استفاده از گوشی قبل از خواب چه بلایی سر بدن می‌آورد؟

دکتر مریم شیری اظهار کرد: بسیاری از ابزارهای الکترونیکی مثل لپ تاپ، کامپیوتر و کنسول‌های بازی لامپ‌های فلورسنت، تلفن‌های همراه حتی چراغ‌های خیابان و تلویزیون و بسیاری از وسایل دیگر دارای نور آبی (Blue light ) هستند. طول موج  نورهای آبی بین ۴۵۰ تا ۴۹۵ نانومتر است و در طبیعت هم به مقدار کمی وجود دارند. قرار گرفتن در مقابل نورهای آبی ابزارهای الکترونیکی و روشنایی روی ساعت بیولوژیک و ریتم شبانه روزی بدن و همچنین روی کیفیت خواب، شرایط روحی، سلامت قلب و عروق می‌تواند تاثیر بگذارد. اگر مقدار این نور آبی از حد استاندارد بیشتر باشد، این تاثیر می‌تواند خیلی منفی بوده، حتی در مقدار زیاد می‌تواند باعث انواع سرطان‌ها شوند.

وی افزود: در چشم ما در بخش شبکیه سلول‌هایی وجود دارد که به نورهای آبی، سبز و قرمز حساس هستند. وقتی این نورهای آبی به این سلول‌ها برخورد می‌کنند، از طریق این سلول‌ها پیامی به مغز ارسال می‌شود که باعث می‌شود ترشح هورمون ملاتونین که منجر به خواب آلودگی می‌شود، متوقف و هورمون‌های مانند کورتیزون که هورمون‌های بیداری و هورمون گرالین که هورمون گرسنگی است، ترشح شود.

 دکتر شیری ادامه داد: در هنگام غروب و پس از آن که به طور طبیعی طول موج‌های کوتاه نور کاهش پیدا می‌کند مثل همین نورهای آبی،  برعکس سطح ملاتونین در خون بالا می‌رود و باعث می‌شود که احساس خواب آلودگی به طور طبیعی در بدن ایجاد شود. از طرفی احساس گرسنگی کم کم از بین می‌رود. چون این زمانی است که بدن خود را برای خواب آماده می‌کند و این‌ عوامل باعث می‌شود که فرصتی ایجاد شود که سیستم ‌های مختلف بدن به سمت استراحت پیش بروند.  به خاطر استفاده از وسایل دیجیتال مثل تلفن همراه، مقدار زیادی از این نور آبی به بدن می‌رسد و طبیعتا سطح ملاتونین به خاطر مهاری که گفته شد، به شدت پایین می‌آید و در نتیجه زمانی را که لازم است بدن فرد به خواب برود، طولانی‌تر می شود. از طرفی طول مدت یکی از مراحل خواب که به نام مرحله حرکت سریع چشم‌ها ( REM ) که در آن خواب می بینیم و احساس آرامش می‌کنیم کاهش پیدا می‌کند، بنابراین روز بعد که از خواب بیدار شویم خسته هستیم و احساس می‌کنیم اصلا  نخوابیده‌ایم.

 این عضو هیأت دانشگاه علوم پزشکی البرز گفت: از طرفی تاثیر نور آبی روی چشم ممکن است به صورت خستگی، تاری دید، سوزش و درد در ناحیه سر و چشم بروز کند. با کم شدن نورآبی و تحریک سلول‌های شبکیه، ساعت بیولوژیک، بدن فرد را به سمت خواب پیش برده، باعث می‌شود که احساس گرسنگی در فرد کم شود و وقتی نورهای آبی زیاد می‌شود فرد احساس گرسنگی دارد و مجبور به خوردن می‌شود و در نتیجه چاقی و افزایش وزن هم می‌تواند یکی دیگر از عوارض این نورها باشد. معمولا بدن این افراد انسولین کمتری تولید می‌کند، بنابراین احتمال ابتلا افراد به دیابت و چاقی ناشی از دیابت بیشتر می‌شود. افسردگی، اختلالات حافظه و تمرکز هم در نتیجه مواجهه با نور آبی اتفاق می‌افتد. افرادی که مبتلا به آب مروارید شده اند و یا عمل چشم انجام داده اند هم مستعد آسیب‌های ناشی از نور آبی هستند.

