آفتاب‌‌نیوز : آفتاب: محمدرضا فرقانی دیپلمات پیشین ایران در افغانستان و سفیر سابق ایران در ترکمنستان در فاصله سالهای 1382 تا 1389 است. او همزمان با تشکیل معاونت اطلاعرسانی و مطبوعاتی شانزدهمین نشست سران جنبش عدم تعهد در تهران از طرف ستاد برگزاری بهعنوان سخنگوی این معاونت منصوب شد. در خصوص برنامههای ایران بهعنوان میزبان این اجلاس با وی در محل خبرگزاری تازه تأسیس جنبش عدم تعهد به گفتوگو نشستیم.
با توجه به فضای امروز دنیا این اجلاس اهمیت فوقالعادهای برای ایران دارد. ایران چه برنامهای برای بهرهبرداری حداکثری از این موقعیت دارد؟
برگزاری اجلاس سران جنبش عدم تعهد بهعنوان دومین سازمان بزرگ بینالمللی پس از سازمان ملل که دارای 120 عضو و همچنین 17 عضو ناظر میباشد، موضوع بسیار مهمی است و میزبانی شایسته از چنین اجلاسی نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. حضور این تعداد از رؤسای جمهور، نخستوزیران و وزرای خارجه در یک کشور فرصت مناسبی است تا میزبان بتواند بهرهبرداریهای عمدتا سیاسی را داشته باشد. به همین دلیل ایران نیز از سال گذشته درصدد برگزاری هرچه بهتر این اجلاس بود. در این اجلاس توانمندیهای ایران در زمینههای صنعتی و عرصههای علمی و فناوری به نمایش گذاشته خواهد شد. آشنایی هیأتهای خارجی با تمدن و فرهنگ ایرانی هم از دیگر برنامههای ما در این اجلاس است. از سوی دیگر ایران در نظر دارد با ارائه دیدگاهها و نقطهنظرات خود در این اجلاس، با توجه به مشکلات جهانی دکترین جدیدی را برای مدیریت جهانی ارائه کند. در واقع شعار این اجلاس «صلح پایدار؛ در سایه مدیریت مشترک جهانی» نشاندهنده اهتمام ایران به بهرهبرداری حداکثری از این اجلاس است.
در رابطه با موضوع مدیریت جهانی که آقای احمدینژاد هم در این سالها در بیشتر مجامع بینالمللی درباره آن نظریاتی ابراز داشتهاند، عملا ایران در اجلاس چه طرحی ارائه خواهد کرد؟
طرحی که به دور از شعارها و تئوریها بتواند بر هنجارهای موجود در فضای بینالمللی غلبه کرده و در اجلاس از طرف ایران که نقش میزبانی را دارد مطرح شود؟
در شرایط فعلی میان علمای علم سیاست و کارشناسان مسائل بینالمللی اختلافات زیادی در اینباره وجود دارد. بخشی از کارشناسان معتقد هستند که جهان فعلی جهانی تکقطبی است و توسط یک قطب مدیریت می‌شود که آمریکا و لیبرالیسم غرب است و بنابراین جمهوری اسلامی ایران در این اجلاس در نظر دارد تا این موضوع را مطرح کند که مشکلات موجود در جهان فعلی بهدلیل همین مدیریت غلط و اشتباه است که جریان دارد و اگر ما میخواهیم واقعا مشکلات جهان حل و فصل شود و آرامش به جامعه جهانی برگردد و همه کشورهای عضو جامعه جهانی در یک محیط سالم و با همزیستی مسالمتآمیز زندگی کنند و در جهت رفاه حداکثری جامعه بشری تلاش کنند، باید مدیریت فعلی عوض شود چرا که این مدیریت ناکارآمد بوده و به بنبست رسیده است و دلیل آن هم بحرانهای موجود در جهان است که امروزه شاهد آن هستیم.
دیدگاه دومی هم وجود دارد مبنی بر اینکه جهان فعلی جهان بدون مدیریت است؛ یعنی مدیریت منظمی وجود ندارد. در زمانی که دو ابرقدرت در جهان وجود داشتند و مدیریت میکردند، مدیریت دو قطبی بود اما با فروپاشی یکی از آنها، قطب دیگر اگر چه مدعی است که مدیریت جهانی را تحت عنوان نظم نوین جهانی داراست، اما در واقع نتوانسته است به ادعای خود جامه عمل بپوشاند و در حقیقت جامعه فعلی جهانی، جامعه بیمدیری است. بر همین اساس تمامی بحرانها و درگیریهایی که در کشورهای مختلف جهان وجود دارد را ناشی از همین بیمدیریتی میدانند.
