آفتابنیوز : آفتاب: روزهای ماه در ایران باستان دارای نام خاص بودند كه شانزدهم هر ماه «روز مهر» بود و روز مهر در ماه مهر مهمترین روز آیینهای مهرگان بوده است. جشنها و آیینهای شش روزه مهرگان در ایران باستان در روز مهر از ماه مهر (شانزدهم مهرماه) پایان مییافت.
ایرانیان از هزاره دوم پیش از میلاد مهرگان را همردیف نوروز گرامی داشته و شروع كارهای مهم از جمله ازدواج را به این ایام موكول و مدارس از همین ماه آغاز بكار میكردند كه دولت روم شرقی (قسطنطنیه = استانبول) بعدا این رسم (بازگشایی سال تحصیلی) را از ایران اقتباس كرد كه با چند روز تفاوت جهانی شده است. آیینهای مهر (جشن مهرگان) پس از نوروز مهمترین اعیاد ملی ایرانیان بوده است كه نوروز با بهار و شكوفه و نوید بركت آغاز میشد و مهرگان به خاطر پایان جمع آوری محصول و آغاز شش ماهه شبهای طولانی تر و سرما.
طبق نوشتههای فلاسفه ایرانی قرون وسطی (وسطا) از جمله خیام، هدف از برپایی آیینهای مهرگان، سپاسگزاری به درگاه خداوند بوده است كه آن همه نعمت، احساس محبت و مهربانی كردن و كشش به سوی رعایت عدالت ارزانی داشته و نیز تحكیم دوستی و محبت میان ایرانیان. در ایام مهرگان مهمانیهای بزرگ برپا میشده و پذیرایی با انواع میوه و آجیل (خشكبار) رسم بوده ولی به درستی معلوم نیست كه از چه زمان پذیرایی با آش رشته مرسوم گردیده است.
همچنین به درستی روشن نیست که از چه زمان "روز مهرگان" را به چهاردهم مهر ماه منتقل کرده اند و چرا؟ (شاید به خاطر گشایش نخستین جلسه مجلس در حضور مظفرالدین شاه در كاخ گلستان در 14 مهرماه!).
در سال 2008 ایرانیان برون مرز و پارسیان سراسر جهان، دوم اكتبر (پنچشنبه 11 مهر ماه) را به عنوان «مهرگان» جشن گرفته بودند. در عهد باستان، دولت روزی را كه امسال برابر با دوم اكتبر از سال میلادی است جشن میگرفت زیرا كه داریوش بزرگ این روز (نخستین روز) از جشنهای شش روزه ماه مهر (مصادف با دوم اكتبر سال 522 پیش از میلاد مسیح) را برای اعلام شاه شدن خود تعیین كرده بود و با آیینی ویژه بر تخت سلطنت نشسته بود.
طبق نوشته مورخان قدیم غرب (یونان و روم باستان) فرهاد دوم، شاه ایران از دودمان اشكانی (خراسانیان)، از سال 131 پیش از میلاد مروّج این رسم شد كه سران دولت ایران در یكی از روزهای جشن مهرگان اشتباهات دولت در یك سال گذشته را در یك مراسم عمومی اعلام و پوزش خواهی كنند و تعهد به جبران آن بسپارند و خود فرهاد نخستین اعتراف از این دست را در چهارمین روز از جشنهای مهرگان سال 131 پیش از میلاد بیان داشت.
اردشیر پاپكان (ساسانی) كه خود را شاه همه ایران زمین اعلام كرده بود در دومین روز جشنهای مهرگان سال 226 میلادی (سوم اكتبر) در شهر تیسفون با «میترا = مهر = مهربانو = مهری = مهرانگیز» دختر اردوان پنجم ازدواج كرد تا كدورت اشكانیان از او كه بر اردوان غلبه كرده و اردوان، ضمن نبرد، جان خود را از دست داده بود برطرف شود.
كار تنظیم مجموعه قوانین برای اداره ایران برپایه آموزشهای زرتشت به ویژه كنترل رفتار حكّام و نیز آیین دادرسی و كیفر نیز در سومین روز از جشنهای مهرگان (مصادف با چهارم اكتبر سال 600 میلادی) به تصویب موبد موبدان (روحانی ارشد وقت) و بزرگان كشور رسیده بود.
كار تنظیم این مجموعه از نوروز آن سال آغاز شده بود زیرا دلسوزان میهن نگران خودخواهیهای خسروپرویز شاه وقت و نادیده گرفتن حقوق مردم و اصول (نانوشته) بودند. تا آن زمان، ایرانیان (دولت و ملت) اخلاقا متعهد به رعایت اصول و حقوق و ارزشها بودند و ضمانت اجرایی (مجازات نقض) وجود نداشت.
پس از پیروزی مشروطه طلبان، مجلس شورا اولین جلسه نخستین دوره خود را در جریان جشنهای مهرگان ایرانیان (14 مهرماه 1285) در كاخ گلستان با حضور مظفرالدین شاه برگزار كرده بود و مقرر شده بود كه سال قانونگزاری در ایران از مهرماه آغاز شود. این مجلس 15 مهر ماه سال 1286 هجری خورشیدی نیز متمم قانون اساسی را تصویب كرد. بیشتر اصول قانون اساسی وقت در همین متمم گنجانیده شده بود زیرا كه اصل قانون اساسی، شكل مقدمه و اعلامیه داشت. حقوق ملت در همین متمم آمده بود.