نیکنامی: بعد از فعال شدن مکانیسم ماشه باید آمادگی لازم برای جنگ را داشته باشیم
رکسانا نیکنامی، استاد مطالعات منطقه‌ای دانشگاه تهران، در گفت‌وگو با ایلنا، در رابطه با تصمیم اروپا برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه و نقش آمریکا در این روند تصریح کرد: این موضوع کاملا طبیعی بود و در مصاحبه‌‌ی اخیری که داشتم، اشاره کرده بودم که احتمال وقوع این اتفاق بین ۷۰ تا ۸۰ درصد است. سیر تحولات و کنش و واکنش‌ها به وضوح ما را به این سمت سوق می‌داد که احتمالاً به نسبت ۴۰ تا ۵۰ درصد فعال خواهد شد یا ممکن است فرصتی به ایران داده شود و سپس این مکانیسم فعال شود. بنابراین، این وضعیت کاملاً غیرطبیعی نبود و به راحتی قابل پیش‌بینی بود و واکنش‌ها نسبت به تحولاتی که پیش‌آمد، منطقی بود.
ترس از پایان مهلت مکانیسم ماشه باعث تسریع در فعال‌سازی آن شد
وی با بیان اینکه چندین عامل باعث شد که اروپاییها در انتخاب بین تمدید زمان یا انجام مذاکره، مسیر مکانیسم ماشه را پیش ببرند، اظهار کرد: یکی از این عوامل، مسئله فشار زمانی بود. به عبارت دیگر، آنها باید تصمیم نهایی را قبل از انقضای مهلت مقرر اتخاذ می‌کردند. فشار زمانی ایجاد شده، ترسی را میان کشورهای اروپایی به وجود آورده بود. نمی‌گویم که این نگرانی درست بود یا نادرست، اما به وضوح نگرانی‌هایی در میان اروپاییها وجود داشت. آنها نگران بودند که اگر از این پنجره زمانی عبور کنند، ممکن است دیگر نتوانند به راحتی بر تحریم‌های سازمان ملل مانور دهند یا ممکن است این ابزار را برای همیشه در برابر ایران از دست بدهند.
موضوع ریاست دوره ای شورای امنیت توسط روس‌ها فاکتور مهمی در فعال‌سازی مکانیسم ماشه بود
این کارشناس ارشد سیاست خارجی ادامه داد: مسئله‌‌ی دیگری که آنها را تحت فشار قرار می‌داد، این بود که ریاست دوره‌ای شورای امنیت در ماه اکتبر به روسیه منتقل می‌شود. اگر این اتفاق می‌افتاد، روسیه به دلیل وضعیت فعلی خود نمی‌توانست اقدام مؤثری برای جلوگیری از این موضوع انجام دهد، اما به لحاظ رویه‌ای ممکن بود، مشکلاتی ایجاد کند. بنابراین، آنها باید قبل از اینکه روسیه ریاست شورای امنیت را به عهده بگیرد، تکلیف را مشخص می‌کردند. آمریکا هم متغیر مهمی بود زیرا بلافاصله پس از مطرح شدن تصمیم کشورهای اروپایی، ایالات متحده به شدت موافقت و اعلام کرد که تصمیم درستی اتخاذ شده است. پس از دیداری که سران اروپایی از کاخ سفید داشتند، این موضوع اهمیت بیشتری پیدا کرد.
مسئله اوکراین متغیر مهمی در موضع‌گیری اروپاییها است
این استاد روابط بین الملل با اشاره به موضوع اوکراین است، عنوان کرد: موضع ایران در این زمینه بسیار تأثیرگذار بوده است. ما هزینه‌های بسیار زیاد و غیرقابل جبرانی را در مورد این موضوع متحمل شده‌ایم. گاهی اوقات فکر می‌کنم که شاید این موضوع یکی از بزرگترین خیانت‌ها در تاریخ این کشور بوده و هنوز ما در حال پرداخت هزینه‌های آن هستیم. بنابراین، مسئله اوکراین متغیر مهمی در موضع‌گیری اروپاییها است که باعث شده به شدت حالت تهاجمی و تقابلی به خود بگیرند. اینکه اروپاییها با این شدت با موضوع برخورد می‌کنند و مسئله مذاکره و گفت‌وگو را چندان روی میز نمی‌گذارند، تأثیرگذار است.
