طی برنامه ای در رادیو گفتگو برگزار شد
مناظره خواندنی نمایندگان «فارس» و «دولت» درباره آیین نامه جدیدخبرگزاری ها
آفتاب‌‌نیوز : آفتاب: دوشنبه شب 11 اردیبهشت ماه برنامه «مناظره» رادیو «گفت و گو» با حضور «سید یاسر جبرائیلی» معاون پژوهش و آموزش خبرگزاری فارس و «پدرام پاک آئین» مدیر کل مطبوعات داخلی وزارت ارشاد به موضوع آئین نامه اخیر دولت درباره الزام خبرگزاری ها به درج منبع پرداخت. متن گزیده این مناظره و نیز فایل کامل صوتی آن که به دلایل نامعلومی با سانسور بخشی از سخنان نماینده فارس روی آنتن رفت،تقدیم حضور خوانندگان می شود.
مجری برنامه در ابتدای این مناظره به آئین نامه اخیر دولت درباره خبرگزاری ها و شکایت فارس به دیوان عدالت اداری درباره غیرقانونی بودن الزام به درج منبع خبر اشاره کرد و از پاک آئین به عنوان مدافع این آئین نامه خواست درباره آن توضیح دهد.
مدیر کل مطبوعات داخلی وزارت ارشاد در این باره پاسخ داد که «قانون مطبوعات ما در کنار خوبی‌هایی که دارد، قطعاً نارسایی هم دارد. به همین دلیل است که نظام جامع رسانه ای تنظیم و به دولت ارسال شده و در دست بررسی است تا لایحه اش تدوین و به مجلس برود و قطعا قانون فعلی و آیین نامه آن بخصوص فصل 5 آیین نامه اجرایی مطبوعات نقاط قوت بسیار زیادی هم دارد. این آیین نامه امروز به قانون مطبوعات الحاق می شود، حسب اصلاحاتی که در ماده یک مطبوعات کنونی به عمل آمده خبرگرزاری ها و نشریات الکترونیک تابع قانون مطبوعات هستند. لذا این آیین نامه با هدف یک راه کار اجرایی برای اجرای قانون مطبوعات که امروز خبرگزاری و نشریات الکترونیک را در بر می گیرد ارائه شده است».
پاک آیین علت الزام خبرگزاری ها به درج منبع را جلوگیری از انتشار اخبار خلاف واقع و شایعات دانست که در ماده 6 قانون مطبوعات به آن اشاره شده است: «بر اساس ماده 6 قانون مطبوعات انتشار مطالب خلاف واقع ممنوع است. در واقع اینکه گفته می شود خبرگزاری می بایست منبع اخبار خود را درج کند، نه یک قانون جدید بلکه یک راهکار اجرایی است برای اینکه بند 11 ماده 6 تحقق پیدا کند.یعنی یکی از راه های جلوگیری از توسعه شایعات و اخبار خلاف واقع در فضای رسانه ای است».
معاون پژوهش و آموزش فارس اما با این استدلال مخالف بود و در پاسخ گفت که مقابله با انتشار مطالب کذب راهکار خود را دارد و اگر رسانه ای مطالب خلاف واقع منتشر کند، فرد یا نهاد مبتلی می تواند از او به مراجع ذیصلاح شکایت کند.
جبرائیلی در تبیین علل اعتراض خبرگزاری فارس به آئین نامه الزام خبرگزاری ها به درج منبع گفت: «طبق ماده 4 قانون مطبوعات مصوب مجلس شورای اسلامی، هیچ مقام دولتی و غیر دولتی حق ندارد برای چاپ مطلب یا مقاله ای در صدد اعمال فشار بر مطبوعات برآید و یا به سانسور و کنترل نشریات مبادرت کند، و نیز طبق ماده 5 همان قانون کسب و انتشار اخبار داخلی یا خارجی که به منظور افزایش آگاهی عمومی و حفظ مصالح جامعه باشد، با رعایت این قانون حق قانونی مطبوعات است.»
