دیوار بی‌اعتمادی میان ایران و آمریکا بلند و بلندتر شد
«باربارا اسلاوین» تحلیل‌گر و کارشناس سیاست خارجی ایران در یادداشتی که در «مرکز استیمسون» منتشر شده به بررسی آخرین وضعیت حاکم بر رابطه ایران و ایالات متحده پرداخته و می‌نویسد: با بازگشت تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران در ۲۷ سپتامبر، فصل مهمی از بیش از دو دهه دیپلماسی هسته‌ای غرب با ایران به پایان رسید.
مذاکرات برای حل نگرانی‌ها درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران از سال ۲۰۰۲ آغاز شد. این مذاکرات به رهبری اروپا در نهایت به توافقی با تایید آمریکا و سازمان ملل منجر شد که در سال ۲۰۱۵ به نام «برجام» امضا شد.
این توافق محدودیت‌های سختی برای غنی‌سازی اورانیوم در ازای رفع تحریم‌ها تعیین کرد.
پس از شکست تلاش‌ها برای تمدید قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل که برجام را تایید کرده بود، ایران تهدید کرده که همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را از سر نمی‌گیرد.
اسلاوین در ادامه این یادداشت ادعا می‌کند که با عدم قطعیت درباره محل حدود ۴۵۰ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده و گزارش‌هایی از ساخت تاسیسات جدیدی که آژانس آن را بازرسی نکرده، برنامه هسته‌ای ایران حالا وارد دوره جدیدی از ابهام شده است.
وی با این پیش‌بینی که احتمال حملات نظامی جدید علیه ایران وجود دارد، می‌گوید برخی ایرانی‌ها معتقدند تنها راه جلوگیری از حملات بیشتر، ساخت بمب هسته‌ای است.
اسلاوین وضعیت جدید حاکم بر روابط تهران و واشنگتن را ناامیدکننده خوانده و با اشاره به سابقه تخاصم در رابطه چند دهه‌ای دو کشور می‌نویسد: ایران، پس از انقلاب اسلامی، رویکرد «نه شرق، نه غرب» را در برابر دو ابرقدرت آن زمان در پیش گرفت، اما تنش در رابطه با آمریکا پررنگ‌تر بود و جدا از مساله «گروگان‌گیری دیپلمات‌های آمریکایی»، در جنگ هشت‌ساله ایران و عراق نیز آمریکا در کنار عراق ایستاد. در ادامه این تخاصم، نیروی دریایی آمریکا به اشتباه یک هواپیمای مسافربری ایرانی را سرنگون کرد و ۲۹۰ نفر کشته شدند.
با وجود تلاش‌های هاشمی رفسنجانی، رئیس جمهور وقت در اوایل دهه ۱۹۹۰ برای بهبود روابط، آمریکا تحریم‌های بیشتری علیه ایران اعمال کرد.
انتخاب سید محمد خاتمی در سال ۱۹۷۷ به نظر می‌رسید فصل جدیدی در روابط دو کشور باز کند. او در مصاحبه‌ای با شبکه سی‌ان‌ان گفت امیدوار است «دیوار بلند بی‌اعتمادی» بین ایران و آمریکا را که ریشه در رفتار‌های نادرست دولت‌های آمریکا از جمله کودتای ۱۹۵۳ علیه مصدق دارد، فرو بریزد.
اما ۲۷ سال بعد، رئیس‌جمهور مسعود پزشکیان در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل در ۲۶ سپتامبر گفت که «دیوار بی‌اعتمادی بین ما و آمریکا بسیار بلند و ضخیم است.»
او از بمباران ایران توسط آمریکا و اسرائیل در حالی که ایران در حال مذاکره برای توافق هسته‌ای جدید بود، شکایت کرد.
پزشکیان گفت در چهار دور مذاکره با نماینده دونالد ترامپ، استیو ویتکاف، توافق‌هایی حاصل می‌شد که در جلسه بعدی کنار گذاشته می‌شد. او گفت: «امروز یک چیز می‌گویند، فردا ۱۸۰ درجه تغییر می‌کند.»
براساس گزارش‌های رسانه‌ای، ویتکاف ابتدا فقط خواستار جلوگیری از ساخت سلاح هسته‌ای توسط ایران بود، چیزی که مقامات ایرانی می‌گویند رهبر انقلاب آن را ممنوع کرده است.
او در مراحل بعدی مذاکرات خواستار توقف کامل غنی‌سازی اورانیوم در خاک ایران شد، درخواستی که ایران بیش از ۲۰ سال است رد می‌کند. توافق باراک اوباما با ایران برای اجازه غنی‌سازی محدود، راه را برای برجام هموار کرد.
ترامپ در دوره اول ریاست‌جمهوری‌اش در سال ۲۰۱۸ به‌طور یک‌جانبه از برجام خارج شد، هرچند ایران به تعهداتش پایبند بود.
پس از یک سال، ایران شروع به نقض محدودیت‌های مربوط به ذخیره و سطح غنی‌سازی اورانیوم کرد و حالا مواد کافی برای ساخت حدود ۱۰ سلاح هسته‌ای دارد.
این اورانیوم حالا زیر آوار مدفون شده، اما بدون بازرسی‌های آژانس، یافتن محل آن با ماهواره دشوار است.
اسلاوین در ادامه با اشاره به تحولات پس از هفت اکتبر، ادعای تضعیف قدرت منطقه‌ای ایران را تکرار کرده و می‌نویسد: در نتیجه این تغییرات، برخی مقامات آمریکایی و اسرائیلی معتقدند «ایران دیگر تهدید بزرگی نیست». دونالد ترامپ در نطق خود در مجمع عمومی سازمان ملل ادعا کرد برنامه هسته‌ای ایران «کاملاً نابود شده است.»
مسعود پزشکیان در دیدار با دانشگاهیان و روزنامه‌نگاران، اسرائیل را به بی‌ثبات کردن منطقه، نسل‌کشی در غزه و نقض قوانین بین‌المللی متهم کرد و گفت حمایت آمریکا از اسرائیل نشان می‌دهد ادعا‌های حقوق بشر و دموکراسی‌اش «شعار‌های توخالی» است. او گفت: «شما دنیا را به آتش می‌کشید، بس کنید»
با بازگشت تحریم‌های سازمان ملل، وزارت خارجه آمریکا گفت دیپلماسی هنوز ممکن است. اما نابرابری بین ایران به‌عنوان یک قدرت منطقه‌ای و آمریکا به‌عنوان یک قدرت جهانی، همیشه مانع حل اختلافات به شکلی که توافق برد-برد برای هر دو طرف باشد، شده است.
رئیس جمهور ایران در نیویورک گفت تحریم‌های جدید، که عمدتاا بر انتقال تسلیحات و محدودیت‌های فردی و تجاری اثر می‌گذارد، مشکلات اقتصادی ایران مثل تورم بالا، بیکاری و کمبود آب و برق را بدتر می‌کند. اما او تاکید کرد که حمله به ایران نتیجه عکس داده و ایران تسلیم زورگویی نمی‌شود.
از زمان خروج آمریکا از برجام، ایران روی بهبود روابط با رقبای منطقه‌ای مثل عربستان و نزدیک شدن به چین تمرکز کرده است.
مسعود پزشکیان در این خصوص هم گفت: بزرگ‌ترین چالش، اختلافات داخلی است و اگر ایران بتواند آنها را حل کند، با همسایگانش موفق خواهد بود.
او درباره روابط با آمریکا نیز گفت: «صداقت و حسن نیت نشان دهید، ما دو قدم جلو می‌آییم. ضربه بزنید، ضربه می‌خورید.»
