توافق ترامپ و اردوغان بر سر نفت و آب عراق
بر اساس گزارش رسانه‌های عراقی دولت آمریکا با هماهنگی ترکیه توانسته است مسیر صادرات نفت منطقه کردستان عراق از خاک ترکیه را بازگشایی کند. این اقدام، همزمان با فشار‌های آبی آنکارا بر بغداد، نوعی بده‌بستان پنهان سیاسی را رقم زده است که منافع اقتصادی مشترکی برای واشنگتن و آنکارا در پی دارد.
لقمان حسن، عضو جریان آزادی کردستان دیروز گفته است: «حاکمان منطقه کردستان عراق و مسئولان آن هیچ نگرانی از افزایش نارضایتی‌های مردمی ندارند و همین امر سبب شد تا برای صادرات نفت از طریق شرکت «سومو» با بغداد توافق کنند».
او افزود: «موضوع تنها به مسائل داخلی منطقه مربوط نیست، بلکه به سفر اردوغان به واشنگتن و دیدار او با رئیس‌جمهور آمریکا بازمی‌گردد. پس از این دیدار، دستورات و فشار‌های مستقیم آمریکا برای حل و فصل پرونده‌های معلق بغداد و اربیل درباره صادرات نفت صادر شد».
حسن تأکید کرد: «آمریکا که با روسیه و دیگر کشور‌های تولیدکننده نفت در رقابت است، تلاش دارد با استفاده از نفت صادرشده از کردستان، نیاز انرژی کشور‌های اروپایی را در فصل زمستان تأمین کند».
عبدالرحمن الجزائری، عضو ائتلاف دولت قانون نیز در گفت‌و‌گو با المعلومة اظهار داشت: «عراق در حال حاضر با بحران شدید آب و خشکسالی در رودخانه‌های مختلف، به ویژه تأمین آب شرب که تنها برای سه ماه کفایت می‌کند، مواجه است».
وی توضیح داد: «این واقعیت بغداد را وادار به مذاکره با ترکیه می‌کند و همین چیزی است که اداره آمریکا می‌خواهد؛ به این ترتیب، معامله‌ای تحت عنوان «نفت در برابر آب» با آنکارا شکل می‌گیرد. بیشتر سد‌هایی که ترکیه ساخته است، برای کاهش جریان آب به رودخانه‌های دجله و فرات است که رنج عراق را افزایش داده و اهداف مشترک آمریکا و ترکیه را تقویت می‌کند».
توافق نفتی بغداد و اربیل؛ بازگشت صادرات از مسیر ترکیه
طبق گزارش منابع اقتصادی، توافق اخیر میان بغداد و اربیل به ازسرگیری صادرات نفت از منطقه کردستان از طریق خط لوله عراق–ترکیه منجر شده است. صادرات روزانه حدود ۵۰۰ هزار بشکه نفت خام از این مسیر از اوایل ماه گذشته میلادی آغاز شده که درآمدی چندمیلیونی برای دو طرف به همراه دارد.
منابع آگاه در وزارت نفت عراق می‌گویند میانجیگری مستقیم واشنگتن نقش کلیدی در تحقق این توافق داشته است.
در همین ارتباط، وزیر خارجه آمریکا، مارکو روبیو هم در پلتفرم «ایکس» نوشت: «از توافق میان دولت عراق، دولت منطقه کردستان و شرکت‌های بین‌المللی برای بازگشایی خط لوله عراق–ترکیه استقبال می‌کنیم. این توافق که با تسهیل ایالات متحده انجام شد، منافع ملموسی برای آمریکایی‌ها دارد».
یک مقام ناشناس در وزارت خارجه آمریکا نیز به خبرگزاری بلومبرگ گفته است:
«واشنگتن تلاش دارد تا جریان صادرات نفت اقلیم کردستان از طریق خط لوله به ترکیه در بلندمدت تضمین شود و نقش فعالی در دستیابی به این توافق ایفا کرده است».
تازه‌ترین گزارش‌ها هم نشان می‌دهد که شرکت‌های نفتی آمریکایی آغاز بازگشت به منطقه کردستان عراق را شروع کرده‌اند. طبق گزارش‌ها، شرکت‌هایی، چون وسترنزاگرُس و اچ‌کی‌ان انرژی و برخی دیگر از شرکت‌های آمریکایی فعال در شمال عراق در توافق اخیر میان بغداد، اربیل و شرکت‌های بین‌المللی، سهمی در بازگشایی صادرات نفت از کردستان داشته‌اند.
این بازگشت به معنای آن است که آمریکا دارد بار دیگر با سرمایه‌گذاری در بخش انرژی کردستان، جایگاه خود را در بازار نفت منطقه تحکیم می‌کند و منافع اقتصادی ملموسی برای شرکت‌های آمریکایی ایجاد می‌شود.
با وجود این فشارها، وزارت منابع آبی عراق یک هفته پیش از توافق چارچوبی با ترکیه خبر داد که شامل شش پروژه برای جمع‌آوری آب و احیای اراضی است. خالد شمال، سخنگوی رسمی این وزارتخانه، گفت: «تمامی شاخص‌ها از سفر اخیر هیئت عراقی به ترکیه مثبت است و دولت این پرونده را به یک پرونده حاکمیتی تبدیل کرده است. ما از طرف ترکیه‌ای درخواست کرده‌ایم که حجم خروجی رود دجله و فرات به ۵۰۰ مترمکعب بر ثانیه افزایش یابد».
به گفته او، در نتیجه این توافق، طی ۵۰ روز آینده حدود یک میلیارد متر مکعب آب وارد عراق خواهد شد و نخستین بسته از پروژه‌های سرمایه‌گذاری شرکت‌های ترکیه‌ای برای مدیریت بهینه منابع آب اجرایی می‌شود.
ترکیه و اردوغان از صادرات نفت عراق از منطقه کردستان چند منفعت مستقیم می‌برند: دریافت درآمد مالی از عبور نفت از خاک ترکیه، افزایش نفوذ سیاسی و اقتصادی بر اربیل و بغداد، تقویت جایگاه آنکارا در بازار انرژی اروپا و ایجاد اهرم فشار بر دولت مرکزی عراق، و همچنین بهره‌برداری از همکاری با آمریکا برای تضمین منافع مشترک و تقویت نقش ژئوپلیتیک خود در منطقه.
منافع دوگانه ترکیه و آمریکا در بحران انرژی منطقه
تحلیلگران اقتصادی بر این باورند که همزمانی احیای صادرات نفت کردستان عراق و امضای توافق آبی میان بغداد و آنکارا، تصادفی نیست. ترکیه از کنترل منابع آبی به عنوان ابزار فشار ژئوپلیتیکی استفاده می‌کند و آمریکا نیز با بهره‌برداری از این شرایط، صادرات نفت از شمال عراق را در جهت منافع خود هدایت می‌کند.
در این میان، عراق در موقعیتی پیچیده قرار گرفته است؛ از یک‌سو به آب ترکیه نیاز دارد و از سوی دیگر با فشار واشنگتن برای افزایش صادرات نفت به اروپا مواجه است. این شرایط در عمل، استقلال اقتصادی بغداد را تضعیف کرده و وابستگی آن به محور ترکیه–آمریکا را افزایش می‌دهد.