جمهوری اسلامی ایران اعتقاد دارد که با پذیرش هر یک از این دیدگاهها باید قبول کنیم که نیازمند مدیریت نوینی هستیم اما نه مدیریت تکقطبی و نه مدیریت دو قطبی، بلکه مدیریت مشترکی که در آن همه کشورهای جهان به سهم خود شریک باشند و نقش مثبت خود را برای اداره هرچه بهتر جامعه جهانی ایفا کنند. در غیر این صورت جهان روی آرامش به خود نخواهد دید؛ بحرانها و درگیریهای فعلی جهانی گسترش پیدا خواهد کرد و جهان بهسوی ناکجا آباد خواهد رفت.
در اجلاسها معمولا همه سران شرکت نمیکنند. در اجلاسهای گذشته چه تعدادی از سران شرکت میکردند و چگونه میتوانیم یک مقایسه آماری از اجلاسهای گذشته با اجلاس تهران داشته باشیم؟
همانطور که اشاره کردید، در هیچ کدام از سازمانهای بینالمللی همه سران شرکت نمیکنند. ما اجلاس سران داشتهایم که با 20درصد اعضاء برگزار شده و یا با 25 تا 30 درصد؛ اما حداکثر درصدی که تاکنون داشتهایم، شاید حدود 50درصد بوده است. مثلا در اجلاس قبلی که در شرمالشیخ مصر بود، 40 کشور در سطح سران شرکت داشتند و این درحالی بود که اجلاس در زمان حسنی مبارک تشکیل شد که نه تنها هیچگونه مانعی برای حضور سران کشورها نبود بلکه تشویق هم میشدند. اما در حال حاضر با وجود همه فشارها و سنگاندازیهایی که مخالفین ما دارند . همچنین کارشکنیهای رژیم صهیونیستی که خیلی آشکار در این زمینه وارد صحنه شده است، تاکنون این تعداد کشور برای حضور، اعلام آمادگی کردهاند.
با اینوجو تاکنون43کشور اعلام کردهاند که در سطح سران دراین اجلاس شرکت خواهند کرد.
آیا موضوع سوریه هم در اجلاس تهران مطرح خواهد شد؟ چه بهصورت رسمی و یا غیر رسمی؟
موضوع سوریه یکی از بحرانهای جدی کشورهای عضو عدم تعهد است و نه تنها یک بحران منطقهای بلکه بحرانی بینالمللی است که به نوعی جهان و منطقه در آن درگیر است. از آنجایی که ماهیت جنبش عدم تعهد سیاسی است و بیشتر به مسائل سیاسی میپردازد و بحران سوریه هم یک بحران سیاسی و امنیتی است، طبیعی است که این موضوع در اجلاس مطرح شود اما کیفیت و چگونگی طرح موضوع سوریه در اجلاس تهران در حال بررسی است تا تصمیمگیری شود.
طبیعتا ایران باید درباره سوریه طرح خاصی داشته باشد؟
طرح موضوعات در اجلاس اینطور نیست که توسط کشور خاصی مطرح شود. همه کشورها میتوانند در اجلاس طرح موضوع کنند. بحران سوریه هم از طرف خود سوریه به احتمال قوی مطرح خواهد شد و هم از طرف دیگر کشورهایی که مخالف وضعیت بحرانی در سوریه هستند و موضوع دخالت مستقیم خارجیها در امور این کشور را قابل طرح میدانند. ضمن اینکه شاید از طرف کشورهای مخالف حکومت سوریه هم موضوع قابل طرح باشد.
موارد قابل طرح در اجلاس سران جنبش عدم تعهد معمولا در مراحل و روزهای مختلف مورد بررسی قرار میگیرد.
طرح موضوع سوریه و بحران این کشور فعلا در دست بررسی است و احتمالا پس از بررسی در کمیتههای تخصصی به جلسه کارشناسان و سپس وزرا و نهایتا سران منعکس خواهد شد.
آیا بشار اسد در اجلاس تهران شرکت خواهد کرد؟
تاکنون سوریه اعلام کرده است که در اجلاس شرکت خواهد کرد، اما سطح مقامات شرکتکننده را اعلام نکرده است.
یکی از موضوعاتی که درباره آن از ظرفیت جنبش عدم تعهد استفاده کردهایم، موضوع مذاکرات هسته‌ای است. در اینخصوص ایران چه تدابیری دارد تا بتواند بهعنوان میزبان حداکثر بهرهبرداری را داشته باشد؟
در ارتباط با موضوع پرونده هسته‌ای ایران، جنبش عدم تعهد همواره در بیانیههای صریحی که صادر کرده است، ضمن حمایت جدی از برنامه هسته‌ای ایران، اعلام کرده است که تلاشهای ایران مسالمتآمیز است و هیچگونه انحرافی هم در برنامه هسته‌ای ایران وجود ندارد و این یکی از نقاط مثبت و موضع گیریهای بسیار جالب توجه و قابل تأمل جنبش عدم تعهد در صحنه سیاسی جهانی بوده است. قطعا با توجه به اینکه موضوع هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران یک موضوع بینالمللی است، جنبش عدم تعهد در تهران حتما موضع خود را اعلام خواهد کرد و حتی در بیانیه اجلاس این موضوع گنجانده خواهد شد.
