خاتمی: هنرمندان وقایع یک‌سال اخیر را به خوبی بیان کردند

آفتاب‌‌نیوز : آفتاب - سرویس سیاسی: رئیس‌جمهور سابق کشورمان با بیان اینکه «یکی از شاخصه‌های هنرمند انقلابی ما مثل خود انقلاب؛ سرفرازی و نفروختن این سرمایه‌گران قدر به هیچ بهایی است »، گفت: «آنجایی که انقلاب در خطر است و به خصوص اگر دزدانه به نام انقلاب به انقلاب لطمه بزنند این هنرمند حساسیت بیشتری از خود نشان می‌دهد و مقاومت می‌کند و کارش را انجام می‌دهد.» 

به گزارش آفتاب به نقل از روابط عمومی دفتر سید محمد خاتمی، جمعی از شاعران جوان از سراسر کشور، با رییس موسسه بین المللی گفت‌و گوی فرهنگ‌ها و تمدن‌ها دیدار کردند. 

آغاز این دیدار صمیمی شعرخوانی تعدادی از شاعران جوان بود و در ادامه حجت الاسلام‌و‌المسلمین سیدمحمد خاتمی به تببین جایگاه هنر، نقش هنرمند و جایگاه شعر در جامعه پرداخت. 

وی گفت: «درباب هنر و اینکه هنر برای هنر است یا هنر متعهدان فراوان بحث شده است، در اینجا این پرسش را مطرح می‌کنم که آیا هنر می تواند سفارشی باشد؟» 

رئیس بنیاد باران افزود: «آیا آنچه در تاریخ رخ داده که بعضی از هنرمندان و شاعران به خاطر ضعف نفس خود یا به سبب فزون خواهی قدرتمندان، قلدران رامداح و ستایش کرده‌اند یا به سفارش اصحاب زر و زور شعر می‌سرودند و هنرنمائی می‌کردند، آیا می‌توان آن‌ها را واقعا هنربدانیم یا چیز دیگری است؟» 

وی با بیان اینکه «معتقدم هنر در ذات خودش امری است خودکفا و هدف»، اظهار داشت: «بسیاری ازعالمان و علمای اخلاق می‌گویند خیر واقعی که محتوا و هدف اخلاق است خیری است که خودش برای خودش خواسته بشود؛ آنچه وسیله چیز دیگری باشد لااقل اخلاقی نیست.» 

رئیس‌جمهور سابق کشورمان یادآور شد: «می‌توان چنین تعبیری را در مورد هنر هم به کار برد؛ هنر برای خودش امر مقدس و عزیزی است و نمی‌تواند در خدمت چیز دیگری باشد.» 

خاتمی در پاسخ به این سئوال که «هنر چیست؟»، گفت: «اما هنر چیست؟ هنر امتداد وجود هنرمند است. هنر آن چیزی است که از متن جان انسان هنرمند بر می‌خیزد بسته به آنکه آن ذات و جان انسان چه باشد رنگ و بو و مشخصه هنر معین می‌شود.» 

وی تاکید کرد: «اگر جان، جان متعهدی باشد و هنرمند، اندیشه و باور درست داشته باشد، هنر او نیز هنرمتعهد خواهد بود، یعنی تعهد هنرمند نسبت به حق و زیبایی و دغدغه‌اش نسبت به انسان و سرنوشت او در هنر او که البته بدون سفارش و تکلف پدید آمده است متجلی خواهد بود.» 

رئیس دولت اصلاحات تصریح کرد: «و اگر آن جان؛ جان غیرمتعهد بود و آلوده بود هنر نیز آلوده خواهد بود، بنابراین هنر مقدس‌تر از آن است که برای چیز دیگر غیر از خودش باشد، منتهی آنچه مهم است اینکه جان هنرمند که خاستگاه هنر است چه جانی است؟ می‌دانیم که پیامبران بزرگ الهی برای تربیت جان آدمی آمده‌اند و مصلحان و معلمان اخلاق نیز مربیان بشر بوده‌اند برای اینکه جان نیکو در انسان پا بگیرد.» 

