آتش در ارزشمند‌ترین زیست‌گاه‌های طبیعی ایران؛ حادثه یا کار زمین‌خواران؟

آتش در یکی از ارزشمند‌ترین زیست گاه‌های طبیعی کشور یعنی جنگ‌های گیلان در حال زبانه کشیدن است و تا کنون جنگل‌های بیشتر شهرستان‌های این استان را درگیر نموده است.

به گفته حجت‌الاسلام و المسلمین اسماعیل صادقی نیارکی رئیس کل دادگستری استان گیلان: آتش‌سوزی از بعد از ظهر روز شنبه در جنگل‌های مناطق حفاظت شده شهرستان شفت آغاز شده و به ۱۱ شهرستان استان به وسعت ۵۳ هکتار سرایت کرده است.

بعد‌تر سید مازیار رضوی سرپرست منابع طبیعی و آبخیزداری استان گیلان در به روز رسانی این خبر گفت: ۱۰۵ هکتار از عرصه‌های جنگلی گیلان در آتش سوخت.

مدیرکل هواشناسی استان گیلان چند روز پیش از این رخداد هشدار داده بود که به علت وزش باد گرم جنوبی امکان آتش سوزی وجود دارد و باید تمهیدات لازم در این زمینه پیش‌بینی شود، معلوم نیست که آیا مسئولین استانی در این زمینه اقدام خاصی برای پیشگیری انجام داده اند یا خیر.

الهه موسوی فعال محیط زیست در شمال کشور در این‌باره به آفتاب‌نیوز گفت: متاسفانه گاهاً دیده می‌شود که گردشگران بی‌محابا نسبت به روشن کردن آتش در جنگل اقدام می‌کنند، در حالی که در هیچ کجای دنیا روشن کردن بی‌ضابطه آتش در محیط‌های حساس جنگلی تحمل نی‌شود. یکی از دلائل معمول دیگر برای اینگونه حوادث، آتش‌سوزی تعمدی است. برخی سودجویان برای تعریض املاک کشاورزی و یا ویلاسازی تعمداً عرصه‌های جنگلی را آتش می‌زنند.

محمدصالح نقره‌کار، حقوقدان نیز با بیان اینکه حکمروایی محیط زیست‌مدار، حفظ و توسعه جنگل را اولویت خود می‌داند، گفت: مهم‌ترین مصداق افساد فی الارض، چیزی جز تخریب محیط زیست مردم به قصد انباشتن جیب خود نیست که واکنش کیفری در این رابطه قطعا باید پیشگیرانه، بازدارنده و هدفمند باشد.

انتشار گسترده تصاویر سوختن درختان در آتش و تلاش فعالین محلی و مردم برای مهار آتش بدون در اختیار داشتن وسائل حفاظتی و تجهیزات خاموش کردن آتش، واکنش‌های گسترده‌ای را در شبکه‌های اجتماعی در پی داشت، به نظر می‌رسد دامنه آتش سوزی‌ها به ویژه در جنگل‌های دو هزار و سه هزار تنکابن بیشتر بوده است.

یکی از مسئولین سمن‌های استان گیلان که نخواست نامش فاش شود در گفتگو با آفتاب‌نیوز اظهار کرد: متاسفانه مسئولین امر در استان در برابر انتقاد چندان واکنش مناسبی ندارند و به هشدار‌های ما نیز اغلب بی توجه هستند، بار‌ها از مسئولین درخواست کردیم که برای مقابله با چنین وضعیت‌های کوله‌های مخصوص اطفاء حرق و پمپ‌های دو حالته ویژه در اختیار انجمن‌های استان قرار دهد تا نیرو‌های مردمی بتوانند در مواقع بحران با استفاده از آموزش‌های قبلی کارآمد و مفید باشند. همچنین سازمان محیط زیست موظف است تا با برقراری گشت‌های ویژه پراکندگی گردشگران را کنترل نمایید و به تورلیدر‌ها در خصوص روشن کردن آتش هشدار دهد، اقدامی که متاسفانه انجام نگرفته است.

وی در ادامه گفت: یکی دیگر از اقدامات مهم، پیگیری مجدانه آتش‌سوزی‌های تعمدی از سوی سازمان محیط زیست و منابع طبیعی است، این دو نهاد در مقام مرجع دولتی باید مستندات و دیتای لازم را فراهم آورند تا مرجع قضایی بتواند از کلیه ظرفیت‌های قانونی استفاده نمایید، به ویژه که مسئولین قضایی استان بار‌ها اعلام کرده‌اند که در این زمینه همکاری ویژه خواهند داشت و سازمان محیط زیست می‌توانست همکاری بهتری با مسئولین قضایی داشته باشد.

یکی از فعالین شهرستان شفت نیز به آفتاب‌نیوز گفت: ما هنوز اطمینان کافی نداریم، اما مردم محلی عامل آتش سوزی را چند گروه موتور سوار اعلام کردند، معلوم نیست که این افراد موتور سوار گردشگر بودند یا تعمداً برای توسعه اراضی اقدام به آتش زدن جنگل‌ها نموده اند. اگر این روند تخریبی و آتش زدن‌ها ادامه یابد و نحوه گردشگری از سوی سازمان محیط زیست و منابع طبیعی سامان‌دهی نشود، معلوم نیست برای نسل‌های آینده چیزی از این جنگل‌ها باقی بماند.

مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی نیز پیشتر در گزارشی مفصل ضمن ارائه راهکار برای کاهش اثرات تخریبی آتش سوزی جنگل‌ها در کشور پیشنهاد داده بود: ابتدا برنامه مدون، زمانبندی شده و گام به گام برای پیاده سازی حکمرانی مطلوب و مدیریت پایدار و اجتماع محور منابع طبیعی تهیه شود. سپس طبق الزام بند «ج» ماده (۳۸) قانون برنامه ششم توسعه، با تعامل و همفکری دستگاه‌های مرتبط با محوریت سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور و سازمان حفاظت محیط زیست، برنامه مدیریت جامع پیشگیری و مقابله با آتشسوزی‌های عرصه‌های منابع طبیعی کشور که تمام ابعاد پایش، پیشبینی، پیشگیری، کشف و اطفای حریق، احیا و بازسازی و نحوه ساماندهی گروه‌های مردمی را در بر دارد، تدوین و عملیاتی شود. ازجمله راهکار‌های دیگری که در رفع چالش‌های مذکور می‌توانند موثر باشند، می‌توان به تامین بودجه مورد نیاز، اصلاح و رفع خلاء‌های قانونی در زمینه حمایت بیمه‌ای و قضایی از گروه‌های داوطلب مردمی آسیب دیده در جریان اطفای حریق و تعامل سازی دستگاه ها، آموزش و فرهنگ سازی حفاظت از منابع طبیعی و ... اشاره کرد.

هرچند مسئولین سازمان محیط زیست و منابع طبیعی در مصاحبه‌ها بر اقدامات فراگیر خود تاکید کرده‌اند، اما فعالان محیط زیست نسبت به اقدامات ناکافی مسئولین در این خصوص انتقادهایی دارند. علی سلاجقه رئیس سازمان محیط زیست در پاسخی تلویحی به انتقادات، وعده انجام یک اقدام در آینده را داد و اظهار کرد که در آتیه پایگاه ملی اطفای حرق جنگل‌های کشور راه‌اندازی می‌شود.