۷ عامل خطر قابل اصلاح در پیشگیری از ابتلا به سرطان پستان را بشناسیم
به گفته دکتر «زهرا خسروی زادگان» سرطان پستان شایع‌ترین سرطان در زنان است و سالیانه در استان فارس، هزار و ۳۶۰ مورد جدید ابتلا به این بیماری شناسایی و ثبت می‌شود که بروز استاندارد شده سنی آن ۳۸/۵۴ در صد هزار نفر است.
او با اشاره به اهمیت توجه به راه‌های پیشگیری و علایم هشداردهنده در برنامه‌های پیشگیری و تشخیص زودهنگام سرطان پستان افزود: ترکیبی از عوامل از جمله عوامل ژنتیکی، محیطی و شیوه زندگی برای ایجاد سرطان لازم است؛ بعضی از این عوامل می‌تواند اصلاح شود و بعضی دیگر خارج از اراده فرد و غیر قابل اصلاح است، بنابراین افراد می‌توانند برای کاهش خطر بیماری اقدام کنند و نکته امیدوارکننده اینکه بیشتر عوامل خطر موثر در سرطان پستان، قابل اصلاح است.
تعادل وزن، تلاشی برای ایمنی در برابر سرطان پستان
دکتر خسروی زادگان نمایه توده بدنی (BMI) بالای ۳۰ را از جمله عوامل قابل اصلاح دانست و اظهار کرد: افزایش دریافت کالری در کودکی و نوجوانی، وزن بدن را افزایش می‌دهد که می‌تواند منجر به قاعدگی زودرس و افزایش قد در بزرگسالی شود و هر دو با افزایش خطر سرطان پستان مرتبط است.
او با بیان اینکه افزایش وزن در بزرگسالی نیز با افزایش خطر سرطان پستان مرتبط است، یکی از بهترین روش‌ها برای جلوگیری از افزایش وزن را افزایش فعالیت بدنی، در کنار تعادل در دریافت کالری غذایی و فعالیت ورزشی منظم برشمرد.
این کارشناس سلامت به سن بالا در زمان تولد نخستین فرزند، به عنوان یکی دیگر از عوامل خطر قابل اصلاح اشاره کرد و ادامه داد: افرادی که پس از ۳۵ سالگی تولد فرزند دارند، خطر بالاتری از سرطان پستان را نسبت به زنانی که زایمان زودتری دارند، دارا هستند. نخستین حاملگی، منجر به تکثیر نامتمایز سلول‌های پستان و تغییرات دائمی بافت پستان برای آماده شدن برای شیر دادن می‌شود و در نخستین حاملگی یک زن مسن تر، احتمال بیشتری می‌رود که آسیب DNA زودتر اتفاق بیفتد.
او همچنین به مواجهه با اشعه در دوز بالا، برای درمان برخی بیماری‌ها مانند لنفوم، به ویژه در سنین جوانی اشاره کرد و گفت: قرار گیری در معرض دوز کم رادیوگرافی که برای ماموگرافی استفاده می‌شود، نمی‌تواند خطر سرطان پستان را افزایش دهد و یا این خطر قابل چشم پوشی است.
دکتر خسروی زادگان اضافه کرد: ممکن است خطر سرطان پستان در زنانی که در حال حاضر از قرص‌های ضد بارداری خوراکی استفاده می‌کنند یا در طی ۱۰ سال گذشته از قرص‌های ضد بارداری خوراکی استفاده کرده‌اند، اندکی بالاتر باشد. با این وجود، ۱۰ سال یا بیشتر بعد از توقف مصرف قرص‌های ضد بارداری خوراکی، افزایش او در ادامه با بیان اینکه هورمون درمانی جایگزین HRT برای پنج سال یا بیشتر، به طور تقریبی یک خطر بالای ۵۰ درصد در زمینه ابتلا به سرطان پستان را نسبت به زنانی که هیچ وقت از آن‌ها استفاده نکرده‌اند به همراه دارد، افزود: استفاده طولانی مدت از هورمون، خطر سرطان پستان را بالا می‌برد. با این وجود، بعد از قطع هورمون‌ها به نظر می‌رسد که احتمال خطر، مانند کسی که هیچ وقت از آن‌ها استفاده نکرده است، باشد و خطر سرطان پستان برای زنانی که استروژن و پروژسترون را با هم می‌خورند، بیشتر است.