رئیس موسسه بین‌المللی گفت‌و گوی فرهنگ‌ها و تمدن‌ها با اشاره به اینکه «آغاز رسالت پیامبر و نقطه شروع حرکت پیامبر تزکیه است»، گفت: «تزکیه یعنی رشد دادن و فزونی دادن جان و رستگار کسی است که جان خود را رشد بدهد(قد افلح من زکیّها)حتی تزکیه بر تعلیم و کتاب و حکمت مقدم است.» 

خاتمی تصریح کرد: «پس باید جان را تربیت کرد تا از درون آن گوهرهای شفاف و زیبای هنر که هم ظاهر زیبا و هم باطن زیبا داشته باشد بجوشد؛ به همین دلیل هم وقتی بعضی شاعران مدیحه‌سرا را می‌بینید با اینکه شاید از نظر صناعت و ظاهرآرائی کارهای بزرگی کرده‌اند، ولی کلام آنها تهی است یعنی معلوم است با تصنع و تکلف، شاعر مطلبی را گفته است که به آن اعتقاد نداشته است و ما به خاطر آن امر آن هنرمند و شاعر را ستایش نمی‌کنیم.» 

وی ادامه داد: «ستایش ما از بزرگانی چون حافظ و سعدی، آنجا است که حافظ ، حافظ است و سعدی، سعدی است و برای دل پاک و آفریننده خود سخن گفته است.» 

رئیس‌جمهور سابق کشورمان با بیان اینکه «هنر برای هنر به یک معنی درست است منتهی در ارزیابی هنر باید دید که هنرمند چه جانی دارد»، اظهار داشت: «هنر مطلوب یا هنر واقعی آن است که در خدمت اعتلاء و رشد انسان است ولی اگر تجلی جان آلوده بود، در واقع هنر نیست.» 

وی تاکید کرد:«هنرمند حتما باید جان خود را پاک نگه دارد و نیز آگاهی‌ها و اطلاعات و دغدغه‌های خود را لحظه لحظه بالا ببرد. هنرمندی که زمان و دردهای زمان خودش را نشناسد طبعا اثر او خنثی یا حتی زیان‌بار است.» 

رئیس بنیاد باران ادامه داد: «نکته دیگر، نقشی است که هنر در جامعه و زندگی بشر دارد و بی‌همتاست و به خصوص هنر شعر؛ اگر انسان را حیوان ناطق تعریف کرده‌اند از آن جهت است که سخن نماد و پدیدار خرد و جان زیبایی‌نگر و کلی نگر و حقیقت نگر انسان است.» 

وی با بیان اینکه «کلام نمایان‌گر عقلانیت انسان و عشق انسان و درون بزرگ‌تر از طبیعت انسان است»، گفت:  و الا ممکن است طوطی هم سخن بگوید، ولی طوطی حیوان ناطق نیست چون تفکر ندارد، عشق ندارد، ولی در انسان؛ عشق و عقل و احساس او در کلام اوست که تجلی پیدا می‌کند.» 

رئیس‌جمهور سابق کشورمان تصریح کرد: «بنابراین کلام که نماد انسانیت انسان است و اوج کلام در شعر است، یعنی اگر انسانیت انسان به کلام است اوج والایی کلام انسان به شعر است بنابر این شاعران جایگاه بسیار والایی دارند البته در صورتی که آن کلام در تجلی‌گاه یک جان برجسته و بزرگ باشد، احساس بزرگ،اندیشه بزرگ، عاطفه بزرگ، عشق بزرگ که به هر حال باز هم در هنرمندان این را بیشتر می‌بینیم. هنر در درازنای تاریخ نقش بزرگی داشته است.» 

