از لامبورگینی تا پراید؛ مردم چه خودرویی دارند؟ خانوار‌ها چگونه دهک بندی می‌شوند؟

طبق آخرین آماری که وزارت رفاه از خانوار‌های تحت پوشش دریافت یارانه داشته است، ۲۱ میلیون و ۵۲۷ هزار و ۴۰۸ دستگاه خودرو زیر پای خانواده‌های ایرانی است و آمار‌ها نشان می‌دهد که نزدیک به همین تعداد خانوار یعنی ۷۵ میلیون ایرانی هم یارانه می‌گیرند و البته در آمار دیگر نیمی از خودرو‌های خانوار‌های یارانه‌بگیر زیر ۲۵۰ میلیون تومان ارزش دارد.

براساس گزارش خبرگزاری دولت(ایرنا)، آمار به دست آمده از مرکز آمار ایران و پایگاه رصد رفاه ایرانیان در بررسی دارایی خانواده‌های ایرانی نشان می‌دهد تا همین چند ماه پیش که حذف دهک‌های پردرآمد انجام نشده بود، چهار دستگاه لامبورگینی، ۱۸۱ دستگاه مازراتی و سه هزار و ۴۵۱ دستگاه پورشه زیر پای یارانه بگیران بوده است؛ اگرچه بررسی دیگر شاخص‌های مربوط به اقتصاد خانواده‌ها شرایط را برای تفکیک دهک‌ها به منظور حذف دهک‌های بالا از لیست یارانه بگیر، دشوار می‌کند.

اگرچه قانون برنامه هفتم پیشرفت، دولت را مکلف به توزیع عادلانه یارانه‌ها به منظور حمایت از گروه‌های آسیب پذیر کرده و در قانون بودجه امسال نیز حذف سه دهک پر درآمد ۸ و ۹ و ۱۰ به الزام قانونی تبدیل شده است، اما نگاهی به آمار‌های موجود این واقعیت را بیان می‌کند که تفکیک دهک ۹ تا ۵ بسیار سخت‌تر از آن چیزی است که قانونگذار تصور کرده است.

رصد وضعیت اقتصادی یارانه بگیران در پایگاه رصد رفاه ایرانیان بر اساس شاخص‌هایی، چون داده‌های بانکی (پردازش شاخص‌های سامانه شاپرک)، مالکیت خودرو، ملک، حمایت‌های اجتماعی، سلامت، حقوق و بازار بورس انجام می‌گیرد و به طور مداوم بر نسبی و ناکامل بودن آنها نیز تاکید می‌شود.

بررسی توزیع ارزش خودروی ایرانیان نشان می‌دهد، در جامعه‌ای که فقط چهار دهم درصد (۰.۴ درصد) خودرو‌ها بیش از پنج میلیارد تومان ارزش دارند، حذف یارانه سه دهک بالا یعنی حذف دارندگان خودرو‌های متوسط نه فقط حذف دارندگان خودروهایی، چون لندکروزر و پورشه!

بر اساس همین آمار، بد نیست یادآور شویم که تعداد کل خودرو‌های تولیدی ایران خودرو در خیابان‌های کشور و زیر پای یارانه بگیران ۹ میلیون و ۹۸۷ هزار و ۴۸۳ دستگاه، سایپا هشت میلیون و ۲۵۴ هزار و ۵۵۵ دستگاه، رنو ۸۵۹ هزار و ۱۹۲ دستگاه، هیوندایی ۳۴۱ هزار و ۹۳۵ دستگاه و کیا ۳۰۷ هزار و ۴۶۷ دستگاه می‌رسد و تعداد خودرو‌های مختلف چینی هم به همین ترتیب در کشور به چند ۱۰۰ هزار دستگاه می‌رسد.

نکته جالب اینکه آمار توزیع ارزش خودرو‌های موجود در کشور می‌تواند آنها را از قالب یک کالای لوکس به خودرویی پر هزینه تبدیل کند، زیرا به طور میانگین عمر خودرو‌هایی که در کشور تردد می‌کنند حدود ۱۳ سال است.

همین موضوع، نکته‌ای بود که احمد میدری وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی روز سه شنبه در جلسه علنی مجلس به بیان جزئیان آن پرداخت و اعلام کرد: دولت سیزدهم به دنبال یارانه دادن فقط به سه دهک بود، اما شاهد بودیم ۱۷ میلیون نفری که در سال ۹۸ حذف شده بودند، دوباره بازگردانده شدند.

