چرا مهار آتش‌سوزی در طبیعت دشوار است؟
آتش‌سوزی جنگل‌ها، مراتع و سایر مناطق طبیعی همواره در اخبار بخش‌های مختلف جهان مشاهده شده و این موضوع در ایران نیز به کرات گزارش می‌شود. در این یادداشت به بررسی دلایل رخ دادن این آتش‌سوزی‌ها و عوامل دشوارکننده مهار آنها می‌پردازیم.
آفتاب‌‌نیوز :
روز گذشته گزارش‌هایی در رابطه با وقوع آتش‌سوزی در تالاب میقان واقع در استان مرکزی در منابع خبری منتشر شد که حاکی از درگیر شدن بخشی نسبتا وسیع از تالاب میقان در نزدیکی شهر اراک با حریق بود. تیم‌های امداد و آتش‌نشانان به سرعت در منطقه حاضر شده و تلاش برای مهار آتش را آغاز کردند اما وزش باد و جهت آن سبب شد تا این عملیات با دشواری رو به رو شده و با توجه به شرایط منطقه و وقوع آتش‌سوزی در بخش‌های کم‌عمق این تالاب، امکان انجام عملیات زمینی وجود نداشته و تنها از طریق آسمان باید این آتش‌سوزی مهار می‌شد.
بر اساس اظهارات رضا میرزایی معاون نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط زیست استان مرکزی، آتش‌سوزی از ساعات اولیه بامداد روز پنجشنبه یکم دی‌ماه آغاز شده و از آنجا که در فصل سرما قرار داریم و آتش از نیمه‌های شب آغاز شده، علت آتش‌سوزی نمی‌تواند طبیعی باشد و بررسی برای کشف علت آتش‌سوزی ادامه دارد.
بر این اساس اگرچه آتش‌سوزی بخش اندکی از تالاب را درگیر کرده است اما این حادثه در قسمتی از تالاب به وقوع پیوسته که دارای عمق کم است و به همین دلیل امکان تردد خودرو یا حرکت با قایق وجود ندارد و همین شرایط، کار خاموش کردن آتش را سخت‌تر کرده است.
به باور کارشناسان، خشکسالی و عدم بارش مناسب منجر به خشک‌شدن نی‌ها و آمادگی آنها برای گسترش آتش شده و خوشبختانه زیستگاه پرندگان مهاجر در تالاب میقان از محل آتش‌سوزی فاصله داشته و خطری این پرندگان را تهدید نکرد. در نهایت با اعزام هواپیمای آب‌پاش از تهران، آتش‌سوزی فوق مهار شده و در مجموع حدود ۵۰ هکتار از اراضی میقان در این حادثه سوخت.
چرا آتش‌سوزی طبیعی رخ می‌دهد؟
معمولا فصل تابستان در بسیاری از نقاط جهان مصادف با وقوع آتش‌سوزی‌های گسترده‌ای در محیط زیست و طبیعت است. این آتش‌سوزی‌ها عمدتا در جنگل‌ها، دشت‌ها و در برخی موارد خاص مانند آتش‌سوزی اخیر میقان، تالاب‌ها را درگیر خود می‌کند. در بسیاری از موارد عوامل انسانی عامل بروز این آتش‌سوزی‌های گسترده هستند. برای مثال فرد یا افرادی به عمد یا از روی سهو آتش روشن کرده یا آن را در طبیعت رها کرده یا با انداختن فیلتر سیگار در علف‌های خشک زمینه‌ساز بروز آتش‌سوزی‌های گسترده می‌شوند. از سوی دیگر گاهی رها کردن زباله‌هایی مانند بطری‌های شیشه‌ای نیز می‌تواند با توجه به زاویه آفتاب و نوع قرار گرفتن بطری‌ها به صورت ذره‌بین عمل کرده و باعث بروز آتش‌سوزی شوند. در برخی موارد نیز کشاورزان با آتش‌زدن بقایای محصول خود در زمین‌های کشاورزی که با اهداف مختلفی از جمله تقویت خاک انجام می‌شود می‌توانند زمینه‌ساز بروز آتش‌سوزی در محیط زیست شوند.
از سوی دیگر در بسیاری از این موارد، آتش‌سوزی‌ها منشاء انسانی نداشته و در ماه‌های گرم تابستان وقوع رعد و برق می‌تواند موجب آتش‌سوزی مراتع خشک و جنگل‌ها شوند. مطالعات جدید انجام شده توسط پژوهشگران مرکز جهانی تغییرات اقلیمی طبیعت، نشان می‌دهد که گرمایش زمین و کاهش میزان بارندگی نیز نقش مهمی در بروز آتش‌سوزی‌های طبیعی داشته و هرچند وقوع آتش‌سوزی‌های دوره‌ای به عنوان بخشی از اکوسیستم طبیعی جنگلهای نیمکره شمالی محسوب می‌شود که هر 60 تا 100 سال رخ می‌دهد اما گرم شدن اقلیم مناطق قطبی موجب از بین رفتن این چرخه طبیعی شده و آمارهای موجود نشان می‌دهد آب و هوای آلاسکا در 50 سال گذشته به طور متوسط با افزایشی 2 درجه‌ای رو به رو بوده که این رقم دو برابر بیشتر از گرمایش رخ داده در سایر بخش‌های کره زمین به شمار می‌رود. در همین حال و طی دوره زمانی فوق‌الذکر، میزان آتش‌سوزی در جنگلهای این مناطق نیز با رشدی قابل توجه رو به رو بوده که در مجموع باعث بیشتر شدن طول دوره آتش‌سوزی به مدت چهار روز در هر دهه شده است.