خاتمی یادآور شد: «شما وقتی تحولات تاریخ بشری را می بینید همگی مسبوق به گونه ای دگرگونی در عرصه هنر است.قبل از اینکه چیزی به نام مشروطیت در ایران ببینید یک نوع تحول در هنر این مرز و بوم می بینید و این تحول است که در تحول اجتماعی اثر دارد.» 

وی افزود: «یا مثلا در رنسانس؛ اول در عرصه هنر چه شعر چه نقاشی چه مجسمه سازی چه جاهای دیگر دگرگونی پدید می‌آید و بعد این تحول در عرصه اجتماعی ظاهر می‌شود یعنی هنرمندان و شاعران پیشتازان تحول اجتماعی هستند در حالی‌که هنرهای مختلف همگی زیبا هستند ولی هنر کلامی سلطان همه هنرها است.» 

رئیس بنیاد باران تاکید کرد: «شاعر واقعی را باید در راس هنرمندانی دید که پیشتاز و قهرمان تحولات اجتماعی هستند، در عین حال بزرگ‌ترین جلوه گاه و تجلی گاه تحولات و اوضاع و احوال اجتماعی نیزهنر است.» 

وی سپس اظهار داشت: «شاید راویان تاریخ همیشه صداقت نداشته باشند یا محدود بتوانند مسائل را منتقل کنند یا محذوراتی داشته باشند، راویان نمی‌توانند همه ابعاد قضیه را ببینند و هم ملاحظاتی دارند و محذوراتی، گرچه تاریخ‌نگاری و تاریخ دانستن کار لازمی است ولی به خاطر همین ملاحظات و محدودیت‌های اجتماعی خیلی کار مشکلی است که حقیقت اصلی و همه واقعیت و ابعادش را از درون تاریخ مدوّن در بیاوریم؛اما اگر ما به هنر؛ -هنر غیر سفارشی - که برخاسته از جان هنرمند است رجوع کنیم بیشتر می‌توانیم چهره زمان و روزگاران را در آئینه هنر بنگریم، همچنانکه می‌توانید در سخن حافظ و سعدی تصویر درستی از روزگاری که آنها زندگی می‌کرده‌اند داشته باشید.» 

رئیس‌جمهور سابق کشورمان تصریح کرد:«هنرمند بی‌درد هنرمندی است که فقط صورت هنر را در اختیار دارد و به نظرم به هنر خیانت می کند؛ درست است که هنر وسیله‌ای برای چیز دیگری نیست، هنرمند باید کاملا آزاد باشد تا بتواند آنچه که در درون اوست بجوشد و ظاهر شود ولی هرچه از درون هنرمند بر آید نمی‌شود اسمش را هنر گذاشت!» 

خاتمی ادامه داد: «هنری که از جان پاک و جان زیبا می‌تراود هنر واقعی است و انسانی که آن جان را دارد و در زمان خود زندگی می‌کند دغدغه‌های زمان خودش را دارد هنر او بهترین روایت گر واقعیتی است که در آن زمان وجود داشته است.» 

وی افزود: «شاعران و هنرمندان خدمت‌گزاران بزرگ جامعه بشری‌اند؛ با وجود اینکه انسان زیباست و برای زیبائی آفریده شده است ولی واقعیت زندگی انسان زشت بوده است.» 

رئیس موسسه بین‌المللی گفت‌و گوی فرهنگ‌ها و تمدن‌ها با بیان اینکه «آنچه در تاریخ تحقق پیدا کرده زشت بوده»، گفت: «یعنی درست است که خواست همه پیامبران عدالت و کرامت انسان بوده است ولی آنچه در تاریخ گم بوده است عدالت و کرامت انسان است که پایمال شده است ولی خوبی شاعر و هنرمند این است که او زیبایی را می‌بیند چون با خیال واقعی نه وهم و پندارگرایی سر و کار دارد و زیبایی را با همه وجود احساس می‌کند و در عالم خیال نگارین زیبایی را محسوس و ملموس می‌کند.» 

به عقیده سیدمحمد خاتمی، هنرمند واقعی انسان را از روزمرگی نجات می‌دهد در عین حالی‌که به او لذت می‌دهد ولی درد را هم از او نمی‌گیرد بلکه درد درونش را ملموس و محسوس می‌کند و به جلو می‌رود. 

وی ادامه داد: «هنر عنصر بسیار ارزنده است که خیلی ارزان و آسان به افراد نمی‌دهند، افرادی که دسترسی به این گوهر گران‌بها پیدا کردند قدر آن را بدانند و شکر آن را با پروردن جان متلاطم خویش و با توجه دادن این هنر خداداد به سوی رهایی انسان و زیبا‌تر کردن زندگی انسان و بیان دردهای او وحتی نشان دادن درمان‌های آن هدایت بکنند.» 

رئیس‌جمهور سابق کشورمان در بخش دیگری از سخنانش اظهار داشت: «الحمدالله ما شاهد چهره‌های ارزنده هنری هستیم، انقلاب ما که انقلاب انسان بود، انقلاب رهایی و آزادی و زیبایی و اخلاق بود در متن خود هنرمندان خوبی را نیز پرورانید. حالا اگر در عرصه خارج ما گاهی یا خیلی وقت‌ها این زیبائی‌ها را نمی‌بینیم و حتی گاه احساس می‌کنیم که در آن آرمان‌ها و ارزش‌ها دور افتاده‌ایم؛ این از قدر انقلاب ما نمی‌کاهد.» 

وی تصریح کرد: «ما در متن انقلاب‌مان شاهد ظهور نسلی و نسل‌هایی از هنرمندان و اندیشمندان بودیم و هستیم که فرزند این انقلاب هستند و به همین دلیل به اصطلاح ژن این زیبایی‌ها و عظمت انقلاب در متن جان اینها وجود دارد و به همین دلیل نسبت به مسائلی که ناگوار است چه به نام انقلاب و چه به نام اسلام مطرح بشود چه به هر نام دیگری حساسیت نشان می‌دهند و یکی از شاخصه‌های هنرمند انقلابی ما مثل خود انقلاب؛ سرفرازی است و نفروختن این سرمایه‌گران قدر به هیچ بهایی.» 

خاتمی تاکید کرد: «احساس مسئولیت نسبت به جامعه، نسبت به سرنوشت انسان، نسبت به جهان و سعی کردن که در میان سیاهی‌ها نور دیدن و در متن زشتی‌ها زیبایی دیدن کار هنرمند انقلابی ماست، منتهی زیبایی را چنان دیدن و بیان کردن که مخاطب احساس بی‌دردی و بی غمی نکند بلکه در عین حال که لذت می‌برد درد درون را هم احساس کندو هیجان پیدا کند و انشالله باز هم در سایه همین هنرمندان و هنروران شاهد خواهیم بود روز به روز جامعه ما به سوی آینده بهترحرکت خواهد کرد.» 

وی در پاسخ به سئوال یکی از شاعران که از او پرسید «به نظر شما آیا دوستان هنرمند توانسته‌اند واقعیت‌های این یک سال رابیان کنند؟»، اظهار داشت: «بله نمونه آن همین جلسه بود به اینان کسی سفارش نداده چنین بگویند و بسرایند. این کار شما هنرمندان ارزنده است متاسفانه بعضی اوقات چنان صحنه سخت و تنگ می‌شود که بعضی‌ها از همان اصالت‌هایی هم که به آن دل بسته بودیم و هستیم زده می‌شوند.» 

رئیس دولت اصلاحات سپس گفت: «متاسفانه شاهد هستیم که گاه نسل جوان ما به علل مختلف از نظامی که برآمده از انقلاب است دورتر می‌شود و بدتر از آن از دین ممکن است‌زده شود و این حاصل کار رفتارها و سیاست‌هایی است که درست نیست و معتقدیم متناسب با آن آرمان های اسلام وانقلاب و نیز خواست تاریخی انسان ایرانی نیست.» 

