محرومان متضرر اصلی کم‌توجهی به فناوری اطلاعات و ارتباطات در بخش سلامت‌اند

آفتاب‌‌نیوز : آفتاب – فروزان آصف نخعی: به دلیل کم توجهی برنامه پنجم به فناوری اطلاعات و ارتباطات در بخش سلامت، هزینه‌های زائد برای شهروندان به ویژه محرومان در بخش سیستم بهداشت به شدت افزایش یافته و محرومیت ازعدالت در این حوزه را برای محرومان دامن می‌زند.

دکتر شهرام توفیقی مسئول دپارتمان فناوری اطلاعات مرکز تحقیقات مدیریت سلامت دانشگاه بقیه‌الله در گفت و گو با آفتاب با اعلام مطلب بالا و تبریک روزجهانی سلامت گفت: توجه به فناوری اطلاعات و ارتباطات دربرنامه چهارم توسعه به نحو مطلوب مورد توجه قرار گرفته بود، متاسفانه به دلایلی ازجمله غفلت از ایجاد زیرساخت‌های فیزیکی، ارتباطی و مفهومی، این بخش پیشرفت اندکی داشته است. 

وی افزود: متاسفانه در برنامه پنجم توسعه آن چنان که انتظار می رفت به فناوری اطلاعات و ارتباطات در بخش سلامت توجه نشده از این رو انتظار این است که با واکاوی آثار مثبت استفاده مثبت از فناوری اطلاعات در بخش سلامت از نظر مداوای بیماران، آموزش پزشکی، مطالعات اپیدمیولوژیک و مطالعات اقتصاد سلامت، وزارت بهداشت و درمان برنامه های توسعه استفاده از فناوری اطلاعات را در اولویت های بالای ماموریت خود قرار دهد.

این استاد دانشگاه در ادامه گفت و گو افزود: تصور من این است که اگر کم توجهی درقالب برنامه پنجم توسعه ادامه یابد و زیرساخت‌های مفهومی یکپارچه که برای تبادل اطلاعات و استقرار استانداردها ضروری هستند ناتمام بمانند، نوعی آشفتگی در بازار سامانه‌های اطلاعات بهداشت ودرمان رخ خواهد داد که نتیجه آن بالا رفتن هزینه‌های زائد و کارآیی پایین سیستم های اطلاعات بهداشت ودرمان مانند اچ آی اس، سیستم های رجیستری و پایگاه های داده ای منطقه ای و کشور و سایر سیستم های پاراکلینیک مانند آزمایشگاه ها، رادیولوژی ها، داروخانه ها، فیزیوتراپی ها و... خواهد بود.

دکتر توفیقی در ادامه با اشاره به این که زیرساخت های مفهومی از ارکان اصلی ایجاد استانداردهای فرآیندی و استانداردهای تبادل اطلاعات در بخش سلامت به شمار می روند افزود: زیرساخت‌های مفهومی باعث می‌شود پرونده الکترونیک سلامت و یا کارت الکترونیک سلامت، دفترچه بیمه الکترونیک در سراسر کشور قابلیت به کار گیری داشته باشد. 

وی در ادامه تاکید کرد: با از دست رفتن این ساختار مفهومی آشفتگی در تولید نرم‌افزار به وجود خواهد آمد ، امکان استفاده از پرونده الکترونیک سلامت درسراسر کشور به حداقل خواهد رسید و به عبارت دیگر هزینه های استفاده از فناوری های اطلاعات وارتباطات برای بخش‌های بهداشت اعم از وزارت بهداشت، دانشگاه ها، بخش خصوصی و شهروندان به شدت افزایش خواهد یافت و کارآیی تبادل اطلاعات بسیار پایینی را ایجاد خواهد کرد. چون قدرت نظارت وزارت بهداشت و شورای عالی انفورماتیک و نظام صنفی شرکت های انفورماتیکی به حداقل ممکن خواهد رسید.

دکتر توفیقی در ادامه با اشاره به این که در تمام کشورهای دنیا مقوله دسترسی عادلانه به خدمات سلامت یک چالش پیش روی مسئولان نظام سلامت محسوب می شود گفت: روش سنتی این است که تسهیلات وارائه دهندگان خدمات سلامت در جامعه توزیع شوند و در نزدیک ترین مکان به نیازمندان به خدمات مستقر شوند. اما این امر به راحتی برای همه کشورها قابل حصول و دسترسی نیست. بنا بر این استفاده از فناوری‌هایی که بتواند دسترسی اطلاعاتی به خدمات سلامت را افزایش بدهد یکی از روش های موثر در کاهش هزینه‌های اجتماعی و نیز کاهش هزینه‌های سلامت و همچنین یکی از روش‌های ارزان برای توزیع اطلاعات سلامت برای مخاطبان در اقصا نقاط کشور محسوب می‌شود.