در حقیقت طی این فرایند، ذوب شدن پیش از موعد برف‌ها و خشک‌شدن گیاهان سبب افزایش احتمال آتش‌سوزی می‌شوند. خزه‌های موسوم به خزه‌های اسپانیایی (Spanish moss) برای خشک‌شدن تنها به دو هفته زمان نیاز دارند و پس از خشک‌شدن به مانند یک سوخت اولیه مناسب برای تولید و توسعه آتش‌سوزی عمل می‌کنند.
موانع و دشواری‌های مهار آتش‌سوزی در طبیعت
در بیشتر مواقع مهار آتش‌سوزی‌های رخ داده در دامان طبیعت کار دشواری هستند و حتی در مواردی مانند آتش‌سوزی اخیر کالیفرنیا شاهد این هستیم که علی‌رغم تجهیز آتش‌نشانان و به کار بردن تمامی امکانات از سوی آنها، مهار آتش‌سوزی در جنگلهای منطقه زمان بسیار زیادی به طول انجامید. این موضوع در حالی است که در عملیات اطفای حریق جنگلهای کالیفرنیا بیش از 10 هزار نیروی آتش‌نشان و 14 هلیکوپتر آب‌پاش حضور داشتند.
در اینجا به بررسی دلایل دشواری مهار آتش‌سوزی در طبیعت می‌پردازیم:
دشوار بودن دسترسی: در بیشتر مواقع این آتش‌سوزی‌ها در مناطقی دور از راه‌ها و جاده‌ها رخ داده و امکان دسترسی به محل آتش‌سوزی دشوار است. برای نمونه در آتش‌سوزی اخیر استان مرکزی این موضوع به خوبی حس شده و در مواردی مانند آتش‌سوزی‌های جنگلهای آلاسکا، دشت‌های سیبری و جنگلهای کالیفرنیا نیز این موضوع به عنوان عاملی مهم از موفقیت آتش‌نشانان جلوگیری کرده است.
وزش باد: در هنگام وقوع آتش‌سوزی در طبیعت، نوع وزش باد، سرعت و جهت آن بسیار مهم بوده و می‌تواند به آتش‌نشان‌ها در مهار آتش‌سوزی کمک کرده یا بالعکس شرایط را وخیم و دشوار کند. وزش باد معمولا باعث گسترش آتش‌سوزی و افزایش شدت آن شده و یکی از مهم‌ترین مشکلات پیش رو در هنگام مهار آتش در طبیعت است. از سوی دیگر آتش‌سوزی خود باعث افزایش فشار در ارتفاعات فوقانی منطقه شده و همزمان با کاهش میزان رطوبت محیط، سبب وزش باد می‌شود.
حرارت زیاد و خشکی هوا: آتش‌سوزی در طبیعت معمولا با ابعادی بسیار بزرگ رخ می‌دهد که این موضوع سبب می‌شود دمای محیط اطراف محل آتش‌سوزی افزایش زیادی پیدا کرده و با کاهش رطوبت شاهد خشک‌تر شدن محیط شویم که این موضوع سبب می‌شود تجهیزات آتش‌نشانی و نیروی انسانی توانایی نزدیک شدن به آتش را نداشته باشند. از سوی دیگر هنوز فناوری‌های موجود در کشورهای پیشرفته نیز برای مبارزه با آتش‌سوزی‌های بزرگ طبیعی مناسب نیستند.
دود و آلودگی: یکی دیگر از مشکلات پیش روی آتش‌نشانان برای مهار آتش‌سوزی، کاهش سطح اکسیژن در محیط و افزایش دودهای سمی و آلودگی در محل است. این موضوع می‌تواند تنفس آتش‌نشانان را با مشکل رو به رو و در مهار آتش اختلال ایجاد کند.
کمبود امکانات: با توجه به این موضوع که معمولا آتش‌سوزی‌های رخ داده در طبیعت معمولا در محلی دور از شهرها و مراکز اصلی رخ می‌دهند، امکانات محلی برای مبارزه با آتش محدود بوده و این موضوع در آتش‌سوزی اخیر میقان نیز به وضوح مشاهده شد و چه بسا اگر استان مرکزی به هواپیمای آب‌پاش مجهز بوده و این هواپیما از تهران به محل اعزام نمی‌شد، آتش‌سوزی تالاب با سرعت بیشتر و در زمان کمتری مهار می‌شد.
سیناپرس
گزارش خطا
ارسال به دوستان
نسخه چاپی
ذخیره عضویت در خبرنامه 
پربحث ترین عناوین
پرطرفدار ترین عناوین
لینک های مفید