات، مساله تغییر حکومت در ایران را باید به‌عنوان بخشی از سیاست خاورمیانه‌ای بایدن مدنظر قرار داد. در این متن بر «دوری از مداخله نظامی» در خاورمیانه تاکید شده و آمده است: «دموکرات‌ها حرکت سریع دولت ترامپ به سمت جنگ با ایران را کنار خواهند گذاشت و به دیپلماسی هسته‌ای، تنش‌زدایی و گفت‌وگوی منطقه‌ای اولویت خواهند داد.» بر اساس این متن، «دموکرات‌ها معتقدند ایالات‌متحده نباید تغییر رژیم را به کشورهای دیگر تحمیل کند و آن را به‌عنوان هدف سیاست ایالات‌متحده در قبال ایران رد می‌کنند.» در پیش‌نویس برنامه انتخاباتی حزب دموکرات تصریح شده که «تغییر رویه پس از دو دهه لشکرکشی گسترده و جنگهای بی‌پایان در خاورمیانه به معنای آن نیست که ایالات‌متحده این منطقه را که ما و شرکایمان هنوز هم در آن منافع دیرپا داریم، رها می‌کند.»
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا با وجود کمپین فشار حداکثری و اعمال شدیدترین تحریم ها، اما بارها خواستار مذاکره با ایران برای توافق جدیدی شده است. ترامپ پیش از این با اشاره به اینکه ایران ظرفیت اقتصادی زیادی دارد و به ادعای او، می‌تواند حتی با همین حکومت، نیز به کشوری «بزرگ» تبدیل شود، تاکید کرده بود که سیاست واشنگتن در قبال ایران «تغییر رژیم» نیست. اگرچه به تعبیر بسیاری از کارشناسان ترامپ ابایی از برخورد خشن با ایران نداشت و طرح مذاکره در شرایط تحریم‌ها بیشتر یک ادعا بوده و در عمل هیچ شباهتی با یک توافق دوجانبه مبتنی بر اصل برد-برد نداشته است.
آمریکا پس از خروج از برجام در اردیبهشت ۹۷ تمامی تحریم‌ها علیه ایران را بازگردانده و اعلام کرده است که «سیاست فشار حداکثری» را در قبال جمهوری اسلامی در پیش می‌گیرد تا ایران مجددا پای میز مذاکره برگردد. با این حال مقام‌های ایران بارها اعلام کرده‌اند حاضر به مذاکره با دولت فعلی آمریکا نیستند.
برجام
ایران و شش قدرت جهانی در تیرماه سال ۱۳۹۲ به توافقی درباره حل‌وفصل برنامه هسته‌ای تهران و لغو تحریم‌های آن دست یافتند، اما دونالد ترامپ که منتقد سرسخت نوع توافق حاصل‌شده با ایران است، آمریکا را در اردیبهشت ۹۷ از برجام خارج کرد. در بخش دیگری از متن پیش‌نویس برنامه دموکرات‌ها آمده است: «ما معتقدیم برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) همچنان بهترین وسیله برای راستی‌آزمایی بسته بودن همه مسیرهای ایران به سمت بمب هسته‌ای است.»
بر اساس این پیش‌نویس، «خروج یک‌جانبه دولت ترامپ از برجام ما را از متحدان‌مان جدا کرد و در را برای ایران باز کرد تا حرکت سریع خود را به سمت دستیابی به ظرفیت تسلیحات هسته‌ای که برجام متوقف کرده بود، از سر بگیرد. به همین دلیل بازگشت به پیروی متقابل از توافق بسیار ضروری است.» دموکرات‌ها در این برنامه اضافه کرده‌اند که «هدف از توافق هسته‌ای آغاز دیپلماسی ما با ایران و نه پایان آن بود.» دموکرات‌ها همچنین در این پیش‌نویس با طرح ادعاهایی اعلام کرده‌اند که از یک تلاش جامع دیپلماتیک برای محدود کردن بیشتر برنامه هسته‌ای ایران و رسیدگی به آن چه «سایر اقدامات تهدیدآمیز ایران از جمله ستیزه‌جویی منطقه‌ای، برنامه موشکی بالستیک و سرکوب داخلی»، عنوان کرده‌اند، حمایت می‌کنند.
برخی کارشناسان و تحلیلگران مسائل آمریکا معتقدند که تفاوت ترامپ با اوباما در مواجهه با موضوع ایران آن است که ترامپ می‌خواهد با فشار حداکثری تهران را محبور کند که دوباره مذاکره صورت گیرد، حال اینکه اگر بایدن به‌عنوان رئیس‌جمهور انتخاب شود، سیاست ملایم‌تری را در پیش خواهد گرفت. اما اینکه فردای ریاست جمهوری و پیروزی در انتخابات به برجام بازگردد، چنین چیزی امکان ندارد، زیرا که بازگشت آمریکا به این توافق‌نامه یک شبه یا یک هفته‌ای امکان ندارد و باید مذاکرات برای آن انجام شود و بحث‌های فنی، حقوقی، سیاسی و همچنین تعهدات دو طرف مورد بحث قرار بگیرد، بنابراین این مساله ابعاد پیچیده‌ای دارد که به سرعت نمی‌تواند حل شود.
موضوع ایران به‌عنوان یکی از بخش‌های مهم پیش‌نویس دموکرات‌ها در شرایطی مطرح شده است که در بخش‌های دیگر سیاست خارجی در پیش‌نویس برنامه حزب دموکرات به موضوع روابط با اروپا، کشورهای عرب خلیج فارس و مساله اسرائیل و فلسطین می‌پردازد. اعضای حزب دموکرات در پلت‌فرم خود تاکید کرده‌اند که مصمم به پایان دادن جنگ در یمن هستند؛ جنگی که در سال ۲۰۱۵ با کمک دولت دموکرات باراک اوباما و معاونش جو بایدن آغاز شد. در پلت‌فرم حزب دموکرات آمده است: «دموکرات‌ها قصد دارند به حمایت از ائتلاف عربستان سعودی در یمن پایان داده و به این ترتیب به پایان جنگ در یمن کمک کنند. این جنگ مسبب بدترین بحران انسانی دنیاست و تهدیدات را برای منطقه و برای منافع ما افزایش می‌دهد.»
در این متن همچنین تاکید شده است: «دموکرات‌ها بر این باورند که یک اسرائیل قوی، امن و دموکراتیک برای منافع ایالات‌متحده حیاتی است». دموکرات‌ها همچنین با متهم کردن دونالد ترامپ به دامن زدن به اختلافات و چنددستگی در جامعه آمریکا گفته‌اند به دنبال «ترمیم روح آمریکا» هستند که از طریق مواجهه و رفع نابرابری‌ها «از نژادپرستی ساختاری و زن‌ستیزی گرفته تا تبعیض علیه معلولان» ممکن می‌شود.