اسنپ بک تنها اهرم اروپاییها برای ماندگاری در پرونده هسته‌ای ایران بود
نیکنامی در خصوص جایگاه فعلی اروپا در پرونده هسته‌ای ایران گفت: مسئله دیگری که باید به آن اشاره کرد این است که بعد از ورود ترامپ به کاخ سفید، اروپاییها نفوذ دیپلماتیک خود را در مورد مسئله ایران از دست دادند. قبل از جنگ، ما می‌دیدیم که از جریان مذاکرات به عنوان میانجی حذف شدند و پس از آن، گرایش ترامپ بر این بود که مذاکرات باید به صورت مستقیم انجام شود. این انتخاب حربه ترامپ بود و هزینه‌ای برای اروپاییها به همراه داشت، اما اسنپ بک تنها مکانیزمی بود که به وسیله آن اروپا می‌توانست زمان بیشتری برای حفظ نفوذ خود در منطقه خاورمیانه به دست آورد.
مسائل اقتصادی و قطع روابط دیپلماتیک با ایران برای اروپاییها اولویتی نداشت
این استاد دانشگاه هزینه- فایده‌های اقتصادی را هم در زمینه فعال‌سازی مکانیسم ماشه تأثیرگذار دانست و گفت: ایران برای اروپا از نظر اقتصادی اولویت چندانی ندارد و میزان مبادلات تجاری و اقتصادی ما با اروپا عدد قابل توجهی نیست. همچنین، اروپاییها همواره به مسئله انرژی توجه دارند که در این زمینه ایران سهمی از بازار انرژی اروپا ندارد. بنابراین، متغیر اقتصادی در اینکه اروپا بخواهد تحولی در این موضوع ایجاد کند، حذف شده است. بنابراین این اقدام اروپا هزینه‌ای برای‌شان ندارد و اگر قطع رابطه دیپلماتیک هم به‌طور کامل اتفاق بیفتد، هزینه‌ای برای اروپا به همراه نخواهد داشت که این خود عاملی تأثیرگذار بوده است.
جو ضدایرانی در اروپا گسترده شده است
وی افزود: اگر بخواهم نکته‌ای دیگر مطرح کنم، افکار عمومی اروپا است که در حال حاضر علیه ایران قرار دارد و این فشار را به سیاستمداران اروپایی وارد می‌کند تا موضعی خصمانه‌تر اتخاذ کنند. به ویژه در دوره رسانه‌های اجتماعی، واقعاً معادلات قدرت تنها در وزارت خارجه و سطح نخبگان سیاسی شکل نمی‌گیرد و جو عمومی جوامع هم بر این موضوع تأثیر دارد. متأسفانه، در برخی کشورها مانند آلمان، جو ضدایرانی بسیار قوی‌تر شده است.
اروپا در محاسبه‌ای نادرست می‌خواست ایران، کره شمالی دو نباشد
نیکنامی با تاکید بر اینکه اروپاییها با طرح ادعاهایی به خیال خودشان می‌خواستند از تولد کره شمالی دیگری جلوگیری کنند، تصریح کرد: آنها نگران بودند که اگر فرصتی به ایران داده شود و در این بازه زمانی ایران به سلاح هسته‌ای دست یابد، قضیه کره شمالی تکرار خواهد شد. این محاسبه چندان درست نیست، زیرا مسیر ایران با کره شمالی متفاوت است، اما این موضوع در برخی محافل سیاسی اروپا به شدت مورد توجه قرار گرفته است که نباید اجازه دهیم این سابقه منفی دوباره تکرار شود.