این کارشناس سلامت در دانشگاه علوم پزشکی شیراز با تاکید بر اهمیت سبک زندگی سالم به عنوان یک عامل مهم قابل اصلاح در پیشگیری از ابتلا توضیح داد: سنجش‌های بین المللی میزان بالاتری از سرطان پستان در کشور‌هایی که میزان سرانه چربی دریافتی بیشتری دارند، نشان داده است. افرادی که کالری دریافتی بیشتری دارند سن شروع نخستین قاعدگی در آنان زودتر و سن نخستین زایمان دیرتر است که هر دو افزایش خطر سرطان پستان را به همراه دارد؛ همچنین یافته‌ها حاکی از نقش مصرف الکل حتی به مقدار کم، در افزایش خطر سرطان پستان است، چرا که با مصرف الکل، سطوح استروژن‌های گردش خون بالا می‌رود.
عوامل خطر غیرقابل اصلاح
کارشناس گروه پیشگیری و کنترل بیماری‌های غیرواگیر معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی شیراز در ادامه به عوامل خطرساز غیرقابل اصلاح در زمینه ابتلا به سرطان پستان پرداخت که از این جمله می‌توان به سن بالا اشاره کرد، چرا که بیشتر موارد سرطان پستان در سن بالای ۵۰ سالگی بروز می‌یابد.
دکتر خسروی زادگان همچنین به سابقه خانوادگی و جهش‌های ژنی اشاره کرد و گفت: در ۲۰ تا ۳۰ درصد مبتلایان به سرطان پستان سابقه خانوادگی وجود دارد، اما مطالعات نشان می‌دهد که شاید حدود ۱۰ درصد موارد ابتلا به سرطان پستان با عوامل ارثی مرتبط است و این می‌تواند گویای اهمیت توجه به روش‌های پیشگیری و بررسی‌های غربالگری باشد.
او سن قاعدگی کمتر از ۱۱ سال را از دیگر موارد موثر در این زمینه عنوان کرد و افزود: در اولین قاعدگی در سن نوجوانی، بافت پستان در معرض استروژن‌ها و دیگر هورمون‌ها قرار می‌گیرد و مواجهه با سطوح دائمی هورمونی افزایش می‌یابد. قاعدگی در دختران چاق و بی تحرک زودتر اتفاق می‌افتد؛ بنابراین آموزش اهمیت فعالیت بدنی و داشتن یک رژیم غذایی سالم به نوجوان و والدین آنان ضروری است؛ به ازای هر سال قاعدگی زودرس، خطر سرطان پستان چهار درصد افزایش می‌یابد.
این کارشناس سلامت در بخش دیگری از صحبت‌های خود به سن یائسگی بالای ۵۴ سال به عنوان عامل خطر دیگر در این زمینه اشاره کرد که به دلیل توقف چرخه‌های قاعدگی وکاهش سطوح هورمون‌های داخلی و پایان تکثیر سلول‌های پستان که در طول سال‌های تولید مثلی دیده شده، اتفاق می‌افتد و موجب می‌شود خطر سرطان پستان به ازای هر سال تاخیر در یائسگی، تا سه درصد افزایش می‌یابد.
به گفته دکتر خسروی زادگان، قد در بزرگسالان می‌تواند یک شاخص بارز برای میزان دریافت تغذیه در دوران کودکی و نوجوانی باشد و رشد سریع با بلندی قد در ارتباط است که ممکن است منجر به افزایش خطر جهش سلولی و بالارفتن خطر سرطان شود؛ از سویی دیگر زنان سفیدپوست خطر بالاتری از سرطان پستان را نسبت به زنان آمریکایی آفریقایی تبار دارا هستند و زنان آسیایی تبار، اسپانیایی تبار و بومی آمریکا به طور قابل ملاحظه‌ای خطر پایین تری را در مقایسه با دیگر گروه‌های نژادی و قومی دارند؛ که مقدار زیاد تفاوت در خطر، احتمالا ناشی از تفاوت‌های اقتصادی اجتماعی و همچنین شیوه زندگی و عوامل محیطی است.
او در ادامه با بیان اینکه خطر سرطان پستان با وضعیت اقتصادی اجتماعی بهتر مرتبط است، توضیح داد: زنان با وضعیت اقتصادی اجتماعی بالاتر، تمایل به تاخیر در بارداری و فرزندان کمتر دارند که هر دو عامل به عنوان افزایش خطر سرطان پستان مطرح است.
کارشناس بیماری‌های غیرواگیر در دانشگاه علوم پزشکی شیراز همچنین سابقه «هیپرپلازی» (رشد بیش از حد سلول ها) در پستان را به عنوان عامل خطر غیر قابل اصلاح در ززمینه ابتلا به سرطان پستان معرفی کرد و گفت: زنانی که از نظر بافت شناسی دارای یک سابقه قطعی بیماری خوش خیم پرولیفراتیو پستان هستند، در معرض افزایش خطر ابتلا به سرطان پستان قرار دارند. بیماری خوش خیم پرولیفراتیو، یک تکثیر غیرعادی سلول‌ها در مجاری و لوبول‌های پستان را شامل می‌شود.
