وحشیِ هومن سیدی چطور به جشنواره تورنتو رفت؟

این بخش قرار است به نمایش آثار سریالی برگزیده از سراسر جهان اختصاص داشته باشد. قضیه وقتی جالب می‌شود که بدانیم وحشی به‌عنوان تنها نماینده غرب آسیا در میان چند اثر برگزیده در این بخش حضور دارد و باقی کشور‌های منطقه با وجود قرار گرفتن در شرایط غیرتحریمی دستشان از حضور در پرایم تایم فستیوال تورنتو کوتاه مانده است.

مدتی طولانی از آغاز به کار پرایم تایم در جشنواره فیلم تورنتو نمی‌گذرد ولی مدیران این رویداد فرهنگی- سینمایی از سال ۲۰۱۵ و با مطرح‌شدن بیش‌ازپیش سرویس‌های پخش استریم به فکر ایجاد بستری برای نمایش سریال‌های مطرح روز افتاده‌اند و عنوان پرایم تایم را برایش انتخاب کرده‌اند. فستیوال فیلم تورنتو در این بخش، نمایش سریال‌هایی اپیزودیک را در دستور کار خود قرار داد. این جشنواره به‌عنوان یکی از رویداد مهمی فرهنگی- هنری در غرب تنها برای سرگرمی ملت دست به چنین کاری نزده است. آنها با اکران آثار تلویزیونی قصد دارند بازار جنبی خود را توسعه دهند. با افزایش سرعت زندگی در جوامع مدرن، مقوله سرگرمی هم دستخوش تحولات شگرفی شد و دامنه تغییرات، هنر پاپ را نیز بی‌نصیب نگذاشت.

در قرن بیستم، اقبال عمومی به سمت فیلم‌های سینمایی بود و بر همین اساس جشن‌ها و جشنواره‌های متعددی هم برای معرفی استعداد‌های نو به مخاطبان تعریف شده و سروشکل پیدا کردند. اما اکنون با ورود به هزاره سوم، از قدرت تأثیرگذاری فیلم‌های سینمایی بر مخاطب کاسته شده و این سریال‌ها هستند که می‌توانند ذائقه‌های فست‌فودی را تحت‌تأثیر قرار دهند.

به همین دلیل است که جشنواره‌های رده A در بازار‌هایشان جایگاه ویژه‌ای برای سریال‌ها در نظر گرفته‌اند و هیچ بعید نیست در ادامه زنگ خطر را برای قطع حیات همیشگی فیلم‌های جشنواره‌ای به صدا درآورند؛ این تغییرات باید حواس دست‌اندرکاران سینمای ایران را به خود جلب کند که مدیوم تصویر در آینده متعلق به تولیدات ساخته‌شده توسط سرویس‌های استریم و مجموعه‌های تلویزیونی است.

وقتی مارکو بلوکیو هم سریال می‌سازد

رسانه‌های فارسی‌زبان، خبر حضور فصل اول سریال «وحشی» در بخش پرایم تایم خوانندگان ایرانی‌شان مخابره کردند، اما از باقی آثار حاضر در این بخش حرف و سخنی به میان نیاوردند. «عروسی سامی» از نروژ، «خرگوش سیاه» از آمریکا، «گاندی» از هندوستان، مستند سریالی «داستان بسکتبال لیگ آفریقا» محصول مشترک رواندا، انگلیس و آمریکا، «تجدید دیدار» از انگلیس، «خیزش کلاغ» محصول مشترک مجارستان، اتریش و آلمان، «حقیقت تلخ» از آمریکا، «راهزن» از کانادا به‌نوعی رقیب هومن سیدی در پرایم تایم تورنتو هستند.

اما در میان سازندگان سریال‌های این بخش، نام یک کارگردان شناخته‌شده ایتالیایی هم به میان آمد. «مارکو بلوکی جزء معدود سینماگران متأخر ایتالیایی است که نامش همچنان در پانتئون سینماگران سرشناس جهان می‌درخشد و انتشار خبر تولید و اکران هر یک از فیلم‌های سینمایی‌اش نگاه مخاطبان جدی هنر هفتم را به خود خیره می‌کند. او این بار، اما وقت خود را صرف تولید فیلم سینمایی نکرد و با ساخت یک سریال وارد میدان شد.

جایی برای سریال‌ها در جشنواره‌های داخلی نیست

اگر از لزوم نمایش آثار تلویزیونی در جشنواره‌های داخلی صحبت کنیم، کارشناسان حوزه سینما، مخاطبان جدی این مدیوم و مسئولان ذی‌ربط با تعجب نگاهمان خواهند کرد، چون در ایران هنوز جا نیفتاده که می‌شود جایی هم برای عرضه سریال‌های پلتفرم‌های داخلی و حتی مجموعه‌های تلویزیونی در نظر گرفت. برای پاسخ به این سؤال که چرا‌ای‌کاش‌ها و باید‌ها تبدیل به شدنی‌ها نمی‌شوند؟ باید تاریخ را از نقطه ابتدایی آن مرور کنیم تا به جواب این پرسش برسیم. برای نمونه مدل برگزاری جشنواره فیلم فجر از ابتدا تاکنون با تغییرات بسیار زیادی روبه‌رو شده است، به‌طوری‌که اگر یک مورخ سینما بخواهد روند شکل‌گیری فجر را موردبررسی قرار دهد، از دگرگونی‌های اساسی آن شگفت‌زده خواهد شد، چون مهم‌ترین رویداد فرهنگی انقلاب اسلامی هیچ دال مرکزی‌ای ندارد تا بتواند به‌واسطه آن تعریف درستی از خودش به مخاطبان و جامعه هدف نشان دهد.

تعداد زیاد جوایز، اضافه و حذف‌کردن بخش‌های مختلف به فستیوال و... عملاً جشنواره فجر را به ترکیبی از فستیوال هنری و جشن سالانه سینمایی بدل کرده است. در این شرایط بعید است که بتوانیم جدی‌گرفتن آثار نمایشی موجود در شبکه نمایش خانگی و همچنین رسانه ملی را از دست‌اندرکاران فصلی آن مطالبه کنیم. اگر از جداکردن بخش خارجی و داخلی جشنواره فجر - که اقدامی معمول به‌حساب نمی‌آید- بگذریم و بر شیوه کار بخش بین‌الملل فجر تمرکز کنیم، درمی‌یابیم روزنه‌هایی برای عرضه آثار تلویزیونی در بازار این فستیوال وجود دارد. 

گلدن‌گلوب و اِمی وطنی؟ شوخی نکنید

مردم ما در حال حاضر بیش از آنکه در طول سال به سینما بروند، به تماشای آثار تلویزیونی و سریال‌های شبکه نمایش خانگی می‌نشینند. برخلاف میزان مخاطبان صداوسیما، آمار دقیقی وجود ندارد که بتواند این ادعا را در مورد آثار نمایشی پلتفرم‌ها تأیید کند، بااین‌حال می‌دانیم سوای کاربرانی که از وی‌ا‌ودی‌ها اشتراک تهیه می‌کنند، افراد زیادی هم هستند که به طرق قانونی و غیرقانونی به دانلود این آثار می‌پردازند. با وجود این، حضور تولیدکنندگان آثار تلویزیونی تقریباً در هیچ‌کدام از جشن‌های سینمایی به جز «دنیای تصویر» - که آن هم بیشتر به دورهمی شبیه است- نمود پیدا نمی‌کند و آنها با توجه به جلب نگاه مخاطبان میلیونی جایی در هیچ دورهمی، جشن و ایونتی ندارند.