ایران درصدر کشورهای درخطر بیابانی شدن

آفتاب‌‌نیوز : آفتاب: ایران با 90 درصد اقلیم خشک جزو کشورهای شدیدا بیابانی است به‌طوری که کارشناسان برآورد کرده‌اند اکنون تراز آبی کشور 130 میلیارد متر مکعب است که 10 میلیارد به نسبت سال 55 کمتر شده که این یعنی به مرحله اضطرار رسیده‌ایم و از ذخیره استراتژیک آب مصرف می‌کنیم. 

پیش از این و در سال 2006 سازمان ملل اعلام کرد: در حالی که ارزشهای طبیعی بیابان را حفظ می کنیم با خطر بیابانزایی باید مقابله کرد چرا که خطر بیابانی شدن بسیار شدید است. به طوری که همان سال خطر بیابانی شدن در دنیا بعد از گرمایش زمین، تغییرات اقلیمی و کمبود آب به عنوان سومین خطر جهانی اعلام شد.

در همین حال یک متخصص بیابان در ایران معتقد است؛ با اینکه خطر بیابانی شدن در دنیا سومین بحران جهانی اعلام شده اما به دلیل اینکه 90 درصد مساحت سرزمین ایران به لحاظ جغرافیایی جزو سرزمینهای خشک محسوب می شود این بحران در ایران اولین خطر محسوب می شود. این در حالی است که در کل جهان تنها 40 درصد سرزمین خشک داریم و به طور تحقیقی خطر بیابانی شدن در جهان خطر سوم ولی در ایران خطر اول محسوب می‌شود.

محمد درویش در گفتگو با خبرنگار مهر تاکید کرد: دنیا با افت شدید آبهای زیر زمینی مواجه است؛ برای نمونه دشتهای کالیفرنیا بیتشرین افت آبهای زیرزمینی را داشته اند و در منطقه شبه قاره هند و همین طور ایران و خاورمیانه آبهای زیرزمینی به شدت افت کرده اند.

وی با تاکید بر اهیمت آب به لحاظ استراتژیک برای برخی کشورهای خشک مانند ایران تصریح کرد: ممکن است در طول دهه های آینده ایران، پاکستان و افغانسان برای تامین آب و خطر افت سفرههای زیر زمینی با مشکلات زیادی مواجه شوند.

سازمان ملل در آماری که به مناسبت نامگذاری دهه بیابان و مبارزه با بیابانزایی منتشر کرده بر این موضوع تاکید کرده که در سطح جهان 24 درصد زمینها در حال از بین رفتن هستند که زندگی یک میلیارد و 500 میلیون نفر مستقیما به این زمینها بستگی دارد. نزدیک به 20 درصد از زمینهایی که در معرض نابودی قرار دارند حاصلخیز و بین 20 تا 25 درصد از آن ها چراگاه هستند.

بر اساس آمارهای سازمان ملل متحد، 44 درصد از زراعت نظام مند جهان در سرزمینهای خشک انجام می شود که 3/41 در صد از سطح زمین را تشکیل داده و دو میلیارد و 100 میلیون نفر در این مناطق ساکن هستند.

متخصصان محیط زیست و منابع طبیعی در سازمان ملل می گویند زندگی بیش از یک میلیارد انسان در 100 کشور جهان به دلیل بیابان زایی در معرض تهدید است. تقریبا یک میلیارد انسان فقیر و به حاشیه رانده شده که در آسیب پذیرترین نواحی زندگی می‌کنند شاید آنانی باشند که بیشترین صدمه را از گسترش بیابانها می‌بینند.

با این حال هر فرد روزانه به دو هزار متر مکعب آب نیاز دارد، در مناطق خشک این میزان دسترسی به آب 1300 متر مکعب است که این میزان نیز شدیدا روبه کاهش است. امروزه کمبود آب تهدیدی علیه یک تا دو میلیارد از مردمی است که در نواحی خشک به سر می‌برند.

همچنین وضعیت گونه‌های مختلف گیاهی و جانوری در سرزمین‌های خشک همچنان ناشناخته باقی مانده زیرا تا کنون ارزیابی در مورد آنان صورت نگرفته است. حدودا از 8 درصد از سرزمینهای خشک حمایت می‌شود و 5/0 در صد از گونه‌های گیاهی مخصوص مناطق خشک هستند.

محمد درویش در ادامه می گوید: بر همین اساس است که سازمان ملل این دهه را آخرین فرجه برای مدیریت خاک و جلوگیری از بیابان شدن اعلام می کند و اگر در این ده سال دولتها از خواب بیدار شدند و بیتشرین همت برای مهار بیابان را صرف کردند شاید جلوی تخریب گرفته شود و در غیر اینصورت کار از کار گذشته است.