 وی افزود: کودکانی که تا دیر وقت از تلفن همراه یا تبلت استفاده می‌کنند یا تلویزیون تماشا می‌کنند و دیر به خواب می‌روند، کیفیت خواب خوبی ندارند. از طرفی صبح روز بعد خسته، کسل و خواب آلود هستند و سر کلاس درس تمرکز کافی برای یادگیری ندارند. علاوه بر این به خاطر اختلالی که در خوابشان ایجاد شده، ترشح هورمون رشد هم به اندازه کافی اتفاق نمی‌افتد و ممکن است ابتلا به  چاقی و دیابت در کمین آنها باشد.

 دکتر شیری بیان کرد: به هر حال این نورها در طبیعت و زندگی امروزی وجود دارند لذا باید بدانیم که چه کاری باید انجام دهیم که تاثیر نور آبی به حداقل برسد. اولین اقدامی که می توان انجام داد این است که به هر مقدار ممکن باید میزان دریافت این نورهای آبی را از زمان غروب خورشید به بعد به حداقل برسانیم و مقدار نور طبیعی دریافتی  مثل نور خورشید را در طول روز  به حداکثر برسانیم. تحقیقات نشان داده این نور طبیعی می‌تواند اثر نورهای منفی را تا حدی کاهش دهد.

وی ادامه داد: کار دیگری که می‌توانیم انجام دهیم این است که هنگام خواب نور خانه را کم کنیم و از وسایل دیجیتال دارای نور آبی کمتر استفاده کنیم و یا  به جای استفاده از لامپ های LED و یا لامپ‌های حاوی این نور از لامپ‌هایی که طیف نور قرمز یا نارنجی دارند، استفاده کنیم. در زمان استفاده از کامپیوتر و یا لپ تاپ از فیلترهای صفحه نمایش استفاده کرده و یا از عینک‌های بلوکات که مسدود کننده نوآبی هستند، استفاده کنیم.

این عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی البرز گفت: پیشنهاد دیگر برای افرادی که مشکل خواب دارند استفاده از چشم بند  و  یا  آویختن پرده‌های ضخیم در اتاق خواب است  تا نور بیرون  کمتر به داخل اتاق خواب وارد شود. همچنین می توان نور صفحه نمایش کامپیوتر، لپ تاپ و گوشی را کمتر کرد و یا فیلتر بلولایت گوشی همراه را در تنظیمات آن فعال کرد.

 وی درباره کودکان گفت: برای کودکان حین استفاده از وسایل دیجیتال پیشنهاد می‌شود که یک زنگ هشدار یا یادآور برای زمان پایان استفاده از گوشی هوشمند تنظیم کنیم که دو تا سه ساعت قبل از خواب این زنگ به کودک یادآوری کند که نباید از وسایل دیجیتال استفاده کند و از این طریق در ساعات پایانی شب و هنگام خواب مواجهه با این نورها برای او کم شود.

دکتر شیری درباره اهمیت هورمون ملاتونین افزود: هورمون ملاتونین یک آنتی اکسیدان خیلی قوی و مهم است و چنانچه در بدن ما کمبود این آنتی اکسیدان و سایر آنتی اکسیدان‌ها کم‌ باشد می‌تواند به عنوان یک عامل قوی برای سرطان‌ سیستم‌های مختلف در بدن به شمار آید.  بنابراین افرادی که ناچار به استفاده طولانی مدت از این وسایل  بوده و یا مشاغلی دارند که دچار کمبود خواب هستند حتما رژیم غذایی پر از آنتی‌اکسیدان‌ها را در وعده‌های غذایی خودشان در نظر بگیرند.