وی افزود: از طرف دیگر یکی از معضلات حوزه سلامت دسترسی ناکافی به اطلاعات اپیدمیولوژیک، اطلاعات مربوط به تشخیص بیماری‌ها، و پاسخ بیماران به درمان است. گسترش فناوری اطلاعات وارتباطات از زوایای مختلف می تواند موجب افزایش دسترسی همگانی به اطلاعات واقدامات مربوط به محافظت از سلامت بشود و این خود یکی از ارکان ارتقاء عدالت درحوزه سلامت محسوب می‌شود.

دکتر توفیقی در بخش دیگری از این گفت و گو استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات در حوزه سلامت را موجب کاهش مسافرت‌های درون‌شهری وبین‌شهری برای دستیابی به برخی از خدمات بهداشتی – درمانی ذکر کرد و گفت: به این ترتیب ضمن این که هزینه های سلامت وهزینه های اجتماعی کاهش می‌یابد ، به دلیل کاهش فشار روی مراکز درمانی ، کیفیت خدمات نیز افزایش یافته و منجر به آرامش نسبی ارائه دهندگان خدمات نیز می‌شود. از این‌رو فناوری اطلاعات برای مناطق محرومتر، کاربرد بیشتری دارد، یعنی هرچه منطقه دارای جمعیت محرومتر باشد، استفاده از این فناوری ضروری‌تر است.

دکتر توفیقی سپس به مطالعات کشور استرالیا که یکی از پیشگامان استفاده از تکنولوژی است اشاره کرد و گفت: در برخی مناطق استرالیا استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات در بخش بهداشت و سلامت باعث شده تا 50 درصد از سفرهای برون شهری و برون روستایی کاسته شود. به عبارت دیگر دسترسی به مشاوره پزشک و پرستار تا آن‌جا که خط تلفن امکان ظهور داشته، از طریق فناوری اطلاعات امکانپذیر شده است.

وی در ادامه به بعد اثر گذاری روی کیفیت خدمات بهداشتی درمانی و بیمارستانی با استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات اشاره کرد و گفت: بسیاری از خطاهای پزشکی با استفاده از فناوری اطلاعات قابل پیشگیری هستند به نحوی که در یکی از مطالعات داخل کشور که توسط من و چند تن از همکارانم انجام و در مجله‌های علمی خارجی نیز منتشر شد، استفاده از سامانه ورود دستورات توسط پزشک باعث کاهش چشمگیر خطا در تجویز دارو در یکی از بخش های آی سی یوی نوزادان کشور از چیزی حدود بیش از 25 درصد به یک درصد شده است.

وی افزود: نکته مهم دیگر این که درهمین تحقیق مشخص شد وقتی سیستم، خطاهای نسخه نویسی را به پزشک و پرستار یادآوری می‌کند معمولا پس از دو ماه رفتار اصلاح شده در تیم مراقبت نهادینه می‌شود. یعنی سیستم یا سامانه ورود دستورات پزشک، موجب افزایش مهارت کارکنان پزشکی نیز شده است .

وی در ادامه با بحث درباره بعد دیگراستفاده ازفناوری اطلاعات و ارتباطات ایجاد مجموعه‌های غنی از داده‌های سلامت که می تواند در حوزه های تحقیقات، آموزش، حقوق، برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری، پیگیری درمان، و بالاخره آگاهی فرد از وضعیت سلامت خویش و در یک کلام کمک به بالا بردن سواد سلامت افراد درجامعه کمک ذکر کرد و گفت: سرعت انجام تحقیقات پزشکی در صورت راه اندازی رجیستری‌ها و پایگاه داده‌های اپیدمیولوژیک و نیز پایگاه داده‌های بیماران سرپایی می‌تواند چندین برابر شود. استفاده از اطلاعات پزشکی موجود در این ‌پایگاه‌های داده و استفاده از تکنیک‌هایی مانند داده‌کاوی، شبکه هوش مصنوعی، می‌تواند منجر به تولید دانش در حوزه سلامت و نیز یادگیری مداوم پرسنل سلامت شود. مجموعه آثار مثبتی که فناوری اطلاعات و ارتباطات در حوزه سلامت می‌تواند داشته باشد بسیار بیشتر از آنی است که اشاره شد .