خروج از ان پی‌تی ابزاری برای تهدید است و در این ۳۰ رو اتفاق نمی‌افتد
این کارشناس‌ارشد سیاست بین‌الملل در پاسخ به این سوال که اگر ایران به جای توافق با اروپا، مسیر خروج از ان‌پی‌تی را در این مهلت ۳۰ روزه انتخاب کند چه ثمری برای ما خواهد داشت، عنوان کرد:خروج از ان‌پی‌تی یکی از مهم‌ترین ابزارهایی است که ایران در اختیار دارد البته این خروج در یک ماه پیش‌رو اتفاق نخواهد افتاد، آن هم به دلیل نوع استراتژی است که ایران در حال حاضر پیش می‌برد.
وی گفت: اگر استراتژی ایران بعد از اقدام برای فعال‌سازی مکانیزم ماشه به سمت تغییر دکترین هسته‌ای حرکت می‌کرد، می‌گفتیم به احتمال زیاد در این یک ماه ایران به سمت خروج از ان‌پی‌تی خواهد رفت. اما در حال حاضر، نشانه‌ای از این موضوع نمی‌بینم. اگر مکانیسم ماشه عملیاتی شود، احتمالاً یکی از اولین اقداماتی ایران خروج قطعی از ان‌پی‌تی خواهد بود، اما در حال حاضر به‌عنوان ابزاری برای تهدید استفاده می‌شود.
اگر ایران در ۳۰ روز از ان‌پی‌تی خارج شود، دست خود را خالی خواهد کرد
این کارشناس حوزه سیاست خارجی اضافه کرد: اگر ایران بخواهد در این یک ماه اقدام به این کار کند، کارت‌های خود را خالی می‌کند و این انتخاب منطقی به نظر نمی‌رسد. اما بعد از فعال‌سازی مکانیزم ماشه، خروج از ان‌پی‌تی یکی از گزینه‌هایی است که به شدت محتمل خواهد بود. این اقدام نشان‌دهنده جدیت ایران در واکنش به کنش شدید اروپاییها است و منطقی است که ایران باید واکنشی در همان سطح نشان دهد. بعد از یک ماه و فعال شدن مکانیسم ماشه ممکن است خروج از ان‌پی‌تی اتفاق افتد.
فعال‌سازی مکانیسم ماشه احتمال جنگ مجدد را تشدید می‌کند
نیکنامی در رابطه با احتمال وقوع جنگ مجدد میان ایران و اسرائیل گفت: من فکر می‌کنم فعال شدن مکانیسم ماشه خطر جنگ را افزایش خواهد داد، زیرا هزینه‌های حمله به ایران برای اسرائیل در بعد بین‌الملل کمتر خواهد شد. به طور کلی، همه چیز در یک آرایش تهاجمی‌تر نسبت به ایران قرار می‌گیرد. قبلاً مذاکراتی وجود داشت و اروپاییها به این موضوع توجه می‌کردند، اما فکر می‌کنم بعد از فعال شدن مکانیسم ماشه یک سیر تشدید جو منفی علیه ایران به وجود خواهد آمد. فعال‌سازی مکانیزم ماشه، اولین اتفاق این حرکت دومینووار خواهد بود و بعد از آن ما را به مسیر بازگشت جنگ ژوئن سوق خواهد داد و تهدید را مهم‌تر می‌کند. چندی پیش، یکی از نمایندگان مجلس هم در مورد این موضوع هشدار داده بود.
بعد از فعال شدن مکانیسم ماشه باید آمادگی لازم برای جنگ را داشته باشیم
وی خاطرنشان کرد: واکنش ایران در این مرحله بسیار مهم است، اما فعال شدن مکانیزم ماشه به معنای اعلام جنگ است و جو داخلی ایران هم به‌طور قطع واکنش‌هایی را به همراه خواهد داشت که ممکن است ترس را در افکار عمومی اروپا ایجاد کند. بنابراین در این فضا، شرایط برای اینکه اسرائیل بخواهد اقدامی کند، بیشتر فراهم می‌شود. همچنین، مشاهده می‌کنیم که در منطقه، تحرکات و فعالیت‌هایی در حال انجام است. به‌طور کلی، پیش‌بینی می‌کنم که این اتفاق خواهد افتاد، اما در این بازه ۳۰ روزه نخواهد بود و بعد از فعال شدن قطعی ماشه، احتمالاً باید آمادگی‌های لازم را داشته باشیم.
