۴۷ درصد خانوارها خودرو ندارند، اما بار یارانه انرژی را میپردازند
علیرضا زاکانی، شهردار تهران، در نمایشگاه بهینهسازی مصرف و بهرهوری انرژی ایران با اشاره به تجربهٔ چهارسالهٔ خود در دولت و سابقهٔ حضور در مجلس گفت در سالهای گذشته تمرکز سیاستها بر «تولید انرژی» بوده و بخش مصرف کمتر مورد توجه قرار گرفته است؛ در حالیکه در برنامهٔ هفتم توسعه شاهد تدوین سیاستهایی برای تعدیل مصرف هستیم.
او افزود شدت مصرف انرژی در ایران بسیار بالا و همراه با بیعدالتی است؛ بهگونهای که ۴۷ درصد خانوارهای ایرانی حتی خودرو ندارند، اما بار نظام یارانهای بر دوش همه قرار دارد. علاوه بر این، ناترازیهای گسترده در حوزهٔ آب، بودجه و نظام بانکی و نیز تلاطمهای تورمی، نشاندهندهٔ نیاز کشور به یک بازنگری جدی است. به گفتهٔ زاکانی، اگر اصلاحات بهدرستی اجرا شود، میتوان ظرف سه سال تحول قابلتوجهی در مدیریت ناترازیها ایجاد کرد.
یارانه سنگین انرژی و فشار بر شبکهٔ گاز و برق
شهردار تهران توضیح داد که در زمستانهای اخیر تأمین گاز خانگی همواره با چالشهای جدی مواجه بوده و ناترازی ۲۰ تا ۲۵ هزار مگاواتی برق نیز دولتها را تحت فشار قرار داده است.
او با اشاره به پرداخت سالانهٔ ۱۳۷ میلیارد دلار یارانهٔ انرژی گفت تمرکز بر بخش خانگی است؛ بخشی که سرانهٔ مصرف آن بسیار بالاست.
سرانهٔ مصرف سالانهٔ هر فرد ایرانی حدود ۱۲۰۰ کیلوواتساعت برق، ۷۰۰ مترمکعب گاز و حدود ۵۰ لیتر بنزین (براساس مصرف روزانهٔ ۱۳۴ میلیون لیتر بنزین در کشور) برآورد میشود.
زاکانی تأکید کرد که هر سیاست اصلاحی باید همزمان با توسعهٔ انرژیهای پاک و مهار اتلاف، بخش خانگی را نیز هدف قرار دهد.
الگوی جدید مصرف؛ از حمایت هدفمند تا قیمتگذاری پلکانی
به گفتهٔ او، بررسیها نشان میدهد ارائهٔ یک الگوی جدید میتواند تحولی بزرگ در مدیریت مصرف ایجاد کند؛ بهویژه اگر «حد مصرف متعارف» تعریف شود.
در این مدل، بخش بزرگی از جامعه با رعایت الگو یا کمی صرفهجویی، همچنان در محدودهٔ قیمت متعارف باقی میمانند و تحت فشار قیمتی قرار نمیگیرند.
در مرحلهٔ بعد، خانوارهایی که کمتر از الگو مصرف میکنند، مابهالتفاوت آن را «به قیمت واقعی و مصون از تورم» دریافت میکنند.
در مقابل، مصرف بالاتر از الگو با «قیمت وارداتی انرژی» محاسبه خواهد شد.
زاکانی گفت اکنون ۲۱۰۰ همت یارانهٔ انرژی پرداخت میشود و اجرای این طرح میتواند **حداقل ۵۰۰ همت یارانهٔ مستقیم** را بهطور شفاف به اقشار کمدرآمد اختصاص دهد.
تفاوت اقلیمی، تبدیل سبد انرژی و قیمتگذاری سهپلهای
او با اشاره به تفاوتهای اقلیمی کشور گفت در مناطق گرمسیر مصرف برق و در مناطق سردسیر مصرف گاز بیشتر است؛ بنابراین تعیین الگوهای مصرف باید منطقهای و دقیق باشد.
زاکانی افزود امکان «تبدیل سبد انرژی» نیز قابل طراحی است؛ برای نمونه، خانواری که بنزین مصرف نمیکند، میتواند سهمیهٔ انرژی خود را در قالب برق یا گاز استفاده کند.
به گفتهٔ او، طرح پیشنهادی سه پلهٔ قیمتی خواهد داشت:
• پلهٔ اول: نصف قیمت نرم متعارف
• پلهٔ دوم: قیمت تمامشدهٔ انرژی
• پلهٔ سوم: اعمال ۲۰ درصد جریمهٔ آلایندگی برای مصرف مازاد
نیاز زیرساختی و نقش مردم در مدیریت سبد انرژی
زاکانی توضیح داد براساس برآوردها، با بودجهٔ فعلی عمرانی، تکمیل پروژههای راه به بیش از ۱۰۱ سال، پروژههای آب به ۳۰ سال و پروژههای حوزهٔ سلامت به حدود ۱۰ سال زمان نیاز دارد.
او تأکید کرد برای عبور از این وضعیت، مردم باید شریک سبد انرژی کشور شوند و مدیریت مصرف را بهصورت مستمر انجام دهند. به باور او، در چنین شرایطی آثار این فرآیند بر شکوفایی اقتصادی بسیار بزرگ خواهد بود؛ به شرط آنکه دولت بخشی از منابع را مستقیماً در اختیار مردم قرار دهد و از باقی منابع برای توسعهٔ خدمات عمومی مانند حوزهٔ سلامت استفاده کند.
پیامدهای اجتماعی، زیستمحیطی و امنیتی
زاکانی گفت اجرای چنین طرحی نیازمند شکلگیری «فهم مشترک ملی» است.
به گفتهٔ او، این مدل میتواند فقر مطلق را برطرف کند و آثار زیستمحیطی، اقتصادی و امنیتی گستردهای به همراه داشته باشد.
اقدامات شهرداری تهران؛ از تولید خورشیدی تا توسعه حملونقل برقی
او دربارهٔ برنامههای شهرداری تهران گفت: «در مجموعهٔ شهرداری معتقدیم باید به تولید انرژی کمک کنیم.»
به گفتهٔ وی، شهرداری برنامهای برای تولید دو هزار مگاوات برق خورشیدی تدوین کرده و مجوزهای لازم نیز دریافت شده است.
گسترش برقیسازی حملونقل نیز از دیگر اقدامات شهرداری است. اکنون ۳۹۰ دستگاه اتوبوس برقی در تهران فعال است و ۲ هزار دستگاه دیگر بهزودی افزوده میشود. همچنین ۲ هزار تاکسی برقی جدید وارد شده و تولید داخلی اتوبوس برقی نیز در دستور کار قرار گرفته است.
آلودگی هوا، هزینهٔ تعطیلی شهر و توسعهٔ مترو
زاکانی با اشاره به اینکه ۸۱ درصد آلودگیهای گازی و ۵۸ درصد آلودگی تهران ناشی از حملونقل است گفت مدیریت انرژی و توسعهٔ حملونقل عمومی ضرورت تام دارد.
او افزود تعطیلی تهران هزینهای نزدیک به ۲۴۰۰ میلیارد تومان دارد و این رقم نشان میدهد چرا اصلاح الگوی مصرف انرژی یک ضرورت اقتصادی است.
شهردار تهران سپس به طرحهای توسعهٔ مترو پرداخت: قرارداد برای رسیدن مترو به ۱۹۰ کیلومتر و ۱۷۰ ایستگاه منعقد شده و ارزش کل پروژهها هزار همت است؛ رقمی معادل «یک سیزدهم» کل نقدینگی کشور که با مدل جدیدی از تامین مالی منعقد شده است. در حال حاضر ۱۴ واگن جدید وارد شده است. در حال در مجموع هزار و ۱۸۱ واگن در مترو تهران فعال است که طی پنج سال آینده تعداد واگنها دو برابر خواهد شد.
با این توسعه، زمان انتظار از ۸ تا ۱۰ دقیقه به حدود ۲ تا ۳ دقیقه کاهش مییابد و استفاده از مترو بهمراتب آسانتر خواهد شد؛ بهگونهای که مسافران در ساعات پیک دیگر احساس عبور از «تونل وحشت» نخواهند داشت.
