ترکان: شرایط برای نظام پارلمانی مهیا نیست
آفتاب‌‌نیوز : 
آفتاب-امیر شمس: اینکه نظام پارلمانی در ایران جایگزین نظام ریاستی شود، چه شرایطی را می‌طلبد و چه شرایطی را در پی خواهد داشت؟ اصلاً چرایی مطرح‌شدن چنین بحثی چیست؟ آیا می‌توان نارضایتی از دولت‌های منتخب مردم را اصلی‌ترین انگیزه این احتمال دانست که البته احتمالی محتمل نیست و به بررسی و زمان زیادی نیاز دارد تا به مرحله اجرا برسد.
اکبر ترکان که در کابینه‌های مختلف پس از جنگ حضوری فعال داشته، بر این باور است نظام پارلمانی زمانی باید جدی گرفته شود که حتما مجلس، مجلسی مقتدر باشد و نماینده‌هایش در شرایطی به صندلی‌های بهارستان تکیه بزنند که وامدار فرد یا گروه‌های خاصی نباشند.
وی در گفت‌و‌گویی با ماهنامه «صنعت و توسعه» درباره مباحث مختلف نظام پارلمانی به سوالات مطرح شده پاسخ می‌گوید:
تفاوت‌‌های نظام پارلمانی با نظام ریاستی در چیست؟
در نظام‌های ریاستی که هم‌اکنون در کشور ما هم در حال اجراست، مردم با حضور در پای صندوق‌های رای رییس‌جمهوری خود را انتخاب می‌کنند تا با قرار گرفتن در راس دولت زمام امور را به همراه کابینه خود در دست بگیرد اما در نظامی که به آن نظام پارلمانی اتلاق می‌شود، رییس دولت با رای نماینده‌های مجلس مشخص می‌شود. پس می‌توان این‌طور گفت که فرق مشخص، این است رای مردم در نظام ریاستی اهمیت بیشتری دارد و و این دلیل خوبی است تا هر چهار سال یکبار به بهانه انتخابات ریاست‌جمهوری شاهد شور و هیجان خاصی در جامعه باشیم که ریشه در آرای مردم در انتخابات مهمی چون انتخابات ریاست‌جمهوری دارد.
با این توضیحات تغییر شرایط فعلی به نظام پارلمانی را اتفاق خوبی می‌دانید یا اینکه «صلاح» در تداوم وضعیت حال است؟
قبل از جواب دادن به این سوال لازم است بگویم اینکه مقام معظم رهبری چنین طرحی را مطرح کرده‌اند، دلیل خوبی برای ابراز دیدگاه‌های خلاف آن نیست و آزاد‌اندیشی این اجازه را به اذهان عمومی و کارشناسان می‌دهد تا بتوانند در فضایی سالم به بیان نظرات خود بپردازند.
این گفته‌تان یعنی مخالفت با نظام پارلمانی؟
بحث من موافق بودن یا مخالفت کردن نیست. بنده اعتقاد دارم که روی آوردن به نظام پارلمانی به ملزومات مهمی احتیاج دارد که تا آنها را برآورده نکنیم، نمی‌توانیم به ایجاد تغییر فکر کنیم. در نظام‌های پارلمانی مجلس جایگاه ویژه‌ای دارد و رای اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. به همین دلیل قبل از هر مساله‌ای باید این دغدغه را در ذهن خود رشد دهیم که مجلس‌مان مجلسی مقتدر، کارشناس و البته مستقل باشد تا آحاد مردم بدانند که کسانی نفر اول دولت را انتخاب می‌کنند که انتخاب‌شان انتخابی بر اساس تفکرات‌شان است و در زمان انتخاب تحت تاثیر افراد یا شرایط قرار نمی‌گیرند.
بیشتر توضیح می‌دهید؟
بله، چون اعتقاد دارم که مشکل فعلی مجلس ایران، مشکلی است که در همه تصمیم‌گیری‌ها نقش‌آفرینی می‌کند و به همین دلیل معمولاً تردیدهای زیادی درباره عملکرد نماینده‌های مجلس در بین مردم وجود دارد.