معاون پژوهش و آموزش فارس با اشاره به اینکه دولت خود مفسر این آئین نامه است،این سوال را از پدام پاک آئین پرسید که منظور دولت از منبع چیست و آیا خبرنگار می تواند منبع خبر باشد یا خیر؟
پاسخ مدیر کل مطبوعات داخلی وزارت ارشاد این بود که بله! خبرنگار می تواند منبع باشد:«اگر خبرنگاری به یک خبر و تصویری دست پیداکند حق انتشار آن را خواهد داشت، و دیگر اینجا نیازی به تایید مقام دولتی یا غیردولتی نیست. یا اینکه خبرنگارخودش به یک منبعی دسترسی پیدا کرده در حدود قوانین و آمده یک عکسی در یک جایی گرفته و یا به مستنداتی دست یافته و اینجا هم اجازه از کسی لازم نیست منبع اعم از خود خبرنگار و مقامات دولتی و غیر دولتی و اشخاص حقیقی و حقوقی است».
اما این پاسخ پرسش دیگری از سوی جبرائیلی را در پی داشت و آن اینکه اگر «خبرنگار منبع هست،پس خبرگزاری نیز منبع است و همه خبرگزاری ها نیز طبق عرف چندین ساله و برای حراست از هویت خود در ابتدای اخبار خود نام خبرگزاری را می آورند و لذا درج یک ماده مبهم درباره الزام خبرگزاری برای درج منبع چه ضرورتی دارد؟»
پاک آئین اما تعریف دیگری نیز از منبع داشت و سرانجام منظور دولت از منبع را اینگونه تبیین کرد که که اگر نقل قولی از فرد مطلع یا مقامی ذکر شد و آن مقام تمایلی به انتشار نامش نداشت،خبرگزاری یا باید آن خبر را منتشر نکند و یا با ذکر نام آن فرد گوینده خبر منتشر کند: «وقتی من به خبرنگار خبری را می دهم، و بعد می گویم که شما اسم من را ذکر نکن، بعد به دلیل اتفاقاتی آن خبری که من می دهم رخ ندهد یا صحیح نباشد و یاد افرادی باشند به عنوان منابع آگاه مد نظر رسانه ها در صدد القاء یک رویدادی باشند که در حقیقت آن به بازیگرفتن اعتماد مخاطبان و نشر اخبار خلاف واقعی باشد که همین قانون مطبوعات در ماده شش آن را نفی کرده است. رسانه برای اعتماد سازی متولد شده است».
جبرائیلی اما این سخنان را نوعی اجبار خبرگزاری به افشای منابع خود دانسته و آن را بر خلاف قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات خواند:«مطبوعات به عنوان چشم مردم و چشم رسالتمند نظام در حال فعالیت هستند. شما وقتی می گویید باید منبع درج شود، یعنی اینکه اگر خبر مربوط به ارگانی بود و آن ارگان خبر را تائید نکرد، خبرگزاری اجازه انتشار ندارد. یعنی در عمل مطبوعات تبدیل به روابط عمومی دولت می شوند، مطبوعاتی که رسالتشان این است که رابطه خبر و مردم باشند، اینجا رابط دولت و مردم می شوند. این در حالی است که رییس جمهور در سال 88 قانونی به نام انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات را ابلاغ کردند که ماده 4 آن می گوید اجبار تهیه کنندگان اطلاعات به افشای منابع اطلاعات خود ممنوع است، مگر به حکم مقام قضایی».
پاسخ پاک آئین به این سخنان این شد که قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات اعم از قانون مطبوعات است و قانون مطبوعات می تواند از این قانون مستثنی باشد چرا که عام لاحق نمی تواند ناسخ خاص سابق باشد». مدیر کل مطبوعات داخلی وزارت ارشاد از مخاطبان رادیو خواست که آنها بگویند منبع زدن بهتر است یا نزدن؟
جبرائیلی اما معتقد بود که این قانون است که باید ها و نباید ها را تعیین می کند و ثانیا قانون مطبوعات نیز تضادی با قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات تناقضی ندارد بلکه این آئین نامه دولت است که منطبق بر قانون مطبوعات نیست: «وظیفه دولت تعیین ساز و کار اجرایی قانون است و دولت حق وضع قانون جدید ندارد. به عقیده ما تفسیری که دولت از قانون داشته جناحی و سیاسی است و حتی این آئین نامه به قدری با عجله تنظیم شده که دوستان یادشان رفته روزنامه ها را نیز ملزم به درج منبع کنند،یعنی در شرایط فعلی با خبرگزاری ها مشکل دارند و در صدد رفع آنند».
جبرائیلی ادامه داد: «خبر فارس درباره پاداش 100 میلیونی مدیر عامل مخابرات را که منجر به صدور دستور پیگیری از طرف رئیس جمهور شد را در نظر بگیرید. فرض کنید در این باره فارس مجبور به درج منبع شود. از طرف دیگر منبع فارس قصد ندارد نامش فاش شده و دچار تبعات احتمالی آن شود. در این هنگام طبق آئین نامه دولت فارس نباید خبر را منتشر کند و موضوع به این مهمی که وظیفه پیگیری اش با رسانه هاست، و رئیس جمهور را وادار به برخورد می کند،بایکوت شود».
معاون پژوهش و آموزش فارس در ادامه از پاک آئین سوال کرد که «کدام خبرگزاری در دنیا منبع می زند» و پاسخ شنید که «همه خبرگزاری ها». در این هنگام جبرائیلی پرینتی از یک خبر اختصاصی رویترز را به مدیر کل مطبوعات داخلی وزارت ارشاد داد و از او خواست که منبع را در این خبر مشخص کند که پاک آئین با بیان اینکه من فرصت خواندن این خبر را ندارم بحث را عوض کرد.
جبرائیلی در پایان یادآور شد که اگر مجلس محترم قانونی تصویب و خبرگزاری ها را ملزم به درج منبع کرد،آن قانون لازم الاتباع است اما معاونت مطبوعاتی وزارت ارشاد حق قانونگذاری ندارد.
مجری برنامه در ابتدای این مناظره به آئین نامه اخیر دولت درباره خبرگزاری ها و شکایت فارس به دیوان عدالت اداری درباره غیرقانونی بودن الزام به درج منبع خبر اشاره کرد و از پاک آئین به عنوان مدافع این آئین نامه خواست درباره آن توضیح دهد.
مدیر کل مطبوعات داخلی وزارت ارشاد در این باره پاسخ داد که «قانون مطبوعات ما در کنار خوبی‌هایی که دارد، قطعاً نارسایی هم دارد. به همین دلیل است که نظام جامع رسانه ای تنظیم و به دولت ارسال شده و در دست بررسی است تا لایحه اش تدوین و به مجلس برود و قطعا قانون فعلی و آیین نامه آن بخصوص فصل 5 آیین نامه اجرایی مطبوعات نقاط قوت بسیار زیادی هم دارد. این آیین نامه امروز به قانون مطبوعات الحاق می شود، حسب اصلاحاتی که در ماده یک مطبوعات کنونی به عمل آمده خبرگرزاری ها و نشریات الکترونیک تابع قانون مطبوعات هستند. لذا این آیین نامه با هدف یک راه کار اجرایی برای اجرای قانون مطبوعات که امروز خبرگزاری و نشریات الکترونیک را در بر می گیرد ارائه شده است».
پاک آیین علت الزام خبرگزاری ها به درج منبع را جلوگیری از انتشار اخبار خلاف واقع و شایعات دانست که در ماده 6 قانون مطبوعات به آن اشاره شده است: «بر اساس ماده 6 قانون مطبوعات انتشار مطالب خلاف واقع ممنوع است. در واقع اینکه گفته می شود خبرگزاری می بایست منبع اخبار خود را درج کند، نه یک قانون جدید بلکه یک راهکار اجرایی است برای اینکه بند 11 ماده 6 تحقق پیدا کند.یعنی یکی از راه های جلوگیری از توسعه شایعات و اخبار خلاف واقع در فضای رسانه ای است».
معاون پژوهش و آموزش فارس اما با این استدلال مخالف بود و در پاسخ گفت که مقابله با انتشار مطالب کذب راهکار خود را دارد و اگر رسانه ای مطالب خلاف واقع منتشر کند، فرد یا نهاد مبتلی می تواند از او به مراجع ذیصلاح شکایت کند.
جبرائیلی در تبیین علل اعتراض خبرگزاری فارس به آئین نامه الزام خبرگزاری ها به درج منبع گفت: «طبق ماده 4 قانون مطبوعات مصوب مجلس شورای اسلامی، هیچ مقام دولتی و غیر دولتی حق ندارد برای چاپ مطلب یا مقاله ای در صدد اعمال فشار بر مطبوعات برآید و یا به سانسور و کنترل نشریات مبادرت کند، و نیز طبق ماده 5 همان قانون کسب و انتشار اخبار داخلی یا خارجی که به منظور افزایش آگاهی عمومی و حفظ مصالح جامعه باشد، با رعایت این قانون حق قانونی مطبوعات است.»
معاون پژوهش و آموزش فارس با اشاره به اینکه دولت خود مفسر این آئین نامه است،این سوال را از پدام پاک آئین پرسید که منظور دولت از منبع چیست و آیا خبرنگار می تواند منبع خبر باشد یا خیر؟
پاسخ مدیر کل مطبوعات داخلی وزارت ارشاد این بود که بله! خبرنگار می تواند منبع باشد:«اگر خبرنگاری به یک خبر و تصویری دست پیداکند حق انتشار آن را خواهد داشت، و دیگر اینجا نیازی به تایید مقام دولتی یا غیردولتی نیست. یا اینکه خبرنگارخودش به یک منبعی دسترسی پیدا کرده در حدود قوانین و آمده یک عکسی در یک جایی گرفته و یا به مستنداتی دست یافته و اینجا هم اجازه از کسی لازم نیست منبع اعم از خود خبرنگار و مقامات دولتی و غیر دولتی و اشخاص حقیقی و حقوقی است».
اما این پاسخ پرسش دیگری از سوی جبرائیلی را در پی داشت و آن اینکه اگر «خبرنگار منبع هست،پس خبرگزاری نیز منبع است و همه خبرگزاری ها نیز طبق عرف چندین ساله و برای حراست از هویت خود در ابتدای اخبار خود نام خبرگزاری را می آورند و لذا درج یک ماده مبهم درباره الزام خبرگزاری برای درج منبع چه ضرورتی دارد؟»
پاک آئین اما تعریف دیگری نیز از منبع داشت و سرانجام منظور دولت از منبع را اینگونه تبیین کرد که که اگر نقل قولی از فرد مطلع یا مقامی ذکر شد و آن مقام تمایلی به انتشار نامش نداشت،خبرگزاری یا باید آن خبر را منتشر نکند و یا با ذکر نام آن فرد گوینده خبر منتشر کند: «وقتی من به خبرنگار خبری را می دهم، و بعد می گویم که شما اسم من را ذکر نکن، بعد به دلیل اتفاقاتی آن خبری که من می دهم رخ ندهد یا صحیح نباشد و یاد افرادی باشند به عنوان منابع آگاه مد نظر رسانه ها در صدد القاء یک رویدادی باشند که در حقیقت آن به بازیگرفتن اعتماد مخاطبان و نشر اخبار خلاف واقعی باشد که همین قانون مطبوعات در ماده شش آن را نفی کرده است. رسانه برای اعتماد سازی متولد شده است».
جبرائیلی اما این سخنان را نوعی اجبار خبرگزاری به افشای منابع خود دانسته و آن را بر خلاف قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات خواند:«مطبوعات به عنوان چشم مردم و چشم رسالتمند نظام در حال فعالیت هستند. شما وقتی می گویید باید منبع درج شود، یعنی اینکه اگر خبر مربوط به ارگانی بود و آن ارگان خبر را تائید نکرد، خبرگزاری اجازه انتشار ندارد. یعنی در عمل مطبوعات تبدیل به روابط عمومی دولت می شوند، مطبوعاتی که رسالتشان این است که رابطه خبر و مردم باشند، اینجا رابط دولت و مردم می شوند. این در حالی است که رییس جمهور در سال 88 قانونی به نام انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات را ابلاغ کردند که ماده 4 آن می گوید اجبار تهیه کنندگان اطلاعات به افشای منابع اطلاعات خود ممنوع است، مگر به حکم مقام قضایی».
پاسخ پاک آئین به این سخنان این شد که قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات اعم از قانون مطبوعات است و قانون مطبوعات می تواند از این قانون مستثنی باشد چرا که عام لاحق نمی تواند ناسخ خاص سابق باشد». مدیر کل مطبوعات داخلی وزارت ارشاد از مخاطبان رادیو خواست که آنها بگویند منبع زدن بهتر است یا نزدن؟
جبرائیلی اما معتقد بود که این قانون است که باید ها و نباید ها را تعیین می کند و ثانیا قانون مطبوعات نیز تضادی با قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات تناقضی ندارد بلکه این آئین نامه دولت است که منطبق بر قانون مطبوعات نیست: «وظیفه دولت تعیین ساز و کار اجرایی قانون است و دولت حق وضع قانون جدید ندارد. به عقیده ما تفسیری که دولت از قانون داشته جناحی و سیاسی است و حتی این آئین نامه به قدری با عجله تنظیم شده که دوستان یادشان رفته روزنامه ها را نیز ملزم به درج منبع کنند،یعنی در شرایط فعلی با خبرگزاری ها مشکل دارند و در صدد رفع آنند».
جبرائیلی ادامه داد: «خبر فارس درباره پاداش 100 میلیونی مدیر عامل مخابرات را که منجر به صدور دستور پیگیری از طرف رئیس جمهور شد را در نظر بگیرید. فرض کنید در این باره فارس مجبور به درج منبع شود. از طرف دیگر منبع فارس قصد ندارد نامش فاش شده و دچار تبعات احتمالی آن شود. در این هنگام طبق آئین نامه دولت فارس نباید خبر را منتشر کند و موضوع به این مهمی که وظیفه پیگیری اش با رسانه هاست، و رئیس جمهور را وادار به برخورد می کند،بایکوت شود».
معاون پژوهش و آموزش فارس در ادامه از پاک آئین سوال کرد که «کدام خبرگزاری در دنیا منبع می زند» و پاسخ شنید که «همه خبرگزاری ها». در این هنگام جبرائیلی پرینتی از یک خبر اختصاصی رویترز را به مدیر کل مطبوعات داخلی وزارت ارشاد داد و از او خواست که منبع را در این خبر مشخص کند که پاک آئین با بیان اینکه من فرصت خواندن این خبر را ندارم بحث را عوض کرد.
جبرائیلی در پایان یادآور شد که اگر مجلس محترم قانونی تصویب و خبرگزاری ها را ملزم به درج منبع کرد،آن قانون لازم الاتباع است اما معاونت مطبوعاتی وزارت ارشاد حق قانونگذاری ندارد.
گزارش خطا
ارسال به دوستان
نسخه چاپی
ذخیره عضویت در خبرنامه 
پربحث ترین عناوین
پرطرفدار ترین عناوین
لینک های مفید