بزرگ‌ترین میدان نفتی 3 دهه اخیر ممکن است از دست برود

آفتاب‌‌نیوز : آفتاب: در حالی که فرضیه احتمال مشترک بودن میدان نفتی مجنون در عراق با میدان نفتی آزادگان که از کشف آن به عنوان بزرگ‌ترین کشف یک میدان نفتی در سه دهه اخیر نام برده شده، بسیار جدی است، خروج شرکت اینپکس ژاپن از این پروژه و نیز بی‌تدبیری و سوءمدیریت مسئولان نفتی، در کنار شتاب گرفتن تلاش عراق برای برداشت از میدان مجنون، احتمال وارد شدن خسارت به این منبع ملی نفت را افزایش داده است. 

ایران با کشورهای همسایه‌اش یعنی عراق، کویت، عربستان، قطر، امارات و عمان دارای مخازن اشتراکی است. در این رابطه حداقل ۱۵ مخزن وجود دارند و این در حالی است که امکان مشترک بودن تعدادی دیگر هنوز قطعی نشده است.

باتوجه به اهمیت توسعه میدان‌های مشترک و قرار گرفتن پروژه‌های توسعه‌ای آنها در اولویت برنامه پنجم توسعه وزارت نفت، ۵۰ میلیارد دلار اعتبار به میادین مشترک اختصاص پیدا کرده است.

در این خصوص عمده مخازن مشترک خشکی ایران با کشور عراق است؛ به طوری که در طول مرز مشترک ایران و عراق حداقل پنج مخزن نفتی نفت‌شهر، دهلران، پایدار غرب، آزادگان و یادآوران وجود دارد. هم‌اکنون میادین دهلران، پایدار غرب و نفت شهر در حال تولید بوده و دو میدان یادآوران و آزادگان نیز در مراحل مختلف توسعه قرار دارند.

عراق فعالیت‌های خود را در توسعه میدان مشترک آغاز کرده است

درحالی به گفته مسوولان کشورمان احتمال مشترک بودن میدان آزادگان با میدان مجنون در بخش‌هایی وجود دارد که عراق در جدیدترین تلاش‌های یک سال اخیر خود برای توسعه میدان‌های نفتی‌اش به دنبال ارتقای تولید نفت در میدان مجنون به سطح قبل از جنگ این کشور و آمریکاست.

قرارداد توسعه میدان مجنون شامل حفر بیش از ۴۰ حلقه چاه و ساختن سه ایستگاه جداگانه گاز و توسعه پالایشگاه‌هاست و این قرارداد به کنسرسیومی متشکل از شرکت‌های رویال داچ شل و پتروناس مالزی به پیشنهاد ۱٫۳۹ دلار در هر بشکه واگذار شد.

بازی سیاسی اینپکس و کنار گذاشتن نهایی آن

میدان نفتى آزادگان در ۸۰ کیلومترى غرب اهواز با ذخیره نفت درجاى حداقل ۲۶ میلیارد بشکه و میزان قابل برداشت شش میلیارد بشکه در سال ۱۳۷۸ کشف شد. این میدان نفتى که هیدروکربور درجاى آن بیش‌ از ۳۱ میلیارد بشکه است، ظرفیت تولید حداقل ۳۰۰ هزار بشکه در روز را دارد.

با وجود این موقعیت ویژه برای شرکت‌های ژاپنی، مذاکرات دو کشور برای توسعه آزادگان تحت تاثیر فشارهای آمریکا حدود سه سال طول کشید و سرانجام در فوریه سال ۲۰۰۴ (بهمن‌ ۱۳۸۲) قرارداد دو میلیارد دلاری توسعه آن به امضای مقامات ارشد شرکت ملی نفت ایران و شرکت اینپکس ژاپن رسید و بر این اساس اینپکس ژاپن که ۳۶ درصد از سهام آن متعلق به دولت این کشور است، ۷۵ درصد از سرمایه‌گذاری و حق توسعه میدان را در اختیار گرفت و باقی سهام نیز به شرکت نفتیران اینترترید (نیکو) براى توسعه میدان نفتى آزادگان رسید.

پس از آن قرار بود حداکثر در مدت یک سال یعنی تا اواخر سال ۱۳۸۳ این میدان توسط طرف ایرانی به عمق پنج متر مین‌روبی شده و برای ادامه عملیات در اختیار طرف ژاپنی قرار گیرد، ولی محافظه‌کاری و تعلل ژاپنی‌ها برای انجام مین‌روبی تا عمق ۱۶ متری و همچنین افزایش نرخ جهانی فولاد و سایر خدمات مورد نیاز پروژه به دلیل رشد صعودی قیمت نفت – که بیشتر به بهانه‌گیری شبیه بود تا ادعای فنی و مالی – مناقشات هسته‌یی و فشارهای آمریکا به ژاپن برای در حاشیه نگه داشتن ایران همگی دلایلی شدند که ژاپن در این راه به آهستگی گام بردارد.

در نتیجه پس از ضرب‌الاجل‌های مختلف ایران و بی‌توجهی ژاپن، اینپکس از پروژه کنار گذاشته شد و سهم این شرکت در آزادگان به ۱۰ درصد کاهش و سهم نیکو به ۹۰ درصد افزایش یافت.

ایران با توان داخلی در آزادگان دست‌به کار شد

به این ترتیب موافقت‌نامه همکاری توسعه میدان نفتی آزادگان با هدف تولید زودهنگام روزانه ۱۵۰ هزار بشکه نفت بین شرکت مناطق‌ نفت‌خیز جنوب و شرکت پتروایران در اسفند ۱۳۸۶ امضا و قرار شد که در گام اول در قالب دو فاز برای تولید ۵۰ هزار بشکه‌ نفت از این میدان، هشت حلقه چاه حفر شود.

با وجود این‌که موافقت‌نامه تولید زودهنگام برای ۱۵۰ هزار بشکه امضا شد، ولی به‌نظر می‌رسد فقط دستور گام اول یعنی روزانه ۵۰ هزار بشکه ابلاغ شد، زیرا با وجود تاخیر زیاد در رسیدن به هدف تولید ۵۰ هزار بشکه ولی برنامه دیگری برای افزایش تولید زودهنگام دیده نمی‌شود.

از سوی دیگر مذاکرات با شرکت‌های مختلف چینی، پتروناس مالزی، هندوجا و ONGC هند برای توسعه میدان آزادگان انجام و درنهایت قرارداد مشارکت شرکت سی.ان.پی.سی چین در توسعه میدان آزادگان جنوبی با انتقال ۷۰ درصد از سهام شرکت نیکو به آن شرکت امضا شد.

گمانه‌زنی‌ها درخصوص توسعه یکپارچه آزادگان شمالی و جنوبی

از طرف دیگر باتوجه به این‌که قرارداد توسعه میدان آزادگان شمالی در سال ۱۳۸۷ با شرکت نفت دولتی چین (سی.ان.پی.سی) به ارزش دو میلیارد دلار امضا شده بود، احتمال توسعه مشترک میدان‌های آزادگان شمالی و جنوبی مطرح و حتی بر تهیه و تایید طرح جامع توسعه (MDP) میدان با این نگاه تاکید شد، ولی سرانجام احمد قلعه‌بانی ـ مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران، از مذاکره با طرف چینی با هدف توسعه میدان آزادگان جنوبی به‌طور جداگانه از آزادگان شمالی خبر داد.

بازنگری طرح تولید از میدان آزادگان

به‌دنبال طولانی‌شدن مذاکرات و اجرایی‌نشدن عملیات توسعه، حسینی – سرپرست گروه میادین کارون مهندسی مخازن، با اشاره به واگذاری توسعه بخش شمالی و جنوبی آزادگان به یک شرکت چینی گفت که با بررسی قرارداد این طرح که با شرکت چینی بسته شد، متوجه شدیم که این قرارداد از نظر فنی دارای اشکالات فراوانی است.

وی افزوده بود که از جمله این اشکالات نادیده گرفتن اطلاعات به دست آمده در طرح تولید زودهنگام است که می‌تواند کلیت طرح را تغییر دهد. در این قرارداد سایر سازندهایی که هیدروکربوری هستند در نظر گرفته نشده و محدوده مخزن نیز به درستی مشخص نشده است که به این منظور پیشنهاد خود را برای اصلاح قرارداد به شرکت ملی نفت ایران اعلام کرده‌ایم.

به گفته او با توجه به این موارد پیشنهاد شده برای کاهش هزینه‌ها، قرار است یک طرح جدید و جامع برای بخش‌های شمالی و جنوبی میدان آزادگان توسط شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب بر مبنای اطلاعات به‌دست آمده در طرح تولید زودهنگام تهیه شود.

در نتیجه این اطلاعات متفاوت و به‌دنبال تلاش خبرنگار ایسنا برای به دست آوردن اطلاعات جدید و آخرین وضعیت توسعه میدان احتمالا مشترک آزادگان، مدیران مختلف شرکت‌های مهندسی و توسعه نفت، اروندان و برنامه‌ریزی شرکت ملی نفت پاسخگو نبودند.

اهمیت میدان آزادگان به‌گونه‌ای که از کشف آن به عنوان بزرگ‌ترین کشف یک میدان نفتی در سه دهه اخیر نام برده شده و حتی موقعیت ایران را از نظر حجم ذخایر نفتی به رده دوم کشورهای دارنده نفت ارتقا داد، قابل توجه است. از طرفی تلاش ایران در حدود هفت سال گذشته باوجود مشکلات سیاسی موجود موجب تولید زودهنگام از این میدان شده است، ولی به‌دلیل جدی‌بودن فرضیه مشترک بودن میدان باید دید برای توسعه میدان آزادگان و افزایش تولید به روزانه حدود ۳۰۰ هزار بشکه چه تمهیدات ویژه‌ای اندیشیده شده و دلیل طولانی‌شدن مراحل توسعه میدان چیست؟