شمارش معکوس برای مرگ خلیج گرگان
«خلیج گرگان تنها چند سال دیگر زنده است»؛ این صریحترین هشداری است که مسئولان گلستانی نسبت به وضعیت خلیج گرگان دادهاند.
شاید اگر کاغذبازیهای اداری و قفلهای بودجهای شکسته نشود، نگین فیروزهای شمال ایران به خاطرهای در تاریخ جغرافیا تبدیل شود؛ این در حالی است که دستگاههای مسئول هنوز در پیچوخم تأمین اعتبار ماندهاند.
علیرغم اینکه بخش قابلتوجهی از مساحت خلیج به بیابان تبدیل شده، اما همچنان برای احیای آن امید وجود دارد.
آژیر قرمز برای خشکی
معاون محیطزیست دریایی و تالابهای سازمان حفاظت محیطزیست کشور با ترسیم دورنمایی تاریک از وضعیت کاسپین، میگوید: تراز آب دریای خزر سالانه حدود ۱۹.۵ سانتیمتر کاهش مییابد و اگر اقدام فوری صورت نگیرد، ارتباط خلیج گرگان با دریا ظرف سه تا چهار سال آینده به طور کامل قطع خواهد شد.
احمدرضا لاهیجان زاده با تأکید بر اینکه زمان برای آزمونوخطا به پایان رسیده است، میافزاید: ما اکنون در نقطه بحرانی قرار داریم؛ بر اساس اجماع فنی میان استانداران شمالی و وزارتخانههای مربوطه، باید فاز عملیاتی پمپاژ آب از دریا به خلیج آغاز شود که این پروژه پیچیده نیازمند سکو سازی در عمق ۳۲ متری و تأمین انرژی پایدار خورشیدی است.
به گفته وی، اجرای پروژه حیاتی انتقال آب با ظرفیت ۵.۵ مترمکعب در ثانیه، نیازمند سه هزار میلیارد تومان (سه همت) اعتبار است و تلاش میکنیم عملیات اجرایی نخستین ایستگاه پمپاژ در محدوده استان گلستان تا پایان سال ۱۴۰۵ آغاز شود.
بازگشت شوری مرگبار
درحالیکه پروژه بلندمدت پمپاژ آب در دست مطالعه است، دستاوردهای دولت سیزدهم نیز در سایه کمتوجهی در حال رنگباختن هستند.
لایروبی کانال آشور که با دستور شهید رئیسی انجام شد، جانی دوباره به خلیج داده بود، اما طبیعت منتظر بخشنامهها نمیماند.
مدیرکل حفاظت محیطزیست گلستان با اشاره به بازگشت تدریجی بحران شوری، میگوید: میزان شوری آب کانال آشور که با لایروبی جهادی در دولت قبل از ۵۰ گرم در لیتر به ۲۸ گرم کاهشیافته بود، اکنون در سال ۱۴۰۴ دوباره روند صعودی گرفته و به ۳۳ گرم در لیتر رسیده است.
کانال آشور به علت تعلل نیازمند لایروبی مجدد است!
قدیر حسنزاده با استناد به پایشهای میدانی تأکید میکند: بررسیهای فنی نشان میدهد کانال آشور نیازمند لایروبی مجدد است تا دستاورد احیای خلیج حفظ شود و از بازگشت به شرایط بحرانی پیشین جلوگیری کنیم.
وعدههای کاغذی
اما گره کور ماجرا کجاست؟ چرا با وجود وضوح خطر، ماشین نجات خلیج متوقف شده است؟ نمایندگان مردم انگشت اتهام را به سمت سازمان برنامهوبودجه گرفتهاند.
نماینده مردم غرب گلستان در مجلس شورای اسلامی با انتقاد صریح از رویه سازمان برنامهوبودجه، میگوید: خلیج گرگان نفسهای آخر را میکشد و با وجود وعده دولت چهاردهم برای تخصیص یک هزار میلیارد تومان جهت علاجبخشی، تاکنون ریالی از سوی سازمان برنامهوبودجه پرداخت نشده و حتی ردیف بودجه مشخصی برای آن تعریف نشده است.
عبدالجلال ایری با بیان اینکه از ۱۶ اقدام مصوب ستاد ملی احیای تالابها، اکثر دستگاهها کارنامه قابلقبولی ندارند، میافزاید: متأسفانه از مساحت ۲۶۰ کیلومتری خلیج، ۱۴۰ کیلومتر آن خشک شده است؛ به جز وزارت راه و شهرسازی، سایر دستگاهها وظایف خود را در حد حرف و روی کاغذ رها کردهاند و این ترک فعلها خیانت به محیطزیست و آینده منطقه است.
کارشناسان بر این باورند که خشکشدن خلیج گرگان تنها یک فاجعه آبی نیست، بلکه مقدمهای برای برخاستن ریزگردهای نمکی است که میتواند کشاورزی، اقتصاد و سلامت ساکنان استانهای گلستان و مازندران را با تهدیدی امنیتی و زیستی مواجه کند.
اکنون، با وجود مطالعات تکمیلشده برای انتقال آب و لایروبی، سرنوشت این نگین فیروزهای در گرو تخصیص اعتباراتی است که در راهروهای سازمان برنامهوبودجه معطلمانده است؛ تعللی که اگر پایان نیابد، حسرتِ تماشای خلیج زنده را برای همیشه بر دل دوستداران محیطزیست خواهد گذاشت.
خلیج گرگان که بهعنوان بزرگترین خلیج دریای خزر و بخشی از پناهگاه حیاتوحش میانکاله تحت حفاظت یونسکو قرار دارد، از اوایل دهه ۹۰ شمسی با چالش جدی پسروی آب مواجه شد.