وی خاطرنشان کرد: مجلس همان زمان تصمیم گرفت که اطلاعات افراد را جمع آوری کرده و مردم نیز مکلف شدند اطلاعات درست بدهند. همچین مقرر شد در صورت بیان اطلاعات نادرست از سوی مردم، مشمول حذف سایر یارانه‌های مندرج در قانون و استرداد یارانه‌های قبلی شوند.

میدری در خصوص میزان سطح درآمدی افراد و اینکه آیا تعداد ۲۷ میلیون نفر در کشور یا تعداد کمتری مشمول حذف یارانه‌ها می‌شوند، گفت: من که اطلاعات مستند و ثبتی کشور را در اختیار دارم اعلام می‌کنم؛ در کشور چهار نفر لامبورگینی، ۱۸۱ نفر مازراتی، سه‌هزار و ۶۰۰ نفر پورشه، ۱۰ هزار نفر لندرور و بیش از ۵۶ هزار نفر محصولات کرمان موتور را سوار می‌شوند؛ لذا ما با جمعیت ثروتمندی مواجه نیستیم که بگوییم ۲۷ میلیون نفر را می‌توان از فهرست یارانه بگیران حذف کرد، چرا که سطح متوسط جامعه چیز دیگری است.

میدری تصریح کرد: دستگاه‌های مختلف به ما هشدار می‌دهند که میزان حذف یارانه بگیران را به همین میزان نگه داریم.

وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی این را هم با تاکید گفت که در خصوص حذف یارانه‌ها اطلاعات کشور موجود است، اگر دولت و مجلس تصمیم بر حذف ۲۷ میلیون نفر یارانه بگیر داشته باشند آن را اجرایی خواهیم کرد، اما پیشنهاد ما حذف ۱۵ میلیون نفر است.

خانوار‌ها چگونه دهک بندی می‌شوند؟

شیوه دهک بندی خانوار‌ها در کشور از یک فرمول ساده تبعیت می‌کند، ایران بیش از ۸۵ میلیون نفر جمعیت دارد، که این تعداد تقسیم بر ۱۰ می‌شوند و ۱۰ دهک کشور را تشکیل می‌دهند سپس همین گروه‌ها متناسب با وضعیت اقتصادی طبقه بندی می‌شوند و دهک دهم می‌شود پر درآمدترین گروه، افراد حاضر در این گروه تا اردیبهشت امسال از لیست یارانه بگیران حذف شده‌اند.

حذف افراد حاضر در دهک‌های ۹، ۸ و ۷ به دلیل نزدیکی میزان درآمد و وضعیت اقتصادی به گفته مسئولان دشوار است و حتی با تقسیم هر دهک به ۱۰ گروه جزئی‌تر و تشکیل صدک‌های جمعیتی، این نزدیکی بیشتر خود را نشان می‌دهد. تصویر زیر تقسیم بندی شفاف تری از وضعیت اقتصادی گروه‌های ۹ به پایین را نشان می‌دهد.

هزینه دهک ۱۰ دو برابر دهک ۹ است

تحلیل همین جدول که بر اساس آمار به دست آمده از مرکز آمار ایران و پایگاه رصد رفاه ایرانیان به دست آمده است، نشان می‌دهد: فاصله هزینه بین دهک ۹ و ۱۰ بیش از ۳۰ میلیون تومان است؛ یعنی نزدیک به ۲ برابر دهک ۹، از دهک ۱ تا ۹ افزایش هزینه‌ها تدریجی و پیوسته است (هر دهک حدود ۲ تا ۵ میلیون جهش)، اما در گذار از ۹ به ۱۰ شکاف جهشی و غیرخطی رخ می‌دهد.

همین جدول نشان می‌دهد که تفکیک دهک‌های ۷ تا ۹ بر اساس هزینه خانوار بسیار دشوار است، چون نوسان هزینه در این بخش تدریجی بوده و با همدیگر هم‌پوشانی دارد.

اضافه کردن وضعیت خودرو به این درآمد نیز تاییدی بر همین موضوع است که حذف سه دهک دیگر از دهک‌ها بالای جامعه بدون برخورداری از اطلاعات شفاف و دقیق مالی و درآمدی که در دست دستگاه‌های مختلف قرار دارد، کاری دشوار بوده و چه بسا به معنای حذف پژو و پراید سواران باشد.

با این حال قانون بودجه امسال دولت را مکلف به حذف این گروه‌ها کرده است، گروه‌هایی که تفکیک آنان از طبقات پایین و بالا، نیازمند اطلاعات درآمدی دقیق‌تر و دستیابی به آمار شفاف تری است که بتواند مبنای تصمیم گیری قرار گیرد.