وقتی کلیه‌ها دردسرساز می‌شوند
عضوی که تصفیه خون را در بدن انجام می‌دهد و البته میزان آب بدن و فشار خون را تنظیم می‌کند. مشکل، اما این است که برآورد کارشناسان حوزه سلامت است که تا ۵ سال دیگر، افراد مبتلا به نارسایی کلیه تا دو برابر افزایش پیدا کند، به همین دلیل است که در آستانه روز اهدای عضو، راهکار‌هایی برای پیشگیری از نارسایی کلیه پیشنهاد داده‌ایم.
آمار و ارقام نگران‌کننده است، زمانی که بدانیم، در حال حاضر حدود ۴۷ هزار فرد نیازمند به دیالیز در کشور وجود دارد که ۵ برابر این افراد در شرف ورود به نارسایی کلیه هستند؛ تا ۵ سال دیگر، اما تعداد افراد مبتلا به نارسایی کلیه در کشور ۲ برابر می‌شود. همین مسئله اهمیت پیشگیری برای جلوگیری از ابتلا به نارسایی کلیه را نشان می‌دهد.
مشکل بزرگ نارسایی
نارسایی کلیه باعث کاهش پیش‌رونده کار کلیه می‌شود که پس از و در طول سال‌ها پیشرفت می‌کند. مشکل، اما این است که زمانی فرد شاهد علائم بالینی است که کار کلیه حداقل ۶۰ تا ۷۰ درصد کاهش پیدا کرده است. کاهش کار کلیه در این زمان غیرقابل برگشت است و بیمار باید آماده درمان‌های جایگزین مثل همودیالیز، دیالیز صفاقی و یا حتی پیوند کلیه باشد؛ به همین دلیل است که شناخت عللی که باعث ایجاد و پیشرفت نارسایی کلیه می‌شوند، اهمیت دارد.
علائم بالینی
حبس آب و نمک و به دنبال آن تورم پا‌ها و ساق پا به علت عدم دفع ادرار
عوارض قلبی عروقی و فشارخون که شایعترین علت مرگ و میر افراد مبتلا به نارسایی مزمن کلیه است.
کاهش اشتها، تهوع و استفراغ به علت تجمع اوره و مواد سمی
گیجی، منگی و کاهش سطح هوشیاری و کومای اورمیک
خارش اورمیک و انقباض‌های عضلانی و ضعف عضلانی
بی‌حسی و گزگز اندام‌ها
کم‌خونی شدید، اختلالات استخوانی و اختلالات خونریزی دهنده
راه‌هایی برای پیشگیری
کنترل دیابت: کنترل قند در دیابت نوع یک که وابسته به انسولین است، قطعا از پیشرفت نارسایی کلیه و دفع البومین پیشگیری می‌کند. البته این ارتباط در تیپ دو کاملا ثابت نشده است. در توصیه‌های جدید آمده است که میزان هموگلوبین خون باید کمتر از ۷ درصد باشد. هرچند که در شواهد جدید توصیه شده برای هر فرد مبتلا جداگانه تصمیم‌گیری شود. به طور مثال، در سالمندان و افرادی که سابقه افت قند به طور مکرر و بیماری‌های زمینه‌ای دارند، نیاز به کنترل شدید قند نیست. این در حالی است که برعکس در افراد جوان که سابقه افت قند و بیماری‌های زمینه‌ای دیگر ندارند برای پیشگیری از عوارض درگیری‌های عروق کوچک مثل اعصاب محیطی، چشم و کلیه کنترل شدید قند توصیه می‌شود.
کنترل فشارخون: درمان فشارخون و روش‌های سالم تغذیه اثر مهمی در پیشگیری از نارسایی کلیه دارد. پرفشاری خون از عوامل مهم در پیشرفت نارسایی کلیه است. فشار خون قابل قبول، در افراد مبتلا به نارسایی کلیه باید کمتر از ۹۰/۱۴۰ باشد. در مطالعات متعددی دیده شده که اگر فشارخون سیستولیک (حداکثر) در حد ۱۲۰ میلیمتر جیوه حفظ شود، حوادث قلبی عروقی به میزان چشمگیری کم می‌شود و نارسایی قلب به میزان ۲۵ درصد و مرگ و میر کلی به میزان ۲۷ درصد کاهش پیدا می‌کند.
