خطر سیل در روستاهای چهارمحال و بختیاری
کارشناسان معتقدند ۲۵ مخاطره طبیعی در چهارمحال‌وبختیاری امکان وقوع دارد و با توجه به این موضوع برنامه‌های آمادگی، پیشگیری، مقابله و تخصیص اعتبار درخصوص مخاطرات اولویت‌بندی نیز اجرا شده‌است. براین اساس، سیل، زمین‌لرزه و خشکسالی به ترتیب از مهم‌ترین مخاطرات طبیعی اولویت‌دار در استان به‌شمار می‌رود. چهارمحال وبختیاری به‌عنوان یکی از استان‌های حادثه‌خیز کشور طی سال‌های گذشته با خطر وقوع سیل مواجه بوده و خسارت‌های جانی و مالی بسیاری بر این استان وارد کرده‌است.
در نواحی روستایی، انسان ارتباط تنگاتنگی با طبیعت دارد، به همین سبب انسان روستایی هنگام مواجهه با مخاطرات طبیعی بیشترین آسیب را می‌پذیرد و از آنجا که اشتغال و معیشت روستاییان تا حد زیادی به زمین، خاک و آب وابسته است، این وابستگی روستاییان را بیشتر در معرض خطرات طبیعی قرار می‌دهد.
اهمیت مقابله و مهار
مقابله و مهار این مخاطرات در استان‌هایی نظیر چهارمحال و بختیاری که به واسطه موقعیت جغرافیایی در معرض مخاطرات بیشتر و عمیق‌تری قرار دارند، از اهمیت دوچندانی برخوردار است. براساس اعلام اداره مدیریت بحران چهارمحال و بختیاری، این استان با توجه به شرایط توپوگرافی خاص و شیب بالا، جزو استان‌های پیشتاز کشور در بروز حوادث طبیعی مانند زلزله، سیل و رانش زمین است.
در سیلاب فروردین‌ماه ۱۳۹۷ و بارش‌های بهار سال ۱۳۹۸، تعدادی از روستاهای استان در شهرستان‌های کوهرنگ، لردگان و اردل به سبب وقوع سیلاب به صورت اضطراری جابه‌جا شدند. ازسوی دیگر بیشترین خطر رانش زمین نیز در شهرستان‌های اردل، کوهرنگ، کیار و لردگان گزارش شده‌است و از میان بیش‌از ۳۰ گسل شناخته شده، حدود ۱۸ تا ۲۰ گسل فعال دراستان چهارمحال‌وبختیاری وجود دارد.
هیچ نقطه‌ای از سیلاب در امان نیست
اینها درحالی است که به‌گفته سرپرست اداره‌کل مدیریت بحران چهارمحال و بختیاری، در این استان نقطه امنی درخصوص خطر سیلاب وجود ندارد.
«خسرو کیانی» دراین زمینه اظهار می‌کند: هرچند می‌توان گفت شدت این رخداد طبیعی در برخی نقاط، ازجمله در مناطق شمالی، نسبت به مناطق جنوبی کم‌تر است، اما باید در همه شهرستان‌ها آمادگی کافی برای پیشگیری و کاهش خسارت‌های مالی ناشی از آن وجود داشته باشد.
وی با بیان اینکه سیلاب یک رخداد طبیعی قابل پیشگیری و پیش‌بینی است، تصریح می‌کند: با لایروبی مسیل‌ها، شناسایی و تخریب ساخت و سازهای غیرمجاز، شناسایی نقاط حادثه‌خیز و انجام سایر اقدام‌های پیشگیرانه، می‌توان در وهله نخست از وقوع خسارت جانی که خط قرمز این اداره‌کل است، جلوگیری کرد و سپس خسارت‌های مالی اجتناب‌ناپذیر را به حداقل رساند.
دردسرهای تغییر اقلیم
کیانی تغییر اقلیم را عامل مهمی در وقوع سیلاب‌های ناگهانی می‌داند و می‌گوید: اگرچه اداره‌کل هواشناسی برای پاییز سال‌جاری دراستان، زمستان کم‌بارشی را پیش‌بینی کرده است، اما به سبب تغییر اقلیم، احتمال وقوع بارش‌های شدید در مدت زمان اندک وجود دارد و همین موضوع باعث می‌شود که دراین زمینه احتیاط لازم را درنظر داشت و آمادگی ایجاد کرد.
سرپرست اداره‌کل مدیریت بحران استانداری چهارمحال و بختیاری ادامه می‌دهد: علاوه‌بر خطر وقوع سیلاب، تبعات ناشی از آن شامل رانش زمین و ریزش کوه نیز وجود دارد.
کیانی با اشاره به شناسایی ۲۰۴ نقطه حادثه‌خیز در حاشیه رودخانه‌های استان، می‌افزاید: اسکان و ساخت‌ساز در این مناطق می‌تواند به‌هنگام وقوع سیلاب بسیار پرخطر باشد.
وی همچنین با بیان اینکه احتمال وقوع ۹۵ درصد رخدادهای طبیعی در نیمه دوم سال وجود دارد، اظهار می‌کند: با توجه به موقعیت جغرافیایی استان و وجود مناطق سخت‌گذر، برای مقابله با این حوادث به امکانات و تجهیزات قابل توجهی نیاز است و اگرچه در سال‌های اخیر تجهیزات مناسبی در اختیار استان قرار داده شده‌است، اما تا رسیدن به نقطه مطلوب هنوز فاصله داریم.
۴۷ روستا درمعرض خطر
بررسی‌های انجام شده مسئولان مربوط، نشان می‌دهد ۴۷ روستا و سکونتگاه در چهارمحال‌وبختیاری درمعرض مخاطرات طبیعی قرار دارند که طی سال‌های اخیر با آغاز مطالعات لازم، برای جابه‌جایی و بهسازی این روستاها تلاش شده تا امنیت و معیشت این روستاییان تأمین و از آسیب‌های احتمالی جلوگیری شود.
کارشناس مسئول دفتر فنی تهیه طرح‌های جابه‌جایی و درجاسازی روستاهای درمعرض خطر دراستان چهارمحال‌وبختیاری دراین زمینه می‌گوید: جابه‌جایی و درجاسازی روستاها از سال ۱۳۹۵ و به‌دنبال بخشنامه وزیر کشور نسبت به سال‌های گذشته با تغییراتی همراه شده‌است.
«علی چراغیان» می‌افزاید: براساس این بخشنامه، هرگونه جابه‌جایی روستاها دراستان باید منوط به انجام کار کارشناسی و مطالعات فنی باشد.
وی با بیان اینکه جابه‌جایی روستاهای درمعرض خطر از سال ۱۳۹۵ به بعد مطالعه‌محور شده‌است، تصریح می‌کند: براین اساس روستاهایی که می‌توان با مقاوم‌سازی و درجاسازی ایمنی آنها را فراهم کرد، نیاز به جابه‌جایی ندارند و تنها روستاهایی باید جابه‌جا شوند که درمعرض شدید مخاطرات قرار دارند.
چراغیان ادامه می‌دهد: همچنین در روش جدید، قبل از وقوع مخاطرات طبیعی، برای پیشگیری از آسیب‌پذیری روستاها درمقابل این‌گونه مخاطرات، مطالعه‌های لازم انجام می‌شود و روستاهایی که بر مبنای مطالعات انجام شده جابه‌جایی آنها ضرورت دارد، در شورای برنامه‌ریزی و توسعه استان درباره آنها تصمیم‌گیری می‌شود و درصورت تصویب، در محل جدید تأسیسات و بناهای تازه‌ساز احداث می‌شود.
تجربه گذشته
این کارشناس بنیاد مسکن استان به تجربه جابه‌جایی روستاهای در معرض خطر در دهه ۶۰ خورشیدی اشاره می‌کند و می‌گوید: درآن دوران درپی جابه‌جایی روستاهای در معرض خطر، ۸۵ شهرک و سکونتگاه در استان ایجاد شد، اما از آنجا که این اقدام مطالعه‌محور نبود، برخی جابه‌جایی‌ها ضرورت نداشته است و با درجاسازی و مقاوم‌سازی می‌شد جمعیت روستایی را در همان مناطق پایدار کرد؛ با این وجود اقدام ارزشمندی به شمار می‌آید.
چراغیان می‌افزاید: این درحالی است که در مطالعات جدید، مشاور طرح همه جوانب موضوع ازنظر شاخص‌های اقتصادی، اجتماعی و فنی را می‌سنجد و به یکی از مهم‌ترین شاخص‌ها که تمایلات اجتماعی برای جابه‌جایی است، می‌پردازد و سپس موضوع در کمیسیون‌های تخصصی به بررسی گذاشته می‌شود.
پراکندگی روستاهای درمعرض خطر
وی به نوع مخاطرات و جانمایی روستاهای درمعرض خطر استان نیز اشاره و اظهار می‌کند: روستاهای در معرض خطر استان در شهرستان‌های کوهرنگ، اردل و لردگان واقع شده اند و بیشتر درمعرض ۳ مخاطره سیل، زمین‌لغزش و ریزش کوه قرار دارند.
چراغیان می‌افزاید: روستاهای «ده‌دلی»، «دم‌آب»، «بادره»، «زردلیمه»، «لیمه»، «سرتنگ»، «ده زرد»، «سرقلعه»، «بیراهگان» و «دره‌رزگه» در دهستان «دیناران» از بخش مرکزی شهرستان اردل، ازجمله روستاهای در معرض خطر استان به‌شمار می‌روند.
از نظر این کارشناس، بیشترین روستاهای در معرض خطر استان در شهرستان کوهرنگ قرار دارند که شامل روستاهای «سرآقاسید»، «سرصالح کوتاه»، «تلو»، «زرک»، «سوه»، «چین»، «دره‌توت»، «ای‌ناز» و «پیرعالی» در دهستان «موگویی» از توابع بخش مرکزی و روستاهای «دره هندو»، «کنگرستان»، «طارم»، «رباط کوه»، «الگی علیا و سفلی»، «سه جوی»، «گاوشیر»، «چم‌عباسعلی»، «قلعه کشکی»، «کچوز» و «محمودآباد» از توابع بخش «بازفت» است.
چراغیان اضافه می‌کند: روستاهای «امام‌آباد»، «نارگیلی»، «دره‌شیر»، «گیساران»، «باغ کاج»، «دره نیک» و «لیر» در بخش پشتکوه «فلارد»، روستاهای «اینکک» و «دره زیردودرا» در بخش «رودشت»، روستاهای «چیگو» و «سیدمحمد» در بخش «منج» و روستای «لیرابی» در بخش مرکزی شهرستان لردگان از دیگر روستاهای درمعرض خطر در استان چهارمحال‌وبختیاری به‌شمار می‌روند.