به عقیده این متخصص، طی این سالها بیابانزایی در طول تاریخ بی سابقه بوده که چنین تذکری به تمام دنیا برای خطر یک معضل زیست محیطی داده شده و یک دهه برای آن نامگذاری شده است.

وی با اشاره به آمارهای مستند اظهار داشت: کشورهای اتریش و کانادا به نسبت جمعتیت، سرانه آبی مناسبی در اختیار دارند و این عدد معادل 8 تا 11 میانگین جهانی است. همچنین در سال 1355 هر ایرانی سهم آبی معادل 4200 به صورت سرانه در اختیار داشت در حالی که پتانسل آبی در ایران 140 میلیارد متر مکعب بود و این رقمی مناسب به حساب می آمد.

عضو هیئت علمی موسسه تحقیقاتی سازمان جنگلها و مراتع ادامه داد: این در حالی است که سطح تنش در سرانه هر فرد دو هزار متر مکعب است و اگر این رقم به زیر 1600 برسد خطر و هشدار آغاز می شود و متاسفانه الان در ایران به نسبت افزایش جمعیت دو برابری و حتی بیشتر در مقایسه با 35 سال پیش سرانه به زیر خط هشدار و به حالت اضطرار رسیده است.

درویش با اشاره به جمعیت 72 میلیون نفری ایران و کاهش پتانسیل آبی در کشور به نسبت سال 55 تاکید کرد: امروز تراز آبی کشور 130 میلیارد متر مکعب است که 10 میلیارد به نسبت سال 55 کمتر شده در حالی که جمعیت افزایش یافته و این یعنی به مرحله اضطرار رسیده ایم و از ذخیره استراتژیک آب مصرف می کنیم.

وی افزایش جمعیت در ایران را بزرگترین مسئله و مشکل دانست و اظهار داشت: راندمان آبی ما 30 درصد در بخش کشاورزی و 30 درصد در آب شرب از دست می رود و به سبب آلودگیهای شدید در بخش کشاورزی و.. می توان گفت مدیریت آب به بدترین شکل انجام شده و اصلا مدیریت خوبی صورت نگرفته است.

وی شدید ترین تهدید اکنون ایران و دنیا را بحران کمبود آب و در ادامه خطر بیابانی شدن دانست و گفت: اگر آب افت کند زمین نشست می کند و در زمین ذخیره نمی شود که اکنون در استانهای خراسان شمالی و رضوی، کرمان، جنوب تهران، فارس و چند استان دیگر با نشست زمین مواجه هستیم.

وی با طرح این پرسش که برنامه سازمان جنگلها و مراتع و آبخیز داری برای یک دهه آینده که از سوی سازمان ملل دهه بیابان و مقابله با بیابانزایی نامگذاری شده چیست، تاکید کرد: سازمانهایی مانند سازمان جنگلها چه برنامه هایی برای مهار بیابان دارند، آیا می توانند متخصصین جدید جذب کنند، آیا با کمبود بودجه مواجه نیستند؟

وی خود به این پرسش چنین پاسخ داد که مدیریت منابع آب در اختیار وزارت نیرواست ولی زمانی که شورای عالی آب وجود داشت مشکلات با تخصص کارشناسان مرتفع می شد اما با حذف شورای منابع آب مشکلات زیادتر شده است.

درویش اظهار داشت: وزارت نیرو اعلام کرده بین 90 تا 93 درصد آب کشور در اختیار بخش کشاورزی است ولی چرا وزارت جهاد در مدیریت آب نقشی ندارد؟

این متخصص بیابان تشخیص سرعت بیابانزایی در کشور را در بالانس سفره های زیرزمینی دانست و گفت: سال 1971 تا 2001، سطح آب زیر مینی در ایران 15 متر افت کرد، 9 سال بعد این افت شتاب بیشتر گرفت و به23 تا 24 متر رسید به طوری که در بعضی دشتها مثل کبودر آهنگ در همدان 60 متر، در کرمان 80 متر، در اصفهان 60 تا 70 متر و در فارس بیشترین نرخ افت را داشتیم.

وی به استان فارس و خشک شدن دریاچه ها و تالابهای اشاره کرد و افزود: تراز آب در استان فارس منفی 2 و یک دهم میلیارد متر مکعب است و هر سال در استان فارس 2 و یک دهم میلیادر متر مکعب از ذخیره آبی استفاده می‌شود که نمونه این وضعیت را باید در خشک شدن تالاب‌های بختگان، تشتک، پریشان و... دید.