ضرورت تأکید بر بی‌طرفی دبیرکل سازمان ملل متحد و مقابله با یک جانبه‌گرائی آمریکا
حجت‌الاسلام علی عسکری
آفتاب‌‌نیوز : 
آفتاب: پس از پایان مراسم‌های عزاداری و سخنرانی در مجمع امام جمعه‌های منطقه که در مسجد و پایگاه مسلمانان کرواسی برگزار شده بود بنا به تأکید مسئولان ایرانی مقیم کرواسی به روستا و زادگاه مارشال تیتو یکی از بنیانگذاران جنبش غیرمتعهدها رهسپار شدم. آنجا محل دست نخورده ییلاقی و بسیار دیدنی بود. خانه و محل تولد و زندگی آقای تیتو به موزه‌ای سنتی تبدیل شده و همه آثار و لوازم شخصی او و تنی چند از همگرایان جهانی وی در آن موزه در معرض دید بازدیدکنندگان قرار داشت.
اسناد قابل توجهی از نوع ارتباطات و مکاتبات بین تیتو، جمال عبدالناصر رهبر انقلابی مصر و جواهر لعل نهرو، و چگونگی شکل‌گیری غیرمتعهدها توسط آنان و دیگر هم‌پیمانهای جهانی‌شان در تابلوهای نفیسی ارائه شده بود. اهداف جنبش و روند چند دهه فعالیت بین‌المللی آن توسط مترجم‌ها توضیح داده می‌شد.
پس از بازگشت از کرواسی بنا به علاقه‌ای که به مسائل تشکیلاتی و حقوق اساسی ملتها داشتم مطالعاتی را در رابطه با جنبش غیرمتعهدها به انجام رسانیدم و اینک که پس از اجلاس پانزدهم غیرمتعهدها در شرم‌الشیخ مصر، شانزدهمین اجلاس سران جنبش یاد شده در ایران برگزار می‌شود وظیفه خود دیدم مطالبی را در این رابطه تقدیم دارم.
افراد صاحب‌نظر و آگاهان سیاسی و آشنا به حقوق و روابط بین‌الملل می‌دانند که جنبش غیرمتعهدها در سال 1961 میلادی مطابق با 1340 هجری شمسی در دوران جنگ سرد بین آمریکا و شوروی بوسیله چهره‌های سیاسی و جهانی یاد شده و هم‌پیمانان آنها راه‌اندازی شد. مهمترین هدف جنبش جهانی غیرمتعهدها عدم تعهد و سرسپردگی به قدرت‌های استکباری و احیاء منشور سازمان ملل متحد بود. آنان تلاش جدی بکار بردند تا سازمان ملل متحد به سرنوشت جامعه ملل که پس از جنگ جهانی اول تشکیل شده بود و به اهدافش نرسیده بود، دچار نشود.
حمایت از حق تعیین سرنوشت، حاکمیت و استقلال ملی و یکپارچگی سرزمینی کشورها، مخالفت با آپارتاید و نژادپرستی، مبارزه بر علیه استعمار از نوع قدیم و جدید، هم‌زیستی مسالمت‌آمیز میان ملتها، مقابله با استفاده از ابزار زور و تهدید در روابط بین‌الملل، تلاش برای صلح پایدار در سایه مدیریت مشترک جهانی و بسیاری از حقوق اساسی ملتها و جامعه جهانی از جمله اهدافی بوده که تاکنون در دستور کار اجلاس‌های سران جنبش عدم تعهد قرارگرفته است.
فلسفه نام‌گذاری این جنبش به جنبش غیرمتعهدها مهار و تعدیل قدرت‌های سلطه‌جو و زیاده‌خواه از راه تحرک و جهش در مناسبات جهانی به نفع ملتها بوده است، طبیعی است تحقق چنین هدفی فارغ از بروکراسی‌های رایج و ساخته و پرداخته قدرت‌ها لازم است، به انجام برسد.
در اراده سران جنبش نه ظلم به دیگران و نه ظلم‌پذیری باید مبنای نظر قرار بگیرد چیزی که رهبر دینی مسلمان مرتبط با دولت‌ها مرحوم سیدجمال اسدآبادی آن را همیشه به رهبران و حاکمان کشورهای مصر، ترکیه، ایران و سایر ممالک توصیه می‌کرد و اساس و استمرار حکومت آنها را مبتنی بر آن می‌دانست.
در هر حال قریب به پنجاه سال است که با تنوع ایدئولوژی‌های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی اعضاء جنبش غیرمتعهدها به اصول مشترک خود بطور نسبی پایبندی دارند و نشان داده‌اند که قادر به پایه‌گذاری‌های تفاهم‌ها و همکاری‌ها در میان خودشان هستند.
در طول بیش از چهار دهه فعالیت‌های سیاسی و حقوقی و تاحدودی اثرگذار در مدیریت جهانی جنبش یاد شده در پانزده نشست قبلی خود به سندهایی تصریح کرده و آنها را منتشر کرده است که بین ملتها نویدبخش بوده است. بعضی از اسناد موجود در سابقه جنبش که بدانها در اجلاس‌های قبلی تأکید گردیده، عبارت است از:
1- احترام به حقوق بشر و اهداف و اصول منشور ملل متحد
2- احترام به حقوق ملتها در دفاع از خویش بصورت فردی و جمعی، در تطابق با منشور ملل متحد
3- حل مسالمت‌آمیز مناقشات بین‌المللی
4- احترام به عدالت و تعهدات بین‌المللی
5- احترام به مالکیت، برابری حاکمیت و یکپارچگی سرزمینی کلیه کشورها
6- ارتقاء گفتگو میان مردم، تمدن‌ها و فرهنگ‌ها و مذاهب بر مبنای احترام به مذاهب، نمادها و ارزش‌های آنها
7- تقویت حقوق بشر و آزادی‌های اساسی برای همه از جمله اجرای مؤثر حق مردم برای صلح و توسعه
8- رد هرگونه تغییر خارج از چارچوب قانون اساسی دولت‌ها
9- رد هرگونه تلاش برای تغییر رژیم
10- محکومیت استفاده از مزدوران در کلیه وضعیت‌ها بویژه در مناقشات
11- محکومیت نسل‌کشی، جرایم جنگی و جرایم علیه بشریت
12- مخالفت با تروریسم در تمامی اشکال
13- تقویت و دفاع از چندجانبه‌گرایی و سازمان‌های چندجانبه‌گرا به عنوان چارچوب کاری مناسب برای حل مشکلات
14- حمایت از تلاش‌های کشورهایی که از مخاصمه‌های داخلی رنج می‌برند، برای رسیدن به برابری، عدالت و صلح و توسعه
15- دفاع و تقویت منافع مشترک، عدالت و همکاری، صرف‌نظر از اختلاف‌های موجود در سیستم‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی کشورها بر مبنای احترام و برابری حقوق
16- همبستگی به عنوان یک مؤلفه اساسی در میان ملتها در کلیه شرایط.
17- مخالفت و محکومیت دسته‌بندی کشورها به عنوان خوب یا شرور بر مبنای معیارهای غیرعادلانه و ناموجه
18- هماهنگی اقدام‌ها و استراتژی‌ها به منظور مواجهه مشترک با تهدیدات علیه صلح و امنیت بین‌المللی و بسیاری از عناوین دیگر که به جهت رعایت اختصار از بازگو کردن آنها خودداری می‌شود.
اینک با توجه به آنچه گفته شد در جمع‌بندی این یاداشت به اختصار به چند نکته مهم و قابل توجه اشاره می‌شود.
1- جنبش غیرمتعهد بعد از خود سازمان ملل متحد فراگیرترین نهاد بین‌المللی است که یکصدو بیست عضو دارد. 53 عضو از کشورهای آفریقائی، 40 عضو از آسیا، 26 عضو از آمریکای لاتین و کارائیب و یک عضو از اروپا. این حجم بالا از کشورها که نزدیک به دوسوم اعضای سازمان ملل را تشکیل می‌دهند و از همبستگی نسبی برخوردارند می‌توانند بیش از گذشته در عرصه‌های بین‌المللی اثرگذار باشند.
2- کشورهای تشکیل‌دهنده این جنبش با جمعیتی که دارند و مساحت سرزمینی زیاد و قلمروهای در اختیار خود به آسانی می‌توانند جلوی یک جانبه‌گرائی قدرت‌های بزرگ بویژه آمریکا را بگیرند و از ظلم‌پذیری رهائی پیدا کنند.
3- صدور بیانه و تأکید به سخن‌ها و اصول مشترک امروزه وافی به مقصود نیست. در برابر زورگویانی که مثل آمریکا به کار خودشان مشغول هستند و گوششان هم بدهکار هیچ نوع منشور و اصول اخلاقی نیست. جامعه جهانی و ملتها انتظارشان این است که این جنبش غیرمتعهدها وفادار عملی مصوبات و اصول خود باشند و راه تسامح در برابر قدرت‌ها را پیشه خود نسازد. هرچند که چنین انتظاری از سران بعضی کشورها ممکن است ساده‌انگارانه تلقی گردد.
4- حمایت از فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای ایران که در مقاطع خاص توسط جنبش غیرمتعهدها ابراز گردیده، جای تشکر دارد و در عین حال فرایند پرونده انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای ایران گویای زورگوئی آشکار آمریکا، اسرائیل و غرب بر علیه ایران است. بسیار بجاست در اجلاس تهران با تأکید به حقوق هسته‌ای صلح‌آمیز برای همه کشورها برای خلع سلاح هسته‌ای، دورنگری و برنامه‌ریزی جدی منظور نظر قرار گیرد.
5- تشکیل اجلاس شانزدهم غیرمتعهدها در تهران آنهم پس از پیروزی ملت مصر و مردم بعضی از کشورهای دیگر، در فضای جهانی تقابل نود و نه درصدی مردم مظلوم دنیا در برابر یک درصد زیاده خواه و سلطه‌جو و استعمارگر بسیار نویدبخش است. در چنین شرایطی تعهد انقلابی دولت و مردم ایران، در برابر قدرت‌های زورگو می‌تواند الگوی منظور نظر سران شرکت‌کننده در اجلاس قرار بگیرد.
6- مأموریت مهم جنبش غیرمتعهد به قرار اعلام شده صلح پایدار و عدالت در سایه مدیریت مشترک جهانی است. این مطلب شعاری عقلانی و برخوردار از مقبولیت جهانی است و دور از دسترس نیست، مشروط به اینکه ساختار مناسب برای جنبش در نظر گرفته شود و راهکارهای عملی، با تأکید بر بی‌طرفی‌های حضور دبیرکل سازمان ملل متحد و سران جنبش غیرمتعهدها به تصویب برسد و از همه مهم‌تر اینکه اراده و عزم جدی اعضاء استواری پیدا کند و در جهت رفع سلطه و برقراری صلح و عدالت برای همه مردم دنیا تلاش مضاعف صورت گیرد.
آفتاب: پس از پایان مراسم‌های عزاداری و سخنرانی در مجمع امام جمعه‌های منطقه که در مسجد و پایگاه مسلمانان کرواسی برگزار شده بود بنا به تأکید مسئولان ایرانی مقیم کرواسی به روستا و زادگاه مارشال تیتو یکی از بنیانگذاران جنبش غیرمتعهدها رهسپار شدم. آنجا محل دست نخورده ییلاقی و بسیار دیدنی بود. خانه و محل تولد و زندگی آقای تیتو به موزه‌ای سنتی تبدیل شده و همه آثار و لوازم شخصی او و تنی چند از همگرایان جهانی وی در آن موزه در معرض دید بازدیدکنندگان قرار داشت. اسناد قابل توجهی از نوع ارتباطات و مکاتبات بین تیتو، جمال عبدالناصر رهبر انقلابی مصر و جواهر لعل نهرو، و چگونگی شکل‌گیری غیرمتعهدها توسط آنان و دیگر هم‌پیمانهای جهانی‌شان در تابلوهای نفیسی ارائه شده بود. اهداف جنبش و روند چند دهه فعالیت بین‌المللی آن توسط مترجم‌ها توضیح داده می‌شد.
پس از بازگشت از کرواسی بنا به علاقه‌ای که به مسائل تشکیلاتی و حقوق اساسی ملتها داشتم مطالعاتی را در رابطه با جنبش غیرمتعهدها به انجام رسانیدم و اینک که پس از اجلاس پانزدهم غیرمتعهدها در شرم‌الشیخ مصر، شانزدهمین اجلاس سران جنبش یاد شده در ایران برگزار می‌شود وظیفه خود دیدم مطالبی را در این رابطه تقدیم دارم.
افراد صاحب‌نظر و آگاهان سیاسی و آشنا به حقوق و روابط بین‌الملل می‌دانند که جنبش غیرمتعهدها در سال 1961 میلادی مطابق با 1340 هجری شمسی در دوران جنگ سرد بین آمریکا و شوروی بوسیله چهره‌های سیاسی و جهانی یاد شده و هم‌پیمانان آنها راه‌اندازی شد. مهمترین هدف جنبش جهانی غیرمتعهدها عدم تعهد و سرسپردگی به قدرت‌های استکباری و احیاء منشور سازمان ملل متحد بود. آنان تلاش جدی بکار بردند تا سازمان ملل متحد به سرنوشت جامعه ملل که پس از جنگ جهانی اول تشکیل شده بود و به اهدافش نرسیده بود، دچار نشود.
حمایت از حق تعیین سرنوشت، حاکمیت و استقلال ملی و یکپارچگی سرزمینی کشورها، مخالفت با آپارتاید و نژادپرستی، مبارزه بر علیه استعمار از نوع قدیم و جدید، هم‌زیستی مسالمت‌آمیز میان ملتها، مقابله با استفاده از ابزار زور و تهدید در روابط بین‌الملل، تلاش برای صلح پایدار در سایه مدیریت مشترک جهانی و بسیاری از حقوق اساسی ملتها و جامعه جهانی از جمله اهدافی بوده که تاکنون در دستور کار اجلاس‌های سران جنبش عدم تعهد قرارگرفته است.
فلسفه نام‌گذاری این جنبش به جنبش غیرمتعهدها مهار و تعدیل قدرت‌های سلطه‌جو و زیاده‌خواه از راه تحرک و جهش در مناسبات جهانی به نفع ملتها بوده است، طبیعی است تحقق چنین هدفی فارغ از بروکراسی‌های رایج و ساخته و پرداخته قدرت‌ها لازم است، به انجام برسد.
در اراده سران جنبش نه ظلم به دیگران و نه ظلم‌پذیری باید مبنای نظر قرار بگیرد چیزی که رهبر دینی مسلمان مرتبط با دولت‌ها مرحوم سیدجمال اسدآبادی آن را همیشه به رهبران و حاکمان کشورهای مصر، ترکیه، ایران و سایر ممالک توصیه می‌کرد و اساس و استمرار حکومت آنها را مبتنی بر آن می‌دانست.
در هر حال قریب به پنجاه سال است که با تنوع ایدئولوژی‌های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی اعضاء جنبش غیرمتعهدها به اصول مشترک خود بطور نسبی پایبندی دارند و نشان داده‌اند که قادر به پایه‌گذاری‌های تفاهم‌ها و همکاری‌ها در میان خودشان هستند.
در طول بیش از چهار دهه فعالیت‌های سیاسی و حقوقی و تاحدودی اثرگذار در مدیریت جهانی جنبش یاد شده در پانزده نشست قبلی خود به سندهایی تصریح کرده و آنها را منتشر کرده است که بین ملتها نویدبخش بوده است. بعضی از اسناد موجود در سابقه جنبش که بدانها در اجلاس‌های قبلی تأکید گردیده، عبارت است از:
1- احترام به حقوق بشر و اهداف و اصول منشور ملل متحد
2- احترام به حقوق ملتها در دفاع از خویش بصورت فردی و جمعی، در تطابق با منشور ملل متحد
3- حل مسالمت‌آمیز مناقشات بین‌المللی
4- احترام به عدالت و تعهدات بین‌المللی
5- احترام به مالکیت، برابری حاکمیت و یکپارچگی سرزمینی کلیه کشورها
6- ارتقاء گفتگو میان مردم، تمدن‌ها و فرهنگ‌ها و مذاهب بر مبنای احترام به مذاهب، نمادها و ارزش‌های آنها
7- تقویت حقوق بشر و آزادی‌های اساسی برای همه از جمله اجرای مؤثر حق مردم برای صلح و توسعه
8- رد هرگونه تغییر خارج از چارچوب قانون اساسی دولت‌ها
9- رد هرگونه تلاش برای تغییر رژیم
10- محکومیت استفاده از مزدوران در کلیه وضعیت‌ها بویژه در مناقشات
11- محکومیت نسل‌کشی، جرایم جنگی و جرایم علیه بشریت
12- مخالفت با تروریسم در تمامی اشکال
13- تقویت و دفاع از چندجانبه‌گرایی و سازمان‌های چندجانبه‌گرا به عنوان چارچوب کاری مناسب برای حل مشکلات
14- حمایت از تلاش‌های کشورهایی که از مخاصمه‌های داخلی رنج می‌برند، برای رسیدن به برابری، عدالت و صلح و توسعه
15- دفاع و تقویت منافع مشترک، عدالت و همکاری، صرف‌نظر از اختلاف‌های موجود در سیستم‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی کشورها بر مبنای احترام و برابری حقوق
16- همبستگی به عنوان یک مؤلفه اساسی در میان ملتها در کلیه شرایط.
17- مخالفت و محکومیت دسته‌بندی کشورها به عنوان خوب یا شرور بر مبنای معیارهای غیرعادلانه و ناموجه
18- هماهنگی اقدام‌ها و استراتژی‌ها به منظور مواجهه مشترک با تهدیدات علیه صلح و امنیت بین‌المللی و بسیاری از عناوین دیگر که به جهت رعایت اختصار از بازگو کردن آنها خودداری می‌شود.
اینک با توجه به آنچه گفته شد در جمع‌بندی این یاداشت به اختصار به چند نکته مهم و قابل توجه اشاره می‌شود.
1- جنبش غیرمتعهد بعد از خود سازمان ملل متحد فراگیرترین نهاد بین‌المللی است که یکصدو بیست عضو دارد. 53 عضو از کشورهای آفریقائی، 40 عضو از آسیا، 26 عضو از آمریکای لاتین و کارائیب و یک عضو از اروپا. این حجم بالا از کشورها که نزدیک به دوسوم اعضای سازمان ملل را تشکیل می‌دهند و از همبستگی نسبی برخوردارند می‌توانند بیش از گذشته در عرصه‌های بین‌المللی اثرگذار باشند.
2- کشورهای تشکیل‌دهنده این جنبش با جمعیتی که دارند و مساحت سرزمینی زیاد و قلمروهای در اختیار خود به آسانی می‌توانند جلوی یک جانبه‌گرائی قدرت‌های بزرگ بویژه آمریکا را بگیرند و از ظلم‌پذیری رهائی پیدا کنند.
3- صدور بیانه و تأکید به سخن‌ها و اصول مشترک امروزه وافی به مقصود نیست. در برابر زورگویانی که مثل آمریکا به کار خودشان مشغول هستند و گوششان هم بدهکار هیچ نوع منشور و اصول اخلاقی نیست. جامعه جهانی و ملتها انتظارشان این است که این جنبش غیرمتعهدها وفادار عملی مصوبات و اصول خود باشند و راه تسامح در برابر قدرت‌ها را پیشه خود نسازد. هرچند که چنین انتظاری از سران بعضی کشورها ممکن است ساده‌انگارانه تلقی گردد.
4- حمایت از فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای ایران که در مقاطع خاص توسط جنبش غیرمتعهدها ابراز گردیده، جای تشکر دارد و در عین حال فرایند پرونده انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای ایران گویای زورگوئی آشکار آمریکا، اسرائیل و غرب بر علیه ایران است. بسیار بجاست در اجلاس تهران با تأکید به حقوق هسته‌ای صلح‌آمیز برای همه کشورها برای خلع سلاح هسته‌ای، دورنگری و برنامه‌ریزی جدی منظور نظر قرار گیرد.
5- تشکیل اجلاس شانزدهم غیرمتعهدها در تهران آنهم پس از پیروزی ملت مصر و مردم بعضی از کشورهای دیگر، در فضای جهانی تقابل نود و نه درصدی مردم مظلوم دنیا در برابر یک درصد زیاده خواه و سلطه‌جو و استعمارگر بسیار نویدبخش است. در چنین شرایطی تعهد انقلابی دولت و مردم ایران، در برابر قدرت‌های زورگو می‌تواند الگوی منظور نظر سران شرکت‌کننده در اجلاس قرار بگیرد.
6- مأموریت مهم جنبش غیرمتعهد به قرار اعلام شده صلح پایدار و عدالت در سایه مدیریت مشترک جهانی است. این مطلب شعاری عقلانی و برخوردار از مقبولیت جهانی است و دور از دسترس نیست، مشروط به اینکه ساختار مناسب برای جنبش در نظر گرفته شود و راهکارهای عملی، با تأکید بر بی‌طرفی‌های حضور دبیرکل سازمان ملل متحد و سران جنبش غیرمتعهدها به تصویب برسد و از همه مهم‌تر اینکه اراده و عزم جدی اعضاء استواری پیدا کند و در جهت رفع سلطه و برقراری صلح و عدالت برای همه مردم دنیا تلاش مضاعف صورت گیرد.
گزارش خطا
ارسال به دوستان
نسخه چاپی
ذخیره عضویت در خبرنامه 
پربحث ترین عناوین
پرطرفدار ترین عناوین
لینک های مفید