وی تاکید کرد: «تفاوت شما این است که متعهد به آن اصول هستید و می‌گویید کسی نهالی را کج کرد ما نباید نهال را بشکنیم بلکه باید دست او را از آن نهال برداریم تا آن نهال کج نماند و راست شود؛ شما دل بسته به آن نهال و رویش آن هستند در عین حالی‌که کجی هم می‌بینید و دلتان می‌خواهد آنها را رفع کنید.» 

خاتمی یادآور شد: «معتقدم خیلی کارهای خوبی در طول دوران‌های مختلف انقلاب توسط نسل‌های انقلاب ما و هنرمندان برآمده از متن انقلاب انجام شده، البته از یاد نبریم پیش از انقلاب هم هنرمندان ارزنده‌ای داشته‌ایم که در روند و تقویت و پیروزی انقلاب نقش داشته‌اند.» 

وی افزود: «به همین دلیل آنجایی که انقلاب در خطر است و به خصوص اگر دزدانه به نام انقلاب به انقلاب لطمه بزنند این هنرمند حساسیت بیشتری از خود نشان می‌دهد و مقاومت می‌کند و کارش را انجام می‌دهد.» 

به عقیده رئیس دولت اصلاحات، معتقدم هنرهای بزرگ در تنگناها آفریده شده است نه در فراخ گاه‌ها! هرچه تنگنا بیشتر باشد ما هنر را ناب‌تر و زیباتر و موثرتر و آفریننده‌تر می‌بینیم.
 
سیدمحمدخاتمی خاطر نشان کرد: «هنرمند چون فراتر از زمان و مکان است و همواره وضع بهتر را می‌طلبد، اگر در فراخنای واقعی هم قرار بگیرد و ظاهرا هم برخوردار باشد به وضعیت موجود راضی نیست و وضع بهتری را طلب می‌کند و از رکود و در جا زدن پرهیز دارد.» 

افشین علا، شاعرنام آشنای کشورمان در آغاز این دیدار صمیمی، طی سخنانی کوتاه خطاب به حجت الاسلام والمسلمین سید محمد خاتمی گفت: «جمع حاضر گروهی از شاعران جوان و مومن از سراسر کشور هستند که شما را به عنوان تکیه‌گاه فرهنگی و محبوب خودشان می‌دانند و این دیدار و نشست برای شاعران جوان بسیار مغتنم و باعث دلگرمی ما است.» 

وی در ادامه گفت: «شما نه تنها در 8 سال ریاست جمهوری، عزیز ما بودید بلکه بعد از آن هم همچنان پشتوانه فکری، قلبی و معنوی جوانان هنرمند مومن و معتقد به انقلاب اسلامی که با دغدغه و بی‌ادعا کار می‌کنند هستید.» 

افشین علا در این دیداریاد و خاطره شاعران متعهد «قیصر امین پور» و «سید حسن حسینی» را گرامی داشت و از ایشان به عنوان ستاره‌های درخشان شعر انقلاب یاد کرد که جریان شعر جوان انقلاب سرمشق‌های شکوه‌ مندش را از شعراین دو شاعر عزیز ‌گرفت. 

در این دیدار صمیمی که از ساعت 19 شروع شد و تا هنگام اذان مغرب ادامه داشت احمد مسجد جامعی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت اصلاحات نیز حضور داشت و تعدادی از شاعران جوان از شهرهای شیراز، نیشابور، قم، ساری، تهران، شیراز، مشهد و اصفهان، سروده‌های خود را در وصف حضرت ولی عصر (عج)، حضرت سیدالشهدا (ع)، امام خمینی (ره)، دفاع مقدس و هم‌چنین اشعاری با مضامین اجتماعی و طنز خواندند. 

در پایان این نشست، حاضران نماز مغرب و عشا را به امامت حجت الاسلام والمسلمین سید محمد خاتمی اقامه کردند.