چرا زهره درخشانترین سیاره آسمان شب است؟
وبگاه لایو سایِنس در گزارشی آورده است: اگر در سپیدهدم یا شفقِ آسمان صاف به بالا نگاه کنید، بیدرنگ سیاره زهره (ونوس) را خواهید دید. این نقطه درخشان و ثابت، دومین جرم پر نور آسمان شب پس از ماه است و نوری حدود ۱۰۰ برابر درخشانتر از پر نورترین ستارهها دارد.
اما راز این درخشش استثنایی چیست؟ پژوهشهای اخترشناسی نشان میدهد سه عامل کلیدی دست به دست هم دادهاند تا زهره چنین چشمنواز به نظر برسد.
۱. پتوی ابری آیینهای: یک آینه کروی غولآسا
درخشش زهره بیش از هر چیز مدیون ویژگی بازتابندگی بینظیر ابرهای آن است. دانشمندان به این ویژگی آلبدو میگویند. آلبدوی زهره ۰.۷۶ است، یعنی حدود ۷۶ درصد از نور خورشید را به فضا بازمیگرداند؛ به زبان ساده اگر زهره را مانند یک توپ برفی غولپیکر تصور کنید که بیشتر نور را پس میزند، ماه مانند یک تکه زغالسنگ تاریک است که فقط ۷ درصد نور را بازمیتاباند و زمین نیز با ۳۰ درصد بازتاب، مانند یک سطح سنگی معمولی است.
این بازتابندگی بالا حاصل لایههای ضخیم ابری است که سراسر سیاره را دربرگرفته است. این ابرها از میلیاردها قطره ریز اسیدسولفوریک تشکیل شدهاند که در مجموع، سطحی یکدست و فوقالعاده صیقلی ایجاد میکنند و مانند یک آینه کروی غولآسا، بخش عمده نور خورشید را بازمیتابانند.
فازهای زهره، از دید ما از زمین شبیه به فازهای ماه دیده میشوند. اولینبار گالیله در قرن هفدهم آنها را مشاهده کرد.
۲. فاصله طلایی: نه زیاد دور، نه زیاد نزدیک
زهره موقعیت مداری استثنایی دارد:
نزدیک به خورشید است: بنابراین نور بسیار بیشتری نسبت به اجرام دورتر دریافت میکند.
همسایه زمین است: میانگین فاصله آن از ما ۱۷۰ میلیون کیلومتر است، بنابراین نور بازتابیدهاش مسیر کوتاهتری را تا چشم ما میپیماید و درخشانتر به نظر میرسد.
۳. بازی فازها و یک رنگینکمان پنهان
زهره نیز مانند ماه، از زمین به شکل هلال دیده میشود. جالب اینجاست که زهره در نزدیکترین فاصله به زمین، در واقع کمنورترین حالت خود را دارد! چون در این موقعیت، مانند ماه نو، سمت روشن آن کاملاً از دید ما پنهان است.
درخشانترین حالت زهره، زمانی است که از زمین تنها یک هلال باریک از آن دیده میشود. شاید این عجیب به نظر برسد، زیرا در این حالت بخش کوچکی از سطح روشن سیاره را میبینیم. اما دلیلش این است که در این فاز، زهره در مداری به زمین بسیار نزدیکتر است و تأثیر فاصله نزدیک، از تأثیر اندازه ظاهری بزرگتر میشود. در این فاز خاص، قطرات اسیدسولفوریک در ابرها میتوانند پدیده نوری نادری به نام گلوری ایجاد کنند. این پدیده از خانواده رنگینکمان است و شبیه حلقههای رنگی کوچکی است که گاه اطراف سایه یک هواپیما روی ابرها دیده میشود. این اثر، نور بیشتری را به سمت زمین هدایت میکند و به درخشش سیاره میافزاید.
زهره آنقدر درخشان است که حتی در آسمان روز نیز مشاهدهشدنی است. این عکس، لحظه نادری را ثبت کرده که هلال ماه (در مرکز) و سیاره زهره (بهعنوان یک نقطه درخشان در موقعیت حدوداً ساعت ۱۰ روی صفحه ساعت فرضی دور ماه) همزمان در آسمان روز میدرخشند.
گردش درخشندگی
ترکیب این عوامل باعث میشود درخشندگی ظاهری زهره از دید ما در نوسان باشد. اخترشناسان درخشش اجرام آسمانی را با مقیاسی به نام قدر ظاهری اندازه میگیرند. در این مقیاس، عدد کوچکتر (یا منفیتر) به معنای درخشانتربودن است. قدر زهره میتواند بین ۲.۹۸- تا ۹۲.۴- تغییر کند. برای مقایسه، پر نورترین ستاره آسمان (شباهنگ)، قدری حدود ۱.۴۷- دارد.
با این حال، حتی در کمنورترین حالت نیز زهره به اندازه کافی درخشان است که در بیشتر ایام سال، حتی از دل آلودگی نوری شهرهای بزرگ نیز خودنمایی کند. این سیاره همسایه، با ترکیب جادویی فاصله، ابرها و نور، همیشه نقشی درخشان در صحنه شب ایفا کرده است.