چه مشکلی؟
همه می‌دانند و به خوبی خبر دارند و حتی در زمان تبلیغات انتخاباتی به چشم می‌بینند که هزینه‌های تبلیغاتی نامزدهای حضور در مجلس گاهی به چند صد میلیون تومان می‌رسد که به مراتب بیشتر از حقوق و مزایای چهار سال نمایندگی است. این سوال مطرح می‌شود که یک فرد با چه هدف و انگیزه‌ای هزینه می‌کند و چطور می‌خواهد مبالغ خرج شده در تبلیغات را جبران کند. واضح است، برخی که سرمایه‌دار هستند و فعالیت‌های گسترده اقتصادی دارند، با تقبل هزینه‌های انتخاباتی این شرایط را فراهم می‌کنند تا بعدها از رانت نمایندگی‌اش بتوانند استفاده کنند یا بهتر است گفته شود سوء‌استفاده‌های لازم را انجام بدهند. پس می‌توانیم به این نتیجه مشخص برسیم که مجلسی اینچنینی با نمایندگانی که برای مجلسی شدن بدهکار افراد شده‌اند، نمی‌تواند مجلسی باشد که بر اساس آن نظام را به نظام پارلمانی تغییر داد. باید کسانی در مجلس باشند که به فرمایش مقام معظم رهبری وامدار کسی نباشند که در شرایط فعلی چنین چیزی مشاهده نمی‌شود لذا در چنین شرایطی باید قبل از هر مساله‌ای، به این مساله توجه نشان بدهیم که مجلس‌مان مجلسی مقتدر و مستقل باشد.
برای خروج از این شرایط چه راه‌حلی منطقی‌تر است؟
فساد و ایجاد رانت چیزی نیست که نتوان آن را ریشه‌کن کرد. به‌عنوان مثال در کشورهای غربی تشکل‌ها و چهره‌های سیاسی در روزهای منتهی به انتخابات باید ترازنامه درآمد و هزینه خود را ارائه کنند و در اظهارنامه به اطلاع عموم و مقامات رسمی برسانند که برای موفقیت در انتخابات از چه کسانی کمک گرفته‌اند و هزینه‌های انتخاباتی‌شان چقدر بوده است. در این شرایط حزب‌ها و افراد نه می‌توانند از کسی پول بگیرند و نه می‌توانند برای فرد یا گروه‌هایی با موقعیت خود رانت ایجاد کنند. ما هم اگر این کار را بکنیم، از خطر آلوده شدن انتخابات به پول افراد سودجو مصون می‌مانیم و در نتیجه مردم بیشتر اعتماد می‌کنند و البته در نتیجه مشارکت بیشتر و بهتری در اتفاقات کشور شاهد خواهیم بود.
در نظام پارلمانی جای خالی رای مردم احساس نمی‌شود؟
حتماً احساس می‌شود. نمی‌توانیم این مهم را نادیده بگیریم که رای مردم در هر چهار سال یکبار آن هم برای انتخاب نفر اول اجرایی کشور هم شور زیادی در جامعه موجب می‌شود و هم‌اینکه نشان از اهمیت بالای رای مردم دارد. به همین دلیل بنده تاکید دارم که انتخاب رییس دولت توسط مجلس به نفع کشور نیست.
اما در دهه اول انقلاب نفر اول دولت منتخب مجلس بود.
این درست که در دهه شصت نفر اول دولت را مجلسی‌ها به راس کابینه می‌نشاندند، اما این را هم در نظر بگیرید که در آن سال‌ها رییس‌جمهوری به‌عنوان تنظیم‌کننده رابطه سه قوه نقش مهمی داشت که البته بعدها به دلیل ملاحظاتی قانون اساسی تغییر کرد تا رییس‌جمهوری مستقیماً با رای مردم انتخاب شود.
حرفی مانده است؟
شرایط برای نظام پارلمانی مهیا نیست.
