زاگرس ریه سبز ایران در هراس آتش
زیستگاه رویشی زاگرس شامل رشتهکوههای زاگرس، وسیعترین و اصلیترین رویشگاه گونههای مختلف بلوط در ایران بوده و به همین دلیل این منطقه از اهمیت بسیار ویژهای برخوردار است.
در این میان جنگلهای زاگرس با گستره پنج تا ۶ میلیون هکتار در ۱۰ استان کشور، سرچشمه زیست بیش از ۳۰ میلیون ایرانی است که این جنگلها در ۳۰ درصد گستره کشور گسترده هستند و اکنون متاثر از تغییرهای اقلیمی و دخالتهای انسانی در شرایط سختی قرار دارند.
این جنگلها با رودخانههای پرآب نظیر کارون، کرخه، سیمره، سیروان، زرینهرود، و زایندهرود و همچنین تامین آب سفرههای زیرزمینی نقش بیبدیلی در تضمین زندگی و معیشت جوامع انسانی از شمال غربی ایران تا جنوب در خوزستان ایفا میکنند.
جنگلهای زاگرس با طول بیش از هزار کیلومتر، استانهای آذربایجانغربی، کردستان، لرستان، کرمانشاه، ایلام، خوزستان، اصفهان، چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد، فارس و بخشی از همدان و مرکزی را در برگرفته و براساس آمارها کمترین سهم از پوشش جنگلی زاگرس، معادل ۵.۴ درصد، به استانهای خوزستان و آذربایجانغربی تعلق دارد، در حالیکه بیشترین سهم مربوط به کهگیلویه و بویراحمد با ۵۷ درصد است.
سهم لرستان هم از جنگلهای ایران بیش از یک میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار و این در حالی است که جنگلهای این استان سالانه اکسیژن ۱۲ میلیون نفر را تامین میکنند، تداوم حیات زاگرس نشینان به طور مستقیم مرتبط با حیات و سرزندگی جنگلهای زاگرس است و با توجه به تغییر اقلیم، کاهش بارشها وجود ریزگردها و گرم شدن هوا حفاظت از جنگلهای استان در اهمیت قرار دارد.
به گفته کارشناسان، هر هکتار جنگل نزدیک به ۷.۵ تا ۸.۵ تن گاز کربنیک خوب و ۲.۵ تن اکسیژن آزاد میکند که این میزان اکسیژن تولید شده توسط درختان معادل اکسیژن مصرفی ۱۰ نفر در سال است و جنگلهای لرستان نیز بیش از ۲۲ میلیون تن اکسیژن تولید میکنند.
هر هکتار جنگل در سال هزار متر مکعب آب را تولید میکند و با توجه به شرایط اقلیمی استان، این جنگلها سالانه یک میلیارد و ۲۰۰ هزار متر مکعب آب را تولید مینمایند.
مساحت کل جنگل های زاگرس حدود ۲.۵ میلیون هکتار است و جنگلهای لرستان ۴۳ درصد از مساحت استان و هفت درصد از مساحت کل کشور را در بر میگیرد به طوری که بعد از استانهای فارس و خراسان جنوبی مقام سوم را از نظر سطح جنگل دارا است.
به گفته کارشناسان جنگلهای لرستان بیش از ۲۲ میلیون تن اکسیژن تولید میکنند و هر هکتار جنگل میتواند ۶۸ تن غبار را جذب کند که با این اوصاف جنگلهای لرستان در سال بیش از ۶۰ میلیون تن گرد و غبار هوا را جذب میکنند.
این در حالیست که این زیستگاه غنی جنگلی و ذخیره گاه ژنتیکی که مادر حیات زاگرس نشینان است به عنوان سرمنشا جاری از حیات در جدال با آتش سوزیها و آفات و بیماری نفسی به شماره دارد و چشم به راه اقدامات عاجل و تخصصی برای تداوم حیات است.
بر این اساس در راستای مدیریت اطفای حریق جنگلهای زاگرس نشستی با حضور مسولان و مدیران حفاظت محیط زیست استانهای زاگزرس نشین در خرم آباد برگزار شد.
۴۶۰ هزار هکتار از عرصههای جنگلی لرستان تحت مدیریت قرار دارد
مدیرکل حفاظت محیط زیست لرستان گفت: از مجموع یک میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار جنگلهای زاگرس در این استان ۴۶۰ هزار هکتار تحت مدیریت قرار دارد.
کامران فرمان پور بیان کرد: با توجه به تغییر رویکردها در سازمان حفاظت محیط زیست و توجه به زاگرس، هم اندیشی اطفای حریق در مناطق زاگرس نشین در اولویت قرار گرفته است.
وی با تاکید بر اینکه بدون مشارکت مردم حفاظت از محیط زیست امکان پذیر نیست و تفکر و ایده مردمی پیشرو و موفق است افزود: هدف از تشکیل این نشست بیان تجربیات موفق و ارائه راهکار برای اطفای حریق موفق در زاگرس است.
وی عنوان کرد: امسال حریق در مناطق لرستان کمتر و آتش سوزیها کنترل شده بود، اما آثار جنگ ۱۲ روزه به زیستگاه سفید کوه آسیب وارد کرد.
فرمان پور گفت:۹۰۰ هزار هکتار مرتع، ۳۰ درصد تنوع زیستی، ۴۰۰ گونه جانوری و یک هزار و ۷۶۰ گونه گیاهی در لرستان وجود دارد و براین اساس ذخیره گاه ژنتیکی زاگرس است.
"سفیدکوه" خرمآباد پایلوت اطفای حریق زاگرس شد
مدیرکل حفاظت محیط زیست لرستان گفت: منطقه حفاظت شده سفیدکوه خرمآباد به عنوان پایگاه پایلوت اطفای حریق در زاگرس انتخاب شده است.
فرمان پور بیان کرد: براساس برنامه ریزیهای سازمان حفاظت محیط زیست جهت اطفای حریق جنگلهای زاگرس منطقه حفاظت شده سفید کوه خرم آباد و پارک ملی "بمو" به عنوان پایلوت اطفای حریق در نظر گرفته شده است.
وی با بیان اینکه منطقه حفاظت شده سفیدکوه خرم آباد وسعتی بالغ بر ۷۰ هزار هکتار منطقهای کوهستانی و جنگلی است افزود: با توجه به حریقهای این منطقه و همکاری معاونت محیط معاونت محیط طبیعی و تنوع زیستی سازمان، سفیدکوه به عنوان پایلوت اطفای حریق معرفی شد.
فرمان پور اظهار داشت: حفظ و حراست منطقه زاگرس در اولویت برنامههای سازمان حفاظت محیط زیست قرار دارد و در حوزه آتش سوزی جنگلها و مراتع این منطقه تمرکز شده است.
وی تاکید کرد: اکنون این دغدغه ایجاد شده که زاگرس با توجه به تمام مزایایی که برای کشور از لحاظ توزیع منابع آبی، جنگل، مراتع و سایر موارد دارد باید حراست شود که در این راستا تلاش میشود با کاهش و مدیریت آتش سوزیهای احتمالی کمترین آسیب به مناطق وارد شود.
فرمان پوربا اشاره به تمرکز دولت چهاردهم بر مشارکتهای عمومی افزود: مشارکت مردمی برای حفاظت از طبیعت بسیار تاثیرگذار است چراکه مسائل زاگرس از حوزه تحقیقاتی عبور کرده و اکنون نیازمند اقدامات مدیریتی، عملیاتی و تجهیزات است.
وی با اشاره به هوشمندسازی مناطق تحت مدیریت ادامه داد: سازمان حفاظت محیط زیست به دنبال هوشمند سازی مناطق است تا واکنشها جهت حفاظت مناطق تسریع شود.
فرمان پور با اشاره به تخصیص اعتبارات در حوزه اطفای حریق عنوان کرد: تلاش میشود تشکلهای زیست محیطی و سمنهای فعال در حوزه اطفای حریق و جوامع محلی تجهیز شوند تا در زمان آتش سوزیها با استفاده از تجهیزات مورد نیاز اقدامات به موقع انجام شود.
مدیرکل حفاظت محیط زیست لرستان گفت: تاکنون هیچ اعتبار نقدی و غیرنقدی در حوزه مدیریت بحران و اطفای حریق از طرف استان به محیط زیست اختصاص نیافته است.
به گفته فرمان پور از ابتدای سال جاری تاکنون ۳۲ مورد آتش سوزی در سطح مناطق تحت مدیریت استان گزارش شده که از این تعداد ۶ مورد آتش سوزی کاه و کلش بود و بجز در هنگام جنگ، ۲۰هکتار از منطقه حفاظت شده سفیدکوه خرم آباد دچار خسارت آتش سوزی شد.
وی با اشاره به اینکه منطقه حفاظت شده سفید کوه خرم آباد یکی از زیستگاههای غنی حیات وحش در این استان است افزود: به دلیل سختگذر و مرتفع بودن بخشهایی از حاشیه منطقه، عملیات اطفا با دشواری انجام گرفت، اما نهایتا با تلاش نیروهای اعزامی قبل از اینکه به سایر مناطق سرایت کند مهار شد.
وی با اشاره به اینکه موضوع اطفای حریق در سطح استان جدیتر شده و در این راستا کارگاههای آموزشی در حال برگزاری است اظهار داشت: در زمان اطفای حریق، حیات وحش به طور ناخودآگاه در سطح مناطق پراکنده میشود و به محض اطفا به زیستگاه اصلی خود برمی گردد، اما پس از آن، زیستگاهها دارای شرایط نخستین نیستند و حیات وحش با مخاطراتی مواجه میشود.
فرمان پور ادامه داد: آتش سوزی بستر گیاهی را کاملا از بین میبرد و این مشکل در نهایت باعث کوچ حیات وحش خواهد شد.
وی در خصوص اطفای حریق در سطح مناطق استان ادامه داد: در این راستا با تشکیل گروههای ویژه به محض وقوع آتش سوزی در کمترین زمان ممکن اطفا انجام گرفت و بر این اساس با برآورد خسارت وارد شده و اعلام نیازهای تجهیزاتی، مقرر شد بودجه مورد نیاز جهت مقابله و پیشگیری در اختیار این اداره کل قرار گیرد.
تخصیص اعتبارات ملی حریق به لرستان
مدیرکل حفاظت محیط زیست لرستان گفت: طی سال جاری با پیگیریهای انجام شده اعتبارات ملی بسیار خوبی در حوزه اطفای حریق با توجه به رویکرد جدید دولت و سازمان حفاظت محیط زیست به استان اختصاص یافت.
فرمان پور با اشاره به تخصیص اعتبارات بی سابقه در حوزه پیشگیری از حریق افزود: حدود ۴۰۰ گونه جانوری در لرستان شناسایی شده و ۳۰ درصد تنوع زیستی کشور در این استان وجود دارد که تدابیر لازم برای حفاظت از این گونهها با تامین اعتبارات مورد نیاز در دستور کار قرار دارد.
وی با بیان اینکه ۱۹ پاسگاه محیط بانی در لرستان فعال است ادامه داد: در سطح مناطق تحت مدیریت چهارگانه استان ۱۹ پاسگاه محیط بانی دایم با حضور ۱۲۰ محیط بان فعال است، پایان اسفند ماه به منظور حفاظت هر چه بیشتر از سمندر لرستانی یک پاسگاه سیار و تابستان نیز در راستای جلوگیری از ورود دام به مراتع، پاسگاه دیگری فعال خواهد شد.
فرمان پور با اشاره به عملیات اجرایی ۲ پاسگاه نیمه کاره در سطح مناطق تحت مدیریت استان اظهار داشت: راه اندازی پاسگاههای جدید محیط بانی نیازمند تامین نیرو و محیط بان است که در حال حاضر تعداد محیط بانان استان به تناسب مناطق تحت مدیریت با کمبود مواجه است.
مدیرکل حفاظت محیطزیست لرستان گفت: امسال وسعت آتشسوزی در مناطق تحت مدیریت این استان ۱۵۲ هکتار برآورد و پنج هزار هکتار از منطقه سفیدکوه خرمآباد نیز در جنگ ۱۲ روزه دچار حریق شده است.
فرمان پور اظهار داشت: همچنین با توجه به اینکه تنش آبی، چشمهها را در سطح مناطق خشک کرد آبشخورهای جدید در حاشیه سفید کوه خرم آباد ایجاد شد.
زاگرس قلب تپنده تنوع زیستی کشور
معاون حفاظت منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان نیز گفت: ۹۰ درصد آتشسوزیهای کشور در پهنه زاگرس رخ میدهد که تعداد حریقهای استان در سال جاری، ۵۰ درصد کاهش یافت.
بهروز دریکوند گفت: تا سال گذشته شرایط لرستان در حوزه اطفای حریق چندان مناسب نبود، اما از سال گذشته اقدامات موثری در استان و سطح ملی انجام شد که نتیجه آن بهجز یک دوره ۱۲ روزه که خسارت سنگینتری داشت کاملا مشهود بود و نسبت به سال گذشته حدود ۷۵ درصد کاهش خسارت داشتیم.
وی بیان کرد: سال گذشته در لرستان ۲۲۰ مورد آتشسوزی ثبت شد، اما امسال این رقم به ۱۱۰ فقره رسید که این کاهش چشمگیر به دلیل هماهنگی و تعامل مجموعههای دولتی و فعالان مردمی بود.
وی با اشاره به اینکه امسال نیروها به صورت واکنش سریع با آموزشها و تامین تجهیزات توانستند در مراحل اولیه حریق وارد عمل شوند ادامه داد: اگرچه میانگین زمان اطفا حدود سه ساعت بوده، اما تعدادی از حریقها به دلیل سختی شرایط تا ۲ یا سه روز ادامه داشت که ناچار بودیم با امکانات محدود استان آنها را مهار کنیم.
دریکوند با اشاره به آمار ملی سامانه حریق کشور گفت: بیش از ۹۰ درصد حریقهای جنگلی کشور در حوزه رویشی زاگرس رخ میدهد در حالیکه آتشسوزی در هر نقطه از جهان خسارتبار است، در کشور شاهدیم که هر زمان در شمال کشور حریقی رخ میدهد، بازتاب رسانهای و حساسیت ملی گستردهای ایجاد میشود، اما بخش عمده حریقها در زاگرس اتفاق میافتد و انتظار داریم این حوزه با حساسیت بیشتری دیده شود.
وی ادامه داد: در برخی استانها با وسعت جنگل کمتر، بیش از ۱۵۰ نیروی تخصصی اطفای حریق فعال است، اما در لرستان این تعداد با احتساب نیروهای محیط زیست به ۱۵۰ نفر میرسد در حالیکه برای ۲۳ هزار هکتار عرصه، نیازمند تعداد بسیار بیشتری نیروی تخصصی و تجهیزات هستیم تا آتش سوزی در همان ساعات ابتدایی مهار شود.
وی عنوان کرد: زاگرس قلب تپنده تنوع زیستی کشور است و هرگونه تاخیر در تقویت زیرساختهای حفاظتی، خسارتهای جبرانناپذیری به همراه خواهد داشت.
کاهش ۷۵ درصدی حریقها با مشارکت مردم
مدیرکل مدیریت بحران لرستان نیز گفت: تعداد حریقها در لرستان امسال ۷۵ درصد کاهش داشته و این در حالیست که استانهای زاگرسنشین همچنان فاقد بالگرد اطفای حریق هستند و بدون تقویت تجهیزات و نگاه پیشگیرانه، امکان حفاظت مطلوب از جنگلها وجود ندارد.
مهدی پازوکی با اشاره به نقش تاثیرگذار مردم و فعالان محیط زیست در اطفای حریق بیان کرد: مردم نخستین و موثرترین عوامل در مهار آتش سوزیها هستند و در این راستا باید تشکلها و گروههای محلی مردمی را در این حوزه توانمند و تامین تجهیزات کرد.
وی افزود: امکانات، تجهیزات و نیروی انسانی دستگاههای متولی مانند محیط زیست، منابع طبیعی، مدیریت بحران، شهرداریها و دهیاریها ظرفیت محدودی هستند بنابراین توجه ویژه به بخش مردمی ضرورتی اجتنابناپذیر است.
پازوکی با اشاره به اینکه سالهای گذشته بارها درخواست شده بود تفاهمنامههایی با بخش خصوصی، مجموعههای مردمی و دیدهبانان محلی منعقد شود، ادامه داد: توجه کافی به این موضوع نشد و همین مسئله باعث شد در بسیاری از موارد، تا زمان اطلاعرسانی گسترده، بخش زیادی از جنگلها طعمه حریق شود.
مدیرکل مدیریت بحران لرستان، کاهش چشمگیر آتشسوزیها در سال جاری را نتیجه همین بهرهگیری از ظرفیتهای مردمی دانست و گفت: امسال با همین تغییر رویکرد، شاهد کاهش ۷۵ درصدی تعداد حریقها بودیم.
وی با اشاره به رویکرد جدید مدیریت بحران کشور تصریح کرد: پس از ابلاغ قانون مدیریت بحران، رویکرد سازمان کاملا پیشگیرانه شده، اما متاسفانه نگاه بودجهای در کشور همچنان پیشگیرانه نیست و اعتبارات عمدتا به زمان وقوع حادثه و پس از وقوع بحران اختصاص مییابد.
پازوکی کمبود جدی تجهیزات را یکی از چالشهای اصلی استان برشمرد و افزود: در استانهای زاگرسنشین بالگرد امدادی و خودروهای شاسیبلند به اندازه کافی نیست در حالیکه تجهیزات فردی و انفرادی نداریم و ۲ سال قبل یکی از نیروهای منابع طبیعی در حریق بام لرستان به دلیل کمبود امکانات جان خود را از دست داد.
