انتخابات پارلمانی و نمایش دموکراسی هدایت شده در قزاقستان

آفتاب‌‌نیوز : آفتاب: آسیای میانه و قفقاز - به دنبال بیداری اسلامی درکشورهای عربی و تاثیر پذیری قزاقستان از تحولات قرقیزستان درهمسایگی این کشور ، سرانجام اقای نظربایف با انجام اصلاحات سیاسی موافقت کرد.

*حسن بهشتی پور
برگزاری انتخابات پارلمانی روزیکشنبه 25 دی ماه 1390 (15 ژانویه 2012) در قزاقستان فرصتی را به وجود آورد تا بار دیگر موضوع تقسیم قدرت بین احزاب سیاسی ومناسبات آنها با حاکمیت، در سطح رسانه های گروهی منطقه و جهان مطرح شود. (1) در انتخابات زودهنگام پنجمین دوره پارلمان قزاقستان هفت حزب نوراوتان، میهن، آک ژال، حزب ملی سوسیال دموکرات، حزب کمونیست، حزب دموکراتیک "آئیل" و حزب دموکراتیک "عدالت" با یکدیگر به رقابت پرداختند. 

صرف نظراز پیشتازی مطلق حزب حکومتی "نوراوتان"(2) و پیروزی قابل انتظار این حزب ، سیاست بازگشایی فضا ی رقابت بصورت کنترل شده اهمیت بیشتری به این انتخابات در مقایسه با انتخابات سال های پیش داده بود. حضور720 ناظرخارجی از سوی سازمان امنیت و همکاری اروپا، کشورهای عضو جامعه همسود، سازمان همکاری اسلامی و سازمان شانگهای در این انتخابات به منظور توجیه آزاد بودن رقابت احزاب در عرصه بین‌المللی و به نمایش گذاشتن تحولی دموکراتیک درقزاقستان، ارائه تحلیلی واقع بینانه به دور از جوسازی های مرسوم خبری و رسانه ای بیش از پیش ضرورت دارد. این مساله به ویژه از آن جهت اهمیت دارد که به دو سئوال اساسی و مهم در مقطع کنونی پاسخ داده شود : 

1- آیا قزاقستان تحت تاثیر تحولات کشور همسایه خود روسیه که پس از انتخابات شاهد تظاهرات اعتراض آمیز بود به عنوان اقدامی پیشگیرانه تلاش کرده است اصلاحات مورد نظر را برای مشارکت دادن مخالفان در قدرت به عمل آورد؟ 

2- با توجه به حرکت عظیمی که در شمال آفریقا و خاورمیانه برای برانداختن حکومت های فردی آغاز شده است، نظربایف نیز پذیرفته که پس از بیست سال حاکمیت مطلق بر این کشور اصلاحات تدریجی خود را با انجام انتخابات نسبتاً باز به مورد اجرا گذارد تا از تکرار ناآرامی های روسیه در قزاقستان جلوگیری کند؟ درمقاله پیش روی ضمن تحلیل نتایج انتخابات قزاقستان تلاش شده است به این دو سئوال مهم پاسخ داده شود. 

اولویت توسعه اقتصادی بر اصلاحات سیاسی
"نور سلطان نظربایف" رئیس جمهوری 71 ساله قزاقستان در بیست سال گذشته در این کشوِر نفت خیز آسیای مرکزی، اولویت اول را به توسعه اقتصادی داده است و تلاش کرده از طریق امتیاز دادن به روسیه و غرب نوعی موازنه مثبت را در سیاست خارجی خود برقرار سازد تا بتواند در سایه حمایت قدرت های مطرح خارجی برنامه اصلاحات اقتصادی را با کمترین هزینه به پیش ببرد. اما نکته مهمی که نظربایف هیچگاه نخواسته آن را بپذیرد این واقعیت است که توسعه اقتصادی بدون توسعه سیاسی نمی تواند زمینه ساز یک توسعه همه جانبه و پایدار برای کشوری چند قومی مانند قزاقستان باشد.
به دنبال بیداری اسلامی درکشورهای عربی و تاثیر پذیری قزاقستان از تحولات قرقیزستان درهمسایگی این کشور، سرانجام نظربایف با انجام اصلاحات سیاسی موافقت کرد و با اتخاذ روش گام به گام درابتدا قانون اساسی را برای مشارکت دادن بیشتراحزاب مخالف در پارلمان اصلاح کرد. در مرحله بعد به سراغ برگزاری انتخابات زودهنگام پارلمانی رفته است. مجلس قزاقستان به این جهت در اولویت اصلاحات سیاسی قرارگرفت که این نهاد می تواند نقش کلیدی تری در انعکاس دیدگاه های متنوع احزاب مخالف داشته باشد. بر این اساس پس از تصویب مجلس، با دستور نظربایف در 17 آبان گذشته مجلس منحل شد و انتخابات به جای ماه آگوست 2012 هشت ماه زودتر در 15 ژانویه برگزارگردید. 

تحلیل نتایج انتخابات
1- آرا شمارش شده صندوق های رأی در روز یکشنبه حاکیست همان طور که پیش بینی می شد حزب حاکم «نوراوتان» وابسته به نظربایف رئیس جمهور قزاقستان با کسب کمی بیش از هشتاد درصد آراء شرکت کنندگان در انتخابات پارلمانی به پیروزی رسید.
درمراتب بعدی حزب « اک ژول » Ak-Zhol طرفدار تجار46/7% و حزب کمونیست 2/7 % آرا را در پارلمان جدید کسب کردند. سه حزب دیگر شرکت کننده در انتخابات نتوانستند حداقل هفت درصد لازم را برای ورود به پارلمان کسب کنند.
 
2- برگزاری انتخابات پارلمانی قزاقستان تحت تدابیر شدید امنیتی تحت تاثیر حوادث ماه گذشته استان «ژانائوزن » درغرب این کشور بی سابقه بود. این اولین تجربه برگزاری انتخابات زیر سایه نا امنی در باثبات ترین کشور آسیای مرکزی در سالهای اخیر بود .
 
3- مشارکت 75 درصدی کسانی که حق رأی داشتند در انتخابات روز یکشنبه نشان دهنده آنست که نظربایف به هدف خود که پیروزی دراین انتخابات با مشارکت بالای مردم بود، رسیده است. 

4- درسیستم انتخابات پارلمانی قزاقستان از سیستم حزبی پیروی می‌شود. یعنی احزاب به نسبت آرائی که کسب کردند، نمایندگان نهایی مردم را به پارلمان معرفی می کنند. این سیستم بسته تنها به شهروندان اجازۀ انتخاب حزب را می‌دهد، که در نهایت حاکمیت بهترمی تواند نمایندگان پارلمان را کنترل کند. 

5- درمقایسه با چهارمین پارلمان قزاقستان که همه 107 نماینده از حزب حاکم بودند، ورود دو حزب دیگر به پارلمان یک گام به سوی اصلاح محسوب می شود اما با در نظر گرفتن این واقعیت که حزب اک ژول تحت نفوذ "دیناره نظربایوا" دختر و" تیمور قلی بایف"، داماد نظربایف قرار دارد نمی توان به این حرکت نگاه مثبتی داشت. 

6- نتایج انتخابات پارلمانی روز یکشنبه از آن جهت مهم است که بر اساس اصلاحات اخیر قانون اساسی قزاقستان، اولین آزمون جدی برای احزاب اپوزسیون قزاقستان به شمار می رفت. با وجود همه کاستی های موجود آنها نتوانستند نتایج قابل توجهی کسب کنند. 

7- حزب کمونیست به رفتار حکومت درقبال ناآرامی‌های اخیر درشهر ژانااوزن اعتراض کرد و به همین دلیل در ابتدا از رقابت ها کنار گذاشته شد. اما دولت برای حفظ پرستیژ هم که شده سرانجام به این حزب امکان شرکت دررقابت های انتخاباتی را داد. به همین دلیل می توان گفت آرای حزب کمونیست قزاقستان تا حدودی منعکس کنندۀ آرای مخالفان نظربایف است. اگرچه مقامات قزاقستان تلاش داشتند حزب آک‌ ژول که داماد نظربایف هم در آن عضویت دارد به عنوان اپوزیسیون معرفی گردد و کرسی‌های پارلمان میان طرفداران و منتقدین نرم حکومت تقسیم گردد. 

8- به نظرمی رسد نظربایف خود را برای انتقال قدرت به صورت مسالمت آمیزدر کشورش آماده می کند. از جمله کسانی که می توانند به عنوان جانشین اومطرح باشند کریم‌ ماسیم ‌اف نخست وزیر کنونی و تیمورقلی بایف داماد اوهستند. اما ظاهراً برای چنین انتقال قدرتی آقای نظربایف عجله ای ندارد. 263


پی نوشت:
1- از شانزده میلیون جمعیت قزاقستان درمجموع 9.2 میلیون نفربرای انتخاب 98 نماینده پارلمان، ثبت‌نام کرده‌اند. 9 قانون‌گذار دیگر که نماینده قومیت‌های مختلف در قزاقستان هستند، روز دوشنبه تعیین می‌شوند و پارلمان 107 کرسی این کشور را تشکیل می‌دهند. تاکنون انتخاباتی آزاد و عادلانه از دید ناظران بین‌المللی در قزاقستان برگزار نشده است
2-به معنای سرزمین مادری درخشان