تولید میکروحباب‌های لیپیدی برای ارتقای دقت تصویربرداری سونوگرافی
تیمی پژوهشی از مؤسسه بیوشیمی و بیوفیزیک دانشگاه تهران (IBB) به سرپرستی دکتر محمدعلی خیامیان موفق به توسعه فناوری تولید میکروحباب‌های لیپیدی به‌عنوان ماده حاجب اختصاصی برای تصویربرداری سونوگرافی و اکوکاردیوگرافی شده است.
یکی از چالش‌های مهم در سونوگرافی و اکوکاردیوگرافی، پایین بودن کنتراست تصاویر است. در بسیاری از موارد، به دلیل عدم وضوح کافی، پزشکان ناچار به انجام روش‌های تصویربرداری تهاجمی‌تر و پرهزینه‌تر می‌شوند. پژوهشگران این پروژه با شناسایی این نیاز حیاتی، راه‌حل خلاقانه‌ای مبتنی بر فناوری نانو ارائه کرده‌اند: تولید ماده حاجب بر پایه میکروحباب‌های پوسته-هسته‌ای لیپید-گاز. این میکروحباب‌ها به‌دلیل خاصیت اکوژنیسیته بالا، توانایی قابل‌توجهی در بازتاب امواج فراصوت دارند و می‌توانند به‌طور مؤثر کنتراست تصاویر را افزایش دهند.
ساختار کلی این محصول شامل یک هسته گازی است که توسط پوسته‌ای از جنس لیپید‌ها پایدارسازی می‌شود. اندازه این میکروحباب‌ها کمتر از ۱۰ میکرون بوده و به‌دلیل ابعاد میکروسکوپی خود، قابلیت عبور از رگ‌های خونی و حضور ایمن در بدن را دارند. این ویژگی باعث می‌شود تا در کنار امواج اولتراسوند، کیفیت و شفافیت تصاویر سونوگرافی و اکوکاردیوگرافی به‌طور معناداری بهبود یابد.
به‌کارگیری این میکروحباب‌ها به‌عنوان ماده حاجب، نه‌تنها موجب افزایش معنادار کنتراست تصاویر می‌شود، بلکه امکان تشخیص سریع‌تر و دقیق‌تر بیماری‌ها را برای پزشکان فراهم می‌کند. این موضوع می‌تواند منجر به کاهش نیاز به آزمایش‌های پرهزینه، کاهش خطا‌های احتمالی و در نهایت صرفه‌جویی در زمان و هزینه درمان بیماران شود.
این پروژه با هدایت دکتر محمدعلی خیامیان و همکارانش انجام شده که این گروه توانسته است نمونه‌های اولیه این محصول را با موفقیت تولید کند.
مزیت اصلی این محصول، افزایش چشمگیر کنتراست تصاویر پزشکی است؛ عاملی که بهبود معناداری در روند تشخیص بیماری‌ها ایجاد می‌کند. بازار هدف این فناوری، شامل کلینیک‌های رادیولوژی و بیمارستان‌ها خواهد بود که به‌طور مستقیم از بهبود کیفیت تصویربرداری بهره‌مند می‌شوند. در شرایطی که مواد حاجب مورد استفاده در کشور عمدتاً وارداتی هستند، این دستاورد می‌تواند نقش مهمی در کاهش وابستگی خارجی و تقویت اقتصاد دانش‌بنیان ایفا کند.
به نقل از ستاد نانو، این طرح به‌عنوان یکی از پروژه‌های محصول‌محور مورد حمایت ستاد توسعه فناوری نانو تعریف شده و مسیر تجاری‌سازی آن در حال پیگیری است. با توجه به ظرفیت بالای کاربردی این فناوری، انتظار می‌رود در آینده نزدیک شاهد عرضه این میکروحباب‌ها به بازار تجهیزات پزشکی کشور باشیم.
پژوهشگران این طرح معتقدند که فناوری میکروحباب‌های لیپیدی، علاوه بر کاربرد در سونوگرافی و اکوکاردیوگرافی می‌تواند در حوزه‌های دیگر مانند دارورسانی هدفمند و درمان‌های مبتنی بر اولتراسوند نیز توسعه یابد. این موضوع چشم‌انداز تازه‌ای از کاربرد‌های بین‌رشته‌ای نانو-زیست‌فناوری در پزشکی نوین ایجاد می‌کند.
با تجاری‌سازی موفق این محصول، ایران می‌تواند در زمره کشور‌های پیشرو در توسعه مواد حاجب نانویی برای تصویربرداری پزشکی قرار گیرد و گامی مهم در ارتقای خدمات تشخیصی و درمانی بردارد.