در تمام افراد سالم و افراد مبتلا به نارسایی کلیه فشارخون به طور دوره‌ای باید کنترل شود. روش توصیه شده این است که از نیم ساعت قبل قهوه و سیگار مصرف نشود. فرد باید روی یک صندلی که پشتی دارد، تکیه دهد و دست در زاویه نود درجه روی دسته صندلی باشد. (دست در سطح قلب باشد) بهتر است که فرد حداقل ۵ دقیقه قبل از گرفتن فشارخون استراحت کرده باشد. دستگاه فشارسنج استاندارد و کالیبره باشد. بهتر است که در افرادی که در اثر استرس و اضطراب فشارخون‌شان بالا می‌رود و یا از پزشک و کادر پزشکی هراس دارند، از فشارسنج‌های اتومات استفاده شود. در افراد با فشار خون کمتر از ۸۰/۱۲۰ توصیه می‌شود یک بار هر دو سال یک بار فشارخون اندازه‌گیری شود و حداقل یک بار در سال در افراد بالغ با فشارخون ۸۰-۸۹/۱۲۰-۱۳۹ باید کنترل شود.
کنترل وزن: افزایش وزن و چاقی از فاکتور‌های مهم در ایجاد و پیشرفت نارسایی کلیه است. ۳۰ درصد از افرادی که اضافه وزن دارند، عموما به نمارسایی کلیه مبتلا هستند. فرد مبتلا به چاقی و نارسایی کلیه، باید تحت نظر متخصص تغذیه رژیم غذایی مناسب برای کاهش وزن باشد تا به وزن ایده‌ال برسد.
تغذیه متعادل و سالم: پرهیز از مصرف زیاد گوشت و پروتئین‌های فرآوری شده می‌تواند در پیشگیری کمک‌کننده باشد. به جای مصرف این نوع از مواد غذایی، می‌توان از میوه‌ها و سبزیجات تازه، لبنیات کم چرب استفاده کرد. محدودیت مصرف نمک در حد روزانه حداکثر ۶ گرم است. به جای نمک می‌توان از ادویه‌های دیگر استفاده کرد. استفاده از غلات و نان‌های سبوس‌دار به جای نان سفید، توصیه می‌شود.
ورزش و تناسب اندام: ورزش به طور مرتب و برنامه ریزی شده حتی در کسانی که اضافه وزن ندارند هم توصیه می‌شود.
تغییر سبک زندگی: بهتر است که سبک زندگی تغییر کند، پرهیز از سیگار و سایر فراوردههای آن، پرهیز از مصرف مسکن‌ها و دارو‌های با سمیت کلیوی، پرهیز از مصرف الکل، مصرف فراوان مایعات بدون قند بخصوص قند‌های مصنوعی و داشتن خواب مناسب به اندازه ۷ تا ۸ ساعت خواب شبانه می‌تواند تعادل هورمون‌ها و تنظیم مایعات بدن را باعث شود.
انجام آزمایشات دوره‌ای و درمان به موقع: انجام آزمایشات سالیانه به خصوص در افراد با سابقه فامیلی نارسایی کلیه و دیالیز مثل کلیه پلی‌کیستیک فامیلی که در معرض خطر بالای نارسایی کلیه هستند می‌تواند عامل پیشگیرانه باشد. تشخیص زودهنگام و درمان عفونت مجاری ادراری در کودکی، شناسایی ناهنجاری‌های ساختمانی و مادرزادی، رفلاکس یا برگشت ادرار از مثانه به کلیه در کودکان می‌تواند از ابتلا به نارسایی کلیه جلوگیری کند. بررسی بیماری‌های پروستات مثل هاپیرتروفی خوش‌خیم پروستات می‌تواند ابتلا را به تعویق بی‌اندازد؛ زیرا سهل انگاری و عدم توجه به علائم هشدار دهنده باعث آسیب دائم به کلیه‌ها می‌شود.
