شهر باستانی دارابگِرد که از آن با نام یکی از سه شهر بزرگ باستانی سرزمین پارس نام میبرند، در بدترین شرایط نگهداری و حفاظتی به سر میبرد.
این شهر ارزشمند تاریخی که هویت و شناسنامۀ شهر داراب است، اِمروزه به جایگاهی برای تاخت و تاز چپاوُل گران میراث فرهنگی تبدیل شده و به یکی از ارزشمندترین یادگارهای ملی کشور آسیبهای برگشت ناپذیری را وارد آورده و آن را زیر و رو کرده اند.
کند و کاوهای غیرمجاز بی شمار قاچاقچیان اموال تاریخی و فرهنگی در عرصۀ شهر باستانی دارابگِرد که هفته گذشته و پیش از بارندگیهای بهمن ماه انجام گرفته است، بیانگر نبود نظارت و حفاظت از سوی مسئولان ادارۀ میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و دیگر نهادهای مسئول شهر داراب است.
اینکه چگونه تاراج گران اموال تاریخی با خیال آسوده توانسته اند به درون عرصۀ شهر باستانی دارابگِرد راه یافته و در جای جای آن گودالهای بزرگ و ژرفی که برخی از آنها بیش از سه متر است، جای تامل دارد.
نیاز دارابگرد به پایگاه میراث فرهنگی
شهر باستانی دارابگِرد با وجود همۀ ارزشهایی که دارد از داشتن یک پایگاه پژوهشی و میراث فرهنگی محروم است.
دوستداران میراث فرهنگی شهر داراب و استان سالهای سال است که خواستار پدیداری یک پایگاه پژوهشی و میراث فرهنگی در این شهر باستانی هستند تا بتوان افزون بر شناخت و آگاهی بیشتر از تاریخچۀ شهر و پژوهش و بررسیهای علمی و دانشگاهی دربارۀ این شهر تاریخی، به درستی نیز از آن حفاظت کرد.
همچنین زمانی که شهر تاریخی دارابگِرد دارای یک پایگاه میراث فرهنگی شود، بودجه و ردیفی مستقل در وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی برای آن در نظر گرفته خواهد شد و بی گمان دشواریهای بزرگ آن برطرف شده و مورد رسیدگی بهتری جای میگیرد.
از سویی، در این پایگاه با همکاری نهادهای علمی و دانشگاهی، میتوان به بزرگترین چالشهای شهر تاریخی دارابگِرد که فرونشست و فروچالههای زمین و دست اندازیهای سودجویان اموال تاریخی و فرهنگی است، رسیدگی شود و آن را از گزند فاجعهای ناگوار نجات داد.
در بیشتر دفترهای تاریخی از دارابگِرد با نام سومین شهر بزرگ پارس یاد شده است که یکی از بزرگترین ضرابخانههای (جایگاه ضرب سکه) پارس در آن پدیدار شده است و همین بر ارزش و ویژگی این کهن شهر میافزاید.
باستان شناسان دیرینگی شهر دارابگِرد را وابسته به اواخر دورۀ اَشکانی و آغاز دورۀ ساسانی بر پایۀ سفالهای موجود میدانند. همچنین اَردشیر بابکان بُنیادگذار دودمان ساسانی پیش از آن که به پادشاهی برسد، دارابگِرد را به قلمرو خود در آورده و جایگاه فرماندهی خود را از همین شهر گسترش میدهد. در این شهر بقایای کَندگ (خندق) از زمان ساسانیان برجای مانده و دارابگرد در روزگار ساسانیان رونق بسیار فراوانی داشته است.
شهر باستانی دارابگِرد در ۷ کیلومتری شهر داراب و ۲۴۰ کیلومتری جنوب خاوری (شرقی) شهرستان شیراز جای گرفته و با شمارۀ ۱۴ در تاریخ ۲۴ شهریورماه ۱۳۱۰ به ثبت ملی رسیده است.