آیا با نظام تناسبی، شوراها سیاسی‌تر می‌شوند؟
«محمد صالح جوکار» رئیس هیئت مرکزی نظارت بر انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا و رئیس کمیسیون امور داخلی کشور و شوراهای مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا درباره روند برگزاری انتخابات شوراها و اجرای نظام انتخاباتی تناسبی اظهار کرد: در انتخابات تناسبی شوراها چندین فهرست از گروه‌های مختلف ارائه می‌شود؛ فهرست‌ها وارد میدان رقابت می‌شوند، آرای مردم را به خود جذب می‌کنند، نسبت به آرای کل نسبت‌گیری می‌شود، درصد مشارکت در شورا مشخص می‌شود. ممکن است به طور مثال فردی ۴۰ درصد آرا را داشته باشد، که ۴۰ درصد کرسی‌ها از آن او می‌شود و اگر ۲۰ درصد آرا داشته باشد، ۲۰ درصد کرسی‌ها متعلق به آن گروه است.
جوکار ادامه داد: نظام انتخاباتی در دنیا یا نظام اکثریتی است، مانند آنچه تاکنون در ایران داشتیم، یا نظام انتخاباتی تناسبی است. در واقع نظام انتخاباتی است که تعیین می‌کند کرسی‌ها چگونه توزیع شوند و چگونه عمل شود.
وی تصریح کرد: انتخابات تناسبی به عدالت نزدیک‌تر است، یعنی عدالت انتخاباتی در سایه آن محقق می‌شود. چراکه اگر ما در نظام اکثریتی انتخاباتی، یک فهرست با ۶۰ درصد آرا پیروز شود، تمامی کرسی‌های شورا را در اختیار می‌گیرد. اما کسانی که ۴۰ درصد رأی آورده‌اند چه می‌شوند؟ طبیعتاً بی‌انگیزه می‌شوند، دیگر نماینده‌ای ندارند و انگیزه‌ای برای مشارکت آینده پیدا نمی‌کنند.
جوکار اضافه کرد: لذا وقتی کرسی‌ها به نسبت آرایی که کسب شده است تقسیم می‌شود، در واقع عدالت رعایت شده و انگیزه برای سایر اقشار جامعه نیز ایجاد می‌شود تا نگویند ما که اقلیت هستیم و رأی نمی‌آوریم، دیگر نماینده‌ای در شورا نداریم. اتفاقا به اندازه سهمی که دارند و به نسبت آرایی که کسب کرده‌اند، می‌توانند در شورا کرسی داشته باشند.
او در پاسخ به این پرسش که با توجه به نبود احزاب واقعی در ایران چه تضمینی وجود دارد که با انتخابات تناسبی، نمایندگان واقعی مردم وارد شورا شوند، اظهار کرد: اصلاً نیازی به احزاب نیست. گاهی بسیار تمایل داریم احزاب و تشکل‌ها وارد میدان شوند تا رقابتی جدی، صحیح و سالم شکل گیرد. اما اگر نیایند، این به معنای پایان کار نیست. بسیاری از همین تهران، ۲۱ نامزد می‌توانند خودشان ائتلافی تشکیل دهند. ۲۱ نامزد دیگر نیز می‌توانند ائتلافی دیگر بسازند. یعنی مسیر بسته نشده است و دیگران می‌توانند در انتخابات مشارکت کنند.
جوکار در پاسخ به این پرسش که آیا انتخابات تناسبی سودمند خواهد بود؟ بیان کرد: بله، از جهت اینکه مردم احساس کنند واقعاً نماینده‌ای در شورا دارند و انگیزه برای مشارکت‌شان بیشتر شود. دوم، عدالت انتخاباتی برقرار شود، یعنی فهرست‌ها به اندازه رأیی که می‌آورند در شورا نماینده داشته باشند و انگیزه کار و مشارکت نیز به‌شدت افزایش یابد.
رئیس هیئت مرکزی نظارت بر انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا ادامه داد: در این نظام انتخاباتی ممکن است احزاب وارد شوند و ممکن است وارد نشوند. اگر احزاب بیایند، جنبه سیاسی آن افزایش می‌یابد، ولی اگر احزاب نیایند، مردم بدون حزب رأی می‌دهند، به هر صورت یک فهرست انتخاب می‌کنند و به آن رأی می‌دهند.
وی افزود: اساس کار ما در این فرآیند و در نظام انتخابات تناسبی آن است که هم احزاب و گروه‌ها مشارکت جدی در انتخابات داشته باشند، هم مردم ما احساس کنند رأی و نماینده‌ای در شورا دارند و هم عدالت نسبی برقرار شود، به‌گونه‌ای که یک فهرست تمام کرسی‌ها را در اختیار نگیرد و فهرست دیگر نیز به اندازه رأیی که کسب کرده است، نماینده و کرسی در شورا داشته باشد.
جوکار در پاسخ به این پرسش که آیا این روش انتخابات شوراها را سیاسی‌تر نمی‌کند و اعضای شورا بیشتر به دنبال منافع حزبی خود نمی‌روند؟ خاطرنشان کرد: فعالیت سیاسی برای شورا تعریف نشده است. شوراها نهاد خدمات‌رسان است، سیاسی نمی‌تواند باشد. ولی زمانی که پشت سر شورای شهر، یک حزب قرار گیرد، ظرفیت‌های آن حزب نیز وارد میدان می‌شود و اعضای آن حزب که بخشی از آنان به شورا راه یافته‌اند، در آینده این اعضا باید پاسخگوی عملکرد خود و اقداماتی که در شورا انجام می‌دهند، باشند.
در پایان، وی با اشاره به برگزاری الکترونیکی انتخابات پیش رو گفت: برگزاری انتخابات الکترونیک بدین صورت خواهد بود که از مرحله احراز هویت فرد برای اخذ رأی تا زمان انتخاب نامزدها، تمام این مراحل الکترونیکی انجام شود. در نتیجه، دست انسانی از این فرآیند به‌طور کلی حذف می‌شود.