تا سه سال آینده ریاست جنبش عدم تعهد در اختیار ایران خواهد بود. برای این دوره سه ساله چه برنامههایی دارید؟
یکی از اهداف اساسی جمهوری اسلامی ایران این است که بتواند زمینههای لازم را برای تقویت این جنبش و فعال کردن آن در صحنه جهانی و همینطور تبدیل آن به یک سازمان بینالمللی تأثیرگذار در معادلات بینالمللی فراهم سازد.
به همین جهت تلاش خواهیم کرد در دوران سه ساله ریاست ایران بر این جنبش در اجلاسهای متعددی که برگزار خواهد شد، این موارد و مسائل را مطرح و پیگیری کنیم تا به یک نتیجه مطلوب برسد.
آیا جنبش در زمان ریاست ایران درباره تحولات منطقه و خیزشهای مردم هم موضع خواهد داشت؟
ایران میتواند در این موارد مواضعی داشته باشد اما این مواضع نمیتواند مواضع همه کشورهای عضو جنبش باشد. بنابراین جمهوری اسلامی ایران قبل از آنکه بخواهد به طرح مواضع بپردازد، بهدنبال این است که زمینه لازم را برای تقویت و تأثیرگذاری هرچه بیشتر این جنبش فراهم کند. زمانی که این زمینه ایجاد شود، طبیعتا اعضای جنبش به موضعگیری در برابر تحولات جهانی خواهند پرداخت. متأسفانه در حال حاضر فضای خوبی بر جنبش حاکم نیست. امیدواریم اجلاس تهران این زمینه را فراهم کند که جنبش بهعنوان یک گروه مؤثر و یک عامل قوی و تأثیرگذار در معادلات بینالمللی نقشآفرینی کند.
یکی از مسائلی که پس از جنگ سرد در جنبش مشاهده می‌شود، ضعف همگرایی در میان اعضای آن است و اینکه جنبش تأثیرگذاری لازم را نداشته است. ایران بهعنوان میزبان اجلاس چه تدابیری برای ایجاد همگرایی هرچه بیشتر در جنبش خواهد داشت؟
جنبش متأسفانه همواره از این بابت در رنج بوده و این یکی از نقاط ضعف جنبش تلقی می‌شود. در این جنبش از کشورهای کمونیستی تا لیبرالیستی وابسته به شرق و غرب عضو هستند که شاید این دلیلی باشد برای این که جنبش با وجود ظرفیت بالا نتوانسته است قدرت خود را نشان دهد.
لازمه قدرت یافتن و تأثیرگذاری جنبش، رسیدن به یک درک مشترک از مشکلات جامعه جهانی است که با تحقق این موضوع جنبش میتواند در معادلات جهانی بسیار تأثیرگذار باشد. ما در این اجلاس بهدنبال رسیدن به این فهم مشترک در جهت دگرگونی مدیریت جهانی هستیم.
فکر نمیکنید که جنبش، مانیفست اولیه خود مبنی بر استقلال کشورها را فدای جذب بیشتر اعضای جدید کرده است؟
نکته کاملا درستی است. این موضوع به سیر روند تاریخی جنبش برمیگردد که پس از اجلاسهای اولیه، بهتدریج این جنبش به طرف جذب اعضای بیشتر رفت و چون ایدئولوژی واحدی هم نداشت، هر دو ابرقدرت سعی کردند که وابستگان خود را در این جنبش عضو کنند تا این کشورها حافظ منافع ابرقدرتها در جنبش عدم تعهد باشند و در دهه 60 رقابتی میان کشورها برای عضویت در جنبش عدم تعهد شکل گرفت. اما در کنار این نقطه ضعف، نقاط قوتی مانند حضور دو سوم کشورهای سازمان ملل بسیار قابل توجه است و همچنین با توجه به عدم کارایی سازمان ملل در حال حاضر، این اجلاس تنها مکانی است که کشورها میتوانند صدای خود را به گوش جهانیان برسانند.
این یک رویداد ملی است که تا سالهای بعد چنین فرصتی تکرار نخواهد شد و مربوط به حزب یا جریان سیاسی خاصی نیست. چه برنامهای برای حضور نخبگان سیاسی و فرهنگی و یا نمایندگان مجلس با گرایشات مختلف در این اجلاس دارید؟
جذب حداکثری نخبگان از نکاتی است که دولت توجه ویژهای به آن دارد و در حال حاضر همدلی ارگانهای مختلف در برگزاری این اجلاس کاملا مشهود است. با توجه به حجم بالای شرکتکنندگان در نشست، امکان حضور شخصیتهای سیاسی در داخل اجلاس سران وجود ندارد اما برای آشنایی هرچه بیشتر نخبگان سیاسی، فرهنگی و هنرمندان با اعضای نشست، در حاشیه این اجلاس برنامههایی تدارک دیده شده است.
در ابتدا خبرهایی مبنی بر میزبانی شهرهایی مