سمنان، خراسان جنوبی و گیلان پیرترین استان‌ها

آفتاب‌‌نیوز : آفتاب: بررسی ابعاد اجتماعی و اقتصادی پدیده سالمندی در ایران نشان می‌دهد که استان‌های سمنان، خراسان جنوبی و گیلان پیرترین استان‌ها و بوشهر، کهگیلویه و بویراحمد، خوزستان و سیستان و بلوچستان جوان‌ترین استان‌های کشور طی دو دهه گذشته بوده‌اند. 

سازمان ثبت احوال آماری از بررسی‌های صورت گرفته در مورد شرایط سالمندی در ایران بین سال‌های 65 تا 85 ارائه کرده است که ارائه برخی بخش‌های این گزارش قابل توجه است.

سمنان، خراسان جنوبی و گیلان پیرترین استان‌ها 

بوشهر، کهگیلویه و بویراحمد، خوزستان و سیستان و بلوچستان جوانترین استان‌های کشور در دو دهه گذشته

بر اساس این گزارش، در سال 1365 با توجه به بالا بودن میزان موالید در کل کشور، درصد سالمندان اکثر استان‌های کشور کمتر از سه درصد است و در این سال، استان‌های سمنان، یزد، خراسان جنوبی و گیلان به ترتیب دارای بیشترین درصد سالمندی بوده‌اند و استان‌های کهگیلویه و بویراحمد، اردبیل، گلستان، بوشهر و چهارمحال و بختیاری به ترتیب از کمترین درصد سالمند برخوردار بوده‌اند.

این در حالیست که استان‌های دارای درصد سالمند کم در سال 65 از بیشترین درصد جمعیت زیر 15 سال برخوردار بوده‌اند.

بر پایه این گزارش، با تغییر در سیاست‌های جمعیتی و گسترش روش‌های جلوگیری از بارداری، میزان موالید تا حدودی کاهش یافت که تاثیر آن به وضوح در سرشماری سال 1375 قابل مشاهده است. در سال 75 فقط در استان سیستان و بلوچستان درصد سالمندان کمتر از سه درصد بوده (92/2 درصد) و درصد سالمندی استان‌های خوزستان، کهگیلویه و بویراحمد، گلستان، بوشهر، ایلام، خراسان شمالی و لرستان به فاصله سه تا چهار درصد رسیده است و این درصد سالمندی در استان‌های خراسان جنوبی، سمنان، گیلان، مرکزی و یزد از پنج درصد هم گذشته است.

با تداوم کاهش میزان موالید و رشد جمعیت در ایران، از میزان جمعیت زیر 15 سال کاسته و بر جمعیت بالای 65 سال (جمعیت سالمند) اضافه شده است، به نحوی که در جریان سرشماری سال 1385 بیشترین درصد سالمند مربوط به استان‌های گیلان، خراسان جنوبی، سمنان و مرکزی بوده و استان‌های سیستان و بلوچستان و خوزستان همانند سرشماری‌های قبلی از کمترین درصد سالمند برخوردار بوده‌اند.

در مجموع می‌توان گفت که استان‌هایی که فرایند انتقال جمعیتی را زودتر آغاز کرده‌اند، از درصد سالمند بیشتری برخوردار بوده‌اند که در این زمینه می‌توان به استان‌های خراسان جنوبی، سمنان، گیلان، مرکزی و یزد اشاره کرد.

بر این اساس، بیشترین تغییر درصد سالمندی طی سال‌های 85 تا 65 مربوط به استان گیلان است که از 74/3 درصد به 3/7 درصد افزایش یافته است، اما در استان سیستان و بلوچستان طی سال‌های مورد بررسی تغییر چندانی حاصل نشده و از 77/2 به 95/2 درصد کاهش محدودی داشته است.

باید افزود: اما باید توجه داشت که میانگین درصد سالمندان کشور که در سال 65، 08/3 درصد بوده است، در سال 85 به 18/5 درصد افزایش یافته است و این رقم در برخی از استان‌ها به شکلی نگران کننده پیش می‌رود.

همچنین باید مجددا یادآوری کرد که استان‌های سمنان، خراسان جنوبی و گیلان در طول سه دهه اخیر بیشترین آمار افراد سالمند را داشته است و می‌توان گفت که این سه استان در سه دهه گذشته پیرترین استان‌های کشور از لحاظ جمعیت ساکن بوده است.

رشد حدود 6 درصدی سالمندان روستایی در دو دهه اخیر 

نسبت جمعیت شهرنشین به جمعیت روستایی طی سال‌های مورد بررسی (45 تا 85) در کل جمعیت، از روند افزایشی برخوردار بوده و از 1/39 درصد جمعیت شهرنشین در سال 1345 به 5/68 درصد در سال 1385 افزایش یافته، اما نسبت جمعیت سالمند با گذشت زمان در مناطق روستایی بیشتر شده است، به طوری که از 4/1 درصد در سال 1345 به 1/6 درصد در سال 1385 رسیده است.

باید توجه داشت که نسبت سالمندان در مناطق روستایی بیشتر است، اما امید به زندگی در این مناطق معمولا کمتر از مناطق شهری است و در مجموع علت اصلی بالاتر بودن نسبت سالمندان در مناطق روستایی نسبت به مناطق شهری، «مهاجرت» جمعیت روستایی به مناطق شهری بوده که قاعدتا این مهاجرت در بین جوانان خیلی بیشتر از سالمندان است.

از سوی دیگر در تمامی سرشماری‌ها درصد مردان 65 ساله و بالاتر بیش از درصد زنان در این سن بوده است و این میزان در سال 75 به بالاترین میزان رسیده است، اما وضعیت «زناشویی» دارای نوساناتی بوده است، به طوری که طی سال‌های مورد بررسی (65 تا 85) درصد مردان دارای همسر رشد اندکی داشته، حال آنکه درصد زنان دارای همسر از 8/34 در سال 1365 به 42 درصد در سال 1385 افزایش یافته است.

همچنین در مورد افراد «بی‌همسر» بر اثر فوت نیز باید گفت که در تمامی سرشماری‌های این سه دهه، درصد زنان بی‌همسر بیش از مردان بی‌همسر بوده است.

البته باید توجه داشت، بالاتر بودن نسبت همسرداری مردان به دلیل بالاتر بودن «امید زندگی» و پایین‌تر بودن سن ازدواج‌ در بین زنان و بیشتر بودن شانس ازدواج‌ مجدد مردان در مقایسه با زنان، برآورد شده است.

افزایش میزان فعالیت سالمندان در بین سال‌های 65 تا 75
رشد 30 درصدی زنان سالمند شاغل طی دو دهه 

در بخش دیگری از این گزارش که توسط سازمان ثبت احوال منتشر شده، آمده است: در سال 1365 میزان فعالیت سالمندان ایرانی 5/28 درصد بوده که در سال 1375 به 2/30 درصد رسیده است. این در حالیست که طبق همین گزارش، میزان فعالیت سالمندان مناطق روستایی بیش از مناطق شهری است و در مناطق روستایی به دلیل تعداد کم افراد بیمه شده و دارای حقوق بازنشستگی، افراد مجبورند تا سن بالاتری فعالیت اقتصادی داشته باشند.

در سال 1375 میزان فعالیت سالمندان گروه سنی60 تا 64 ساله حدود 42 درصد بوده در حالی که این نسبت برای افراد 90 تا 94 ساله حدود 13 درصد به دست آمده است.

بر اساس همین گزارش، در سال 65 حدود 68 درصد از زنان سالمند «شاغل» بوده‌اند که در سال 85 این نسبت به بیش از 97 درصد رسیده است.

مقایسه میزان فعالیت سالمندان و میزان فعالیت افراد در سنین کار نشان می‌دهد که این میزان‌ها مشابه همدیگرند و گروه‌های سالمند تقریبا بیکار نبوده‌اند، چرا که به دلیل کافی نبودن حقوق بازنشستگان کشوری به رفع نیازهای اولیه زندگی، اکثر سالمندان بعد از پایان خدمت 30 ساله اداری مجبور هستند، مجددا به فعالیت ادامه داده یا فعالیت جدیدی را شروع کنند، البته این خصوصیت در بین مردانی که مسوولیت خانواده‌ را بر عهده دارند، مشهودتر است، اما نباید روند افزایشی تعداد زنان را در این گروه سنی نادیده گرفت.