فروش ۵۴ همت اموال مازاد بانک‌های دولتی
مطابق با بند (الف) ماده (۸) قانون برنامه هفتم پیشرفت، برنامه افزایش سرمایه بانک‌های دولتی تدوین شده است.
این برنامه برای دستیابی بانک‌های دولتی به نسبت کفایت سرمایه ۵ درصد تا پایان سال ۱۴۰۴ و ۸ درصد تا پایان سال ۱۴۰۷ طراحی شده است. مکاتبه با سازمان برنامه و بودجه کشور، خزانه‌داری کل کشور و بانک مرکزی برای افزایش سرمایه بانک‌ها انجام شده است.
طبق اعلام وزارت اقتصاد، با تشکیل کارگروهی برای هماهنگی بیشتر با دستگاه‌های ذی‌ربط، افزایش سرمایه بانک‌های دولتی با استفاده از ظرفیت های قانونی موجود انجام شود. هرچند که محدودیت‌های تأمین مالی نقدی دولت چالش اصلی این برنامه است.
در حوزه فروش دارایی‌های مازاد، بانک‌های تحت مدیریت وزارت اقتصاد از شهریور ۱۴۰۳ تا تیر ۱۴۰۴ موفق به فروش ۵۴۵.۳۲۹ میلیارد ریال دارایی‌های مازاد شدند که شامل ۱۳۳.۸۸۶ میلیارد ریال سهام غیربانکی و ۴۱۶.۴۴۳ میلیارد ریال اموال مازاد است. این اقدام، در اجرای بند (ب) ماده (۸) قانون برنامه هفتم و مواد (۱۶) و (۱۷) قانون رفع موانع تولید رقابت پذیر و ارتقاء نظام مالی کشور بوده است.
گفتنی است، در حکم مذکور- بند ب ماده ۸ قانون برنامه هفتم آمده است، بانک مرکزی مکلف است ظرف یک‌ماه از لازم‌الاجرا شدن این قانون، «سامانه املاک و مستغلات شبکه بانکی» و «سامانه سهامداری شبکه بانکی» را راه‌اندازی نموده، دستورالعمل اجرایی مربوط را به‌تصویب هیات عالی بانک مرکزی برساند و دسترسی به سامانه‌های مزبور را برای کلیه موسسات اعتباری فراهم کند.
موسسات اعتباری مکلفند اطلاعات مرتبط با املاک و مستغلات تحت تملک خود یا املاک و مستغلاتی که مدعی مالکیت بر آنها هستند را به‌ترتیبی که بانک مرکزی اعلام می‌کند، در «سامانه املاک و مستغلات شبکه بانکی» درج کنند.
همچنین موسسات اعتباری مکلفند اطلاعات مرتبط با سهام یا سهم‌الشرکه خود در شرکت‌ها اعم از شرکت‌های بورسی و غیربورسی و اطلاعات مرتبط با سایر سهامداران، املاک، مستغلات، سهام و سایر دارایی‌های متعلق به شرکت‌های مزبور را به‌ترتیبی که بانک مرکزی اعلام می‌کند در «سامانه سهامداری شبکه بانکی» درج کنند.
بانک مرکزی مکلف است سامانه‌های مذکور را به‌ترتیبی آماده کند که کلیه اطلاعات مورد نیاز در رابطه با املاک، مستغلات و سهام متعلق به موسسات اعتباری دولتی و غیردولتی اعم از اینکه مستقیماً در مالکیت موسسه اعتباری بوده یا با واسطه شرکت‌هایی که موسسه اعتباری، مالک تمام یا بخشی از سهام آنهاست، به‌صورت کلی یا جزئی متعلق به موسسه اعتباری باشد، در سامانه‌های مزبور ثبت شود.
مسئولیت درج دقیق اطلاعات خواسته‌شده و به‌روزرسانی آن برعهده هیات‌عامل موسسه اعتباری است. هیات مدیره موسسه اعتباری در مورد درج صحیح و دقیق اطلاعات خواسته‌شده با هیات‌عامل مسئولیت تضامنی دارد. کتمان عامدانه دارایی‌هایی که بی‌واسطه یا با‌واسطه متعلق به بانک یا موسسه اعتباری غیربانکی است یا ثبت اطلاعات غلط به قصد پنهان کردن ویژگی‌های دارایی‌های مزبور، تخلف محسوب شده، موسسه اعتباری متخلف مشمول مجازات‌های جزء (۲) به بعد بند «ب» ماده (۲۳) قانون بانک مرکزی بوده و مدیران یا کارکنان متخلف توسط هیات انتظامی بانک مرکزی به انفصال تا سه سال از خدمت در دولت و شبکه بانکی محکوم می‌شوند.
مهلت ثبت اطلاعات مربوط به املاک، مستغلات و سهام موسسات اعتباری در سامانه‌های موضوع این جزء، شش‌ماه پس از ابلاغ دستورالعمل بانک مرکزی در این زمینه است.
پس از انقضای مهلت فوق چنانچه دارایی‌ای متعلق به موسسات اعتباری کشف شود که در سامانه‌های موضوع این جزء ثبت نشده باشد، به‌موجب این قانون به شرکت مدیریت دارایی‌های شبکه بانکی موضوع بند «پ» این ماده منتقل می‌شود و هرگونه نقل و انتقال یا توثیق آنها توسط موسسات اعتباری فاقد اعتبار و بلااثر است.
املاک، مستغلات و سهامی که پس از انقضای مهلت یادشده به تملک موسسات اعتباری در می‌آید، از حیث‌الزام به ثبت و آثار حقوقی ناشی از عدم ثبت آنها در سامانه‌های فوق، مشمول حکم این جزء خواهد بود.
سوابق اجرای سیاست واگذاری دارایی‌های مازاد بانک‌ها نشان می‌دهد که این موضوع مدت‌ها در دستور کار دولت‌ها بوده، اما همواره با مقاومت‌ها و موانعی مواجه شده است؛ از ارزش‌گذاری دشوار دارایی‌ها گرفته تا پیچیدگی‌های حقوقی و کمبود تقاضای مؤثر در بازار. برنامه هفتم توسعه با الزام صریح به اجرای این سیاست، عملاً فشار قانونی بیشتری بر بانک‌ها وارد کرده تا بخشی از مشکلات ساختاری نظام بانکی را برطرف کنند. با این حال، کارشناسان معتقدند تداوم این روند نیازمند شفافیت در فرآیند فروش، ایجاد بستر‌های رقابتی سالم، و جلوگیری از واگذاری‌های صوری است؛ در غیر این صورت، تجربه‌های گذشته همچون برنامه‌های چهارم تا ششم ممکن است تکرار شود و اهداف واقعی سیاست محقق نشود.
