امام موسی‌‌صدر آزادی كامل را عين حق می‌دانست

آفتاب‌‌نیوز : آفتاب: حسینیه ارشاد شب گذشته ـ دوشنبه ـ میزبان جمعی از مردم و برخی از اندیشمندان برای برگزاری همایش «طلوع ناتمام» بود که به مناسبت سی‌و سومین سالگرد ربوده شدن امام موسی صدر از سوی مسئولان این حسینیه برگزار شد. 

در این همایش که ساعت ۲۱ دوشنبه آغاز شد و تا حدود ساعت ۱ بامداد سه‌شنبه ادامه داشت، دکتر هادی خانیکی، عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی، دکتر سوسن شریعتی، حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر مسعود ادیب، عضو هیأت علمی دانشگاه مفید قم و مهدی فرخیان، عضو معاونت پژوهشی موسسه فرهنگی ـ تحقیقاتی امام موسی صدر به بحث و بررسی پیرامون ابعاد مختلف شخصیت امام صدر پرداختند.

امام موسی صدر نگرش علمی در شناخت فرصت‌ها و آسیب‌های اجتماعی داشت

دکتر هادی خانیکی عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی در این همایش اظهار کرد: امام موسی صدر توانست یک جامعه‌ مدنی شیعی را در لبنان احیا و تقویت کند و این جامعه را از یک طایفه به یک جامعه‌ اسلامی و سپس به یک جامعه‌ انسانی ارتقا دهد.

وی ضمن بیان مقدمه‌ای از آشنایی خود با امام موسی صدر، تصریح کرد: امام موسی صدر در جریان فرآیند احیا و تقویت جامعه‌ مدنی شیعی در لبنان، 3 مرحله را طی کرد؛ او توانست شیعه را به عنوان بخشی حذف نشدنی در لبنان نگهدارد و با کاهش آسیب‌ها، آن را به نیروی محرکه‌ای در منطقه تبدیل کند.

خانیکی افزود: امام موسی صدر از طریق فعالیت‌های اجتماعی و ایجاد شبکه‌ها و ساختارهای اجتماعی راه را به پارلمان و دموکراسی گشود؛ یعنی از سیاست شروع نکرد بلکه از آگاهی شروع کرد و سپس به پارلمان رسید.

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: امام موسی صدر به عنوان یک روحانی روشنفکر پذیرفت که نمی‌خواهد حرف‌های روشنفکرانه بزند، بلکه می‌خواهد در یک جامعه‌ آسیب‌دیده وارد میدان عمل شود. اینها پاسخ‌هایی به سوال فقر و فلاکت در جامعه بود.

خانیکی ادامه داد: او به سمت طرح دفاع از حقوق اساسی شیعیان در بیروت رفت و به فکر تاسیس مجلس اعلای شیعیان افتاد. در واقع امام موسی صدر به شدت پرهیز داشت از این‌که خود به تنهایی سخنگوی شیعیان لبنان باشد.

وی اقدام دیگر امام موسی صدر را تاسیس نهادهای سیاسی و حتی سیاسی ـ نظامی برای سازماندهی مردم عنوان کرد و افزود: دلیل موفقیت امام موسی صدر در جریان این اقدامات این بود که خودش محور اجرایی کار قرار گرفت و زمینی سخن گفت. حرف‌هایش قابل فهم بود و علاوه بر این در معرض نقد و مشورت نیز قرار می‌گرفت. او قدرت تحملش را بالا برد و هیچ‌گاه با مخالفان خود مانند آنها برخورد نکرد. امام موسی صدر می‌گفت محال است اگر پسرم را در بیروت بکشند، اجازه دهم یک مسیحی بی‌گناه در بعلبک کشته شود.

این استاد دانشگاه، یکی دیگر از رموز موفقیت امام موسی صدر را به سخن درآوردن محرومان دانست و خاطرنشان کرد: تفکر او این بود که باید به نیازهای انسان توجه کرد و هیچ نیازی نباید موجب غفلت از سایر نیازها شود.

خانیکی در ادامه به اصول نگرش اجتماعی امام موسی صدر بر اساس تجربه‌ اجتماعی این عالم شیعی اشاره کرد و گفت: امام موسی صدر، بنیان جامعه را بر اساس تعامل و مبادله می‌دانست و ذات انسان را نیز پاک می‌شمرد. سخت‌گیری‌ها و محدودیت‌های اجتماعی و سیاسی را تا جایی روا می‌دانست که انسانیت انسان مورد هتک حرمت واقع نشود. او مسئولیت متقابل برای فرد و جامعه قائل بود و نگاه اصلاح‌طلبانه‌ای داشت؛ یعنی به جای آن‌که افراد را مقصر بداند، زمینه‌ها را مقصر می‌دانست.

وی پذیرش شهروندی را از دیگر اصول نگرش اجتماعی امام موسی صدر برشمرد و اظهار کرد: او به دنبال لغو نظام طایفه‌ای و یکسان بودن همه در لبنانیت بود. امام موسی صدر نگرش علمی در شناخت فرصت‌ها و آسیب‌های اجتماعی داشت و از سوی دیگر با توجه کامل به افکار عمومی، آن را به درستی می‌شناخت و زمان و مکان را لحاظ می‌کرد.

این استاد ارتباطات اضافه کرد: مطبوعات در جامعه آن روز لبنان حرف اول را در ارتباطات می‌زد. امام موسی صدر، مطبوعات را محراب برای پرستش خدا می‌دانست.

خانیکی افزود: امام موسی صدر، آزادی را در حد بزرگی می‌دید و معتقد بود کسی می‌تواند آزادی را محدود کند که به فطرت انسان کافر باشد.

این عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی در پایان تاکید کرد: دلیل موفقیت امام موسی صدر این بود که به عنوان یک روحانی، پل بود؛ به‌جای آن‌که دیوار باشد و اگر وصیت او را بخواهیم بازخوانی کنیم باید بگوییم که “بی پل نرسد جهان به آزادی و عشق.”

امام موسی صدر یک کاریزمای دلپذیر انسانی داشت

دکتر سوسن شریعتی فرزند دکتر علی شریعتی نیز در این همایش، امام موسی صدر را فردی ذی‌نفوذ، محبوب و دارای یک کاریزمای دلپذیر انسانی دانست.

وی به بیان خاطراتی از مواجهه‌ خود با امام موسی صدر در دوران درگذشت دکتر شریعتی پرداخت و تصریح کرد: رفتار امام موسی‌صدر بسیار غیرکلیشه‌ای بود و یک کاریزمای دلپذیر انسانی و دوست‌داشتنی داشت. تلاش او برای روحیه دادن به من و خواهرم که با مرگ پدر مواجه بودیم، بسیار تلاش انسانی بود.

فرزند دکتر شریعتی با بیان این‌که اولین مواجهه من با امام موسی صدر در بدو ورود به بیروت پس از درگذشت شریعتی بود، افزود: وقتی در آن‌جا دیدم که فرودگاه بیروت به واسطه‌ حضور امام موسی صدر قرق شده است، متوجه شدم که او فردی ذی‌نفوذ است.

شریعتی با اشاره به برخورد مردم با امام موسی صدر در اماکن عمومی، خاطرنشان کرد: این برخوردها نشان می‌داد که او در میان مردم لبنان محبوبیت دارد.

وی با اشاره به ماجرای هماهنگی امام موسی صدر با معاون کلیددار زینبیه برای دفن پیکر دکتر شریعتی، تاکید کرد: او می‌دانست با چه زبانی می‌توان کارهایی بزرگ انجام داد.

شریعتی در ادامه به سخنرانی امام موسی صدر در مراسم اربعین پدرش اشاره کرد و افزود: او در این سخنرانی جهانی به نام جهان چهارم را معرفی کرد و گفت که ما، شریعتی و برخی افراد دیگر در تلاشیم تا آن‌چه را نامش جهان سوم است به جهان چهارم تبدیل کنیم و این جهان در واقع در جست‌وجوی راه‌حل‌هایی درونی و خودویژه برای خروج از بن‌بست‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی خواهد بود.

وی گفت: امام موسی صدر معتقد بود قبل از هر کاری برای ارتقای سطح جامعه باید ابتدا شکم افراد را سیر کرد و به آنها نان داد.

سوسن شریعتی در پایان خاطرنشان کرد: اگر به پرونده‌ فردای اربعین شریعتی نگاه کنیم می‌بینیم که امام موسی صدر قادر به تصمیم‌گیری‌های قاطع در بزنگاه‌های خاص بود.

در نگاه امام موسی صدر دین وسیله نجات انسان است، نه انسان وسیله اجرای دین
همچنین حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر مسعود ادیب عضو هیأت علمی دانشگاه مفید قم طی سخنانی در همایش «طلوع ناتمام»، تاکید کرد: در نگاه امام موسی صدر و بالاتر از او در نگاه انبیا، انسان وسیله‌ اجرای دین نیست بلکه دین وسیله‌ نجات و سعادت انسان است.

ادیب تصریح کرد: از نگاه امام موسی صدر، نماینده‌ خدا روی زمین همین انسان متعارف است که گاهی هم خطا می‌کند و البته باید خطای او را تصحیح کرد ولی کسی حق ندارد حتی در مقام مجازات، خلاف کرامت او رفتار کند.

وی افزود: این نگاه در روزگار امام موسی صدر، رفتاری شبیه معجزه است؛ زیرا چنین نگرشی نوعی خودشیرینی در جامعه‌ آن روز لبنان نیست بلکه از یک تفکر ریشه می‌گیرد.

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: امام موسی صدر تاکید می‌کند که اگر قرار است این انسان متعارف به تعالی برسد باید ایمان داشته باشد و عمل دینی نیز برای تقویت همین ایمان است.

رویه امام موسی صدر، اخلاق‌مداری بود

مهدی فرخیان عضو معاونت پژوهشی موسسه‌ فرهنگی ـ تحقیقاتی امام موسی صدر نیز در این همایش اظهار کرد: اخلاق‌مداری، انسان‌محوری و تطابق این دو مقوله با یکدیگر توسط امام موسی صدر، ایشان را به جایگاهی رساند که امروز می‌بینیم.

فرخیان تصریح کرد: تاسیس مجلس اعلای شیعیان لبنان، تاسیس آموزشگاه پرستاری، تاسیس هنرستان صنعتی جبل‌عامل، تاسیس جنبش امل، تاسیس حرکه‌المحرومین و ارتقای سطح اجتماعی شیعیان لبنان از جمله مهم‌ترین دستاوردها و اقدامات امام موسی صدر در فاصله‌ کمتر از ۲۰ سال حضور در لبنان بود.

وی در ادامه به بیان ویژگی‌های امام موسی صدر پرداخت و افزود: امام موسی صدر متعلق به خاندان مشهور و اصیلی بود. او با علوم حوزوی و دانشگاهی به طور همزمان آشنایی داشت. نسبت به منطقه و لبنان از شناخت بالایی برخوردار بود و با درک واقعیات و مقتضیات زمانی توانسته بود نسبت متوازنی میان سنت و تجدد برقرار کند. از سوی دیگر ضمن تحمل آرای دیگران به انجام کار تشکیلاتی اعتقاد داشت.

این عضو معاونت پژوهشی موسسه‌ امام موسی صدر، خاطرنشان کرد: او هیچ‌گاه منصب رسمی در دولت لبنان نداشت اما در میان سران کشورهای عرب به قدری صاحب نفوذ بود که اختلافاتی نظیر مناقشات سوریه و مصر، اختلافات مقاومت و مصر و اختلافات میان یاسر عرفات و سوریه با وساطت او حل شد.

فرخیان، اخلاق‌مداری، انسان‌محوری و تعامل این دو مقوله با یکدیگر را سه ضلع یک مثلث در اندیشه و رفتار امام موسی صدر برشمرد و ادامه داد: رویه امام موسی صدر از لحظه‌ ورود به لبنان، اخلاق‌مداری بود. این امر باید زاییده نوعی نگرش باشد و این نگرش، همان جایگاه انسان در اندیشه‌ امام موسی صدر است. او یک روحانی کاملا انسان‌مدار است، منتهی نباید او را اومانیست دانست. نگاه او به کرامت انسانی است و انسان‌محوری بنیان تمام رفتارهای اوست.

وی میثاق جنبش امل را مانیفست تفکر امام موسی صدر دانست و اظهار کرد: امام موسی صدر از جمله نادر افرادی است که همان‌طور رفتار می‌کند که می‌اندیشد.

این عضو معاونت پژوهشی موسسه امام موسی صدر، گفت: امروز به امام موسی صدر نیاز داریم؛ چون در واقع به انسان‌های اخلاقی نیازمندیم. جامعه‌ی ما به اخلاق‌مداران نیاز دارد تا با اخلاق خود در دل مردم و نخبگان نفوذ داشته باشند.