چشم‌انداز تیره مذاکرات هسته‌ای؛ ظریف رفت، دولت رئیسی با برجام و تحریم‌ها چه می‌کند؟

علیرغم آنکه ابراهیم رئیسی رئیس جمهوری تازه ایران گفته از هر ابتکار عملی که منجر به لغو تحریم‌های امریکا شود استقبال خواهد کرد، واقعیت آن است که دولت تازه ایران احتمالا در مذاکرات وین خط مشی سرسختانه‌تری را در پیش خواهد گرفت.

به گزارش آفتاب‌نیوز؛ سایت تحلیلی "میدل ایست آی" در گزارشی به این موضوع اشاره می‌کند که دولت بایدن با این واقعیت هشداردهنده روبرو شده است که پس از روی کار آمد محافظه‌کاران در تهران بازگشت به توافق هسته‌ای با ایران دیگر امکان‌پذیر نیست.

این سایت می‌نویسد: "آخرین دور مذاکرات هسته‌ای در وین بدون نتیجه مشخصی برای دور بعدی به پایان رسید. دولت روحانی رئیس‌جمهوری میانه‌روی ایران که به توافق تاریخی با قدرت‌های جهانی دست یافته بود نتوانست میراث خود را نجات داده و برجام را احیا کند. علیرغم آنکه انتظار می‌رفت رئیسی مذاکره با غرب را نپذیرد او در سخنرانی مراسم تحلیف خود از هر ابتکار ملی که منجر به لغو تحریم‌های امریکا شود استقبال کرد. با این وجود، مدت زمان اندکی پس از آن، او افرادی را برای پست‌های کلیدی انتخاب کرد که نشان می‌داد تهران خط مشی سرسختانه‌تری را در مذاکرات وین در پیش خواهد گرفت.

رئیسی "حسین امیرعبداللهیان" دیپلماتی که دارای روابط نزدیک با سپاه، حزب الله لبنان و دیگر نیرو‌های وفادار به جمهوری اسلامی منطقه است را به عنوان وزیر خارجه انتخاب کرد. در دوران دولت روحانی امیرعبداللهیان به عنوان معاون وزیر امور خارجه فعالیت می‌کرد اما بعدا توسط "محمد جواد ظریف" وزیر خارجه وقت از مقام‌اش برکنار شد.

امیرعبداللهیان در مصاحبه‌ای در سال ۲۰۲۰ میلادی با خبرگزاری "تسنیم" گفته بود: "حتی اگر صد برجام نیز به امضا برسند به نفع ملت ایران نخواهند بود مگر آن که سیاستمداران امریکایی عادت بیمارگونه خود یعنی طرح مطالبات حداکثری را کنار بگذارند، این درس بزرگ برجام برای جهان معاصر است.

انتظار می‌رود همین رویکرد در چهار سال آینده بر سیاست خارجی ایران مسلط باشد. بعید به نظر می‌رسد دولت رئیسی مذاکرات وین را کنار بگذارد اما احتمالا روند آن را به تعویق خواهد انداخت. درست است که رئیسی خط مشی سخت‌گیرانه‌تری را در مذاکرات هسته‌ای در پیش خواهد گرفت اما حرف آخر را رهبری بیان می‌کنند.

تفاوت دولت رئیسی با دولت‌های قبلی ایران آن است که از روابط خوبی با مجلس و سپاه برخوردار است. این بدان معناست که درباره هرگونه توافق به دست آمده اختلاف‌نظری جدی در داخل ایران رخ نخواهد داد. این احتمال وجود دارد که رئیسی برای نشان دادن آنکه بیش‌ترین امتیاز را از امریکا به دست آورده دست به گسترش برنامه هسته‌ای ایران به عنوان اهرم فشاری بر امریکا در جریان مذاکرات بزند. با این وجود، در شرایط فعلی اگر ایران خط مشی تندی را اتخاذ کند، مارپیچی خطرناک ایجاد می‌شود که موقعیت دیپلماسی بایدن در رابطه با تندرو‌ها در کنگره را تضعیف می‌کند و احتمال درگیری نظامی را افزایش می‌دهد. هیچ نشانه‌ای مبنی بر آنکه توافق در مراحل نهایی دستیابی است وجود ندارد مگر آنکه پشت پرده مذاکراتی در جریان باشد که ما درباره آن بی اطلاع هستیم".

پس از تاخیر در مذاکرات هسته‌ای تهدید امریکا در مورد خروج از مذاکره تا چه اندازه جدی است؟

بخش عربی شبکه خبری "اسپوتنیک" نیز در گزارشی درباره برجام و مذاکرات هسته ای نوشته است: با توجه به توقف از سرگیری هفتمین دور مذاکرات هسته‌ای بین ایران و جامعه بین‌المللی در وین، امریکا تهدید احتمال خروج آن کشور از مذاکره را مطرح کرده است. "رابرت مالی" نماینده دولت بایدن در امور ایران با تحریک‌آمیز‌خواندن گام‌های اخیر ایران در مورد برنامه هسته‌ای آن کشور گفته که این اقدامات نشان می‌دهد توافق هسته‌ای دیگر معنایی ندارد و فرصتی برای دستیابی به بازگشت به برجام وجود نخواهد داشت.

پیشتر، "آنتونی بلینکن" وزیر خارجه امریکا تاکید کرده بود که مذاکرات در وین نمی‌تواند به طور نامحدود ادامه یابد.

اظهارات اخیر مقام‌های امریکایی پرسش‌هایی را در مورد آینده مذاکرات و میزان جدی بودن دولت بایدن در مورد احتمال خروج از مذاکرات هسته‌ای در صورت پافشاری ایران بر شروط اش مطرح کرده است.

"رامی الخلیفه العلی" پژوهشگر فلسفه سیاسی در دانشگاه پاریس معتقد است که اگر تهران بر شروط‌اش پافشاری کند و حاضر به نرمش نباشد، امریکا گزینه خروج از مذاکرات هسته‌ای را به طور جدی به گزینه‌ای روی میز تبدیل خواهد کرد.

او به خبرگزاری "اسپوتنیک" روسیه می‌گوید: "بحران اصلی مسئله تحریم‌ها است. ایران خواستار لغو کلیه تحریم‌های اعمال شده از سوی امریکا از جمله تحریم‌ها علیه سپاه و گروه‌های شبه نظامی تحت حمایت ایران در منطقه و تحریم‌های اعمال شده علیه برنامه موشکی شده است.

این خواسته‌ای است که قطعا امریکا با آن موافقت نخواهد کرد؛ چرا که بخشی از این تحریم‌ها مربوط به دولت امریکا نیست بلکه در ارتباط با کنگره امریکاست. مخالف زیادی در مورد مسئله ایران در میان نمایندگان کنگره وجود دارد و دولت بایدن بدین‌خاطر حاضر به امتیاز دادن بیش از اندازه به ایران نخواهد بود. دولت بایدن نمی‌خواهد خود را در معرض انتقاد سیاسی از سوی هم‌حزبی‌هایش و جمهوری‌خواهان در قبال هرگونه شکست در نوع مواجهه با ایران قرار دهد. در نتیجه، احتمالا در ماه‌های آینده شاهد پافشاری بیش‌تر امریکا بر سر مواضع آن کشور خواهیم بود و احتمال آن وجود دارد که واشنگتن در صورت اصرار تهران بر موضع‌اش از مذاکرات منصرف شود. این امر، اما در کوتاه‌مدت رخ نخواهد داد چرا که هیچ‌یک از طرفین خواستار رویارویی گسترده با یکدیگر و ایجاد تنش فراگیر نیستند. با این وجود، در آینده همه گزینه‌ها روی میز خواهند بود.

"محمد محسن ابوالنور" رئیس انجمن عربی تحلیل امور سیاسی ایران معتقد است که امریکا از موضع کنار کشیدن از مذاکرات هسته‌ای به عنوان اهرم فشاری بر ایران استفاده می‌کند تا تهران را وادار به بازگشت به مذاکرات وین کند.

او می‌گوید: "دولت ایران چند روز فرصت دارد تا درباره آینده مذاکرات وین تصمیم‌گیری کند. تنها موضوع در اینجا زمان است. امریکا نیز در رفتن به مذاکرات وین جدی نیست اما تنها بر ایران و جامعه بین‌المللی فشار وارد می‌کند تا زمینه لازم را برای مذاکرات فراهم سازد".

"عماد آبشناس" تحلیلگر سیاسی ایرانی، اما به "اسپوتنیک" می‌گوید دلیل توقف مذاکرات وین جدی نبودن امریکا در مورد لغو تحریم‌ها بوده است. او همچنین اشاره می‌کند که اصرار امریکا بر گنجاندن موضوعات دفاعی و نفوذ منطقه‌ای ایران در مذاکرات وین خارج از چارچوب است و دلیلی برای توقف مذاکرات هسته‌ای است.