آفتاب-امیر شمس: اینکه نظام پارلمانی در ایران جایگزین نظام ریاستی شود، چه شرایطی را می‌طلبد و چه شرایطی را در پی خواهد داشت؟ اصلاً چرایی مطرح‌شدن چنین بحثی چیست؟ آیا می‌توان نارضایتی از دولت‌های منتخب مردم را اصلی‌ترین انگیزه این احتمال دانست که البته احتمالی محتمل نیست و به بررسی و زمان زیادی نیاز دارد تا به مرحله اجرا برسد. اکبر ترکان که در کابینه‌های مختلف پس از جنگ حضوری فعال داشته، بر این باور است نظام پارلمانی زمانی باید جدی گرفته شود که حتما مجلس، مجلسی مقتدر باشد و نماینده‌هایش در شرایطی به صندلی‌های بهارستان تکیه بزنند که وامدار فرد یا گروه‌های خاصی نباشند.
وی در گفت‌و‌گویی با ماهنامه «صنعت و توسعه» درباره مباحث مختلف نظام پارلمانی به سوالات مطرح شده پاسخ می‌گوید:
تفاوت‌‌های نظام پارلمانی با نظام ریاستی در چیست؟
در نظام‌های ریاستی که هم‌اکنون در کشور ما هم در حال اجراست، مردم با حضور در پای صندوق‌های رای رییس‌جمهوری خود را انتخاب می‌کنند تا با قرار گرفتن در راس دولت زمام امور را به همراه کابینه خود در دست بگیرد اما در نظامی که به آن نظام پارلمانی اتلاق می‌شود، رییس دولت با رای نماینده‌های مجلس مشخص می‌شود. پس می‌توان این‌طور گفت که فرق مشخص، این است رای مردم در نظام ریاستی اهمیت بیشتری دارد و و این دلیل خوبی است تا هر چهار سال یکبار به بهانه انتخابات ریاست‌جمهوری شاهد شور و هیجان خاصی در جامعه باشیم که ریشه در آرای مردم در انتخابات مهمی چون انتخابات ریاست‌جمهوری دارد.
با این توضیحات تغییر شرایط فعلی به نظام پارلمانی را اتفاق خوبی می‌دانید یا اینکه «صلاح» در تداوم وضعیت حال است؟
قبل از جواب دادن به این سوال لازم است بگویم اینکه مقام معظم رهبری چنین طرحی را مطرح کرده‌اند، دلیل خوبی برای ابراز دیدگاه‌های خلاف آن نیست و آزاد‌اندیشی این اجازه را به اذهان عمومی و کارشناسان می‌دهد تا بتوانند در فضایی سالم به بیان نظرات خود بپردازند.
این گفته‌تان یعنی مخالفت با نظام پارلمانی؟
بحث من موافق بودن یا مخالفت کردن نیست. بنده اعتقاد دارم که روی آوردن به نظام پارلمانی به ملزومات مهمی احتیاج دارد که تا آنها را برآورده نکنیم، نمی‌توانیم به ایجاد تغییر فکر کنیم. در نظام‌های پارلمانی مجلس جایگاه ویژه‌ای دارد و رای اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. به همین دلیل قبل از هر مساله‌ای باید این دغدغه را در ذهن خود رشد دهیم که مجلس‌مان مجلسی مقتدر، کارشناس و البته مستقل باشد تا آحاد مردم بدانند که کسانی نفر اول دولت را انتخاب می‌کنند که انتخاب‌شان انتخابی بر اساس تفکرات‌شان است و در زمان انتخاب تحت تاثیر افراد یا شرایط قرار نمی‌گیرند.
بیشتر توضیح می‌دهید؟
بله، چون اعتقاد دارم که مشکل فعلی مجلس ایران، مشکلی است که در همه تصمیم‌گیری‌ها نقش‌آفرینی می‌کند و به همین دلیل معمولاً تردیدهای زیادی درباره عملکرد نماینده‌های مجلس در بین مردم وجود دارد.
چه مشکلی؟
همه می‌دانند و به خوبی خبر دارند و حتی در زمان تبلیغات انتخاباتی به چشم می‌بینند که هزینه‌های تبلیغاتی نامزدهای حضور در مجلس گاهی به چند صد میلیون تومان می‌رسد که به مراتب بیشتر از حقوق و مزایای چهار سال نمایندگی است. این سوال مطرح می‌شود که یک فرد با چه هدف و انگیزه‌ای هزینه می‌کند و چطور می‌خواهد مبالغ خرج شده در تبلیغات را جبران کند. واضح است، برخی که سرمایه‌دار هستند و فعالیت‌های گسترده اقتصادی دارند، با تقبل هزینه‌های انتخاباتی این شرایط را فراهم می‌کنند تا بعدها از رانت نمایندگی‌اش بتوانند استفاده کنند یا بهتر است گفته شود سوء‌استفاده‌های لازم را انجام بدهند. پس می‌توانیم به این نتیجه مشخص برسیم که مجلسی اینچنینی با نمایندگانی که برای مجلسی شدن بدهکار افراد شده‌اند، نمی‌تواند مجلسی باشد که بر اساس آن نظام را به نظام پارلمانی تغییر داد. باید کسانی در مجلس باشند که به فرمایش مقام معظم رهبری وامدار کسی نباشند که در شرایط فعلی چنین چیزی مشاهده نمی‌شود لذا در چنین شرایطی باید قبل از هر مساله‌ای، به این مساله توجه نشان بدهیم که مجلس‌مان مجلسی مقتدر و مستقل باشد.
برای خروج از این شرایط چه راه‌حلی منطقی‌تر است؟
فساد و ایجاد رانت چیزی نیست که نتوان آن را ریشه‌کن کرد. به‌عنوان مثال در کشورهای غربی تشکل‌ها و چهره‌های سیاسی در روزهای منتهی به انتخابات باید ترازنامه درآمد و هزینه خود را ارائه کنند و در اظهارنامه به اطلاع عموم و مقامات رسمی برسانند که برای موفقیت در انتخابات از چه کسانی کمک گرفته‌اند و هزینه‌های انتخاباتی‌شان چقدر بوده است. در این شرایط حزب‌ها و افراد نه می‌توانند از کسی پول بگیرند و نه می‌توانند برای فرد یا گروه‌هایی با موقعیت خود رانت ایجاد کنند. ما هم اگر این کار را بکنیم، از خطر آلوده شدن انتخابات به پول افراد سودجو مصون می‌مانیم و در نتیجه مردم بیشتر اعتماد می‌کنند و البته در نتیجه مشارکت بیشتر و بهتری در اتفاقات کشور شاهد خواهیم بود.
در نظام پارلمانی جای خالی رای مردم احساس نمی‌شود؟
حتماً احساس می‌شود. نمی‌توانیم این مهم را نادیده بگیریم که رای مردم در هر چهار سال یکبار آن هم برای انتخاب نفر اول اجرایی کشور هم شور زیادی در جامعه موجب می‌شود و هم‌اینکه نشان از اهمیت بالای رای مردم دارد. به همین دلیل بنده تاکید دارم که انتخاب رییس دولت توسط مجلس به نفع کشور نیست.
اما در دهه اول انقلاب نفر اول دولت منتخب مجلس بود.
این درست که در دهه شصت نفر اول دولت را مجلسی‌ها به راس کابینه می‌نشاندند، اما این را هم در نظر بگیرید که در آن سال‌ها رییس‌جمهوری به‌عنوان تنظیم‌کننده رابطه سه قوه نقش مهمی داشت که البته بعدها به دلیل ملاحظاتی قانون اساسی تغییر کرد تا رییس‌جمهوری مستقیماً با رای مردم انتخاب شود.
حرفی مانده است؟
شرایط برای نظام پارلمانی مهیا نیست.
گزارش خطا
ارسال به دوستان
نسخه چاپی
ذخیره عضویت در خبرنامه 
لینک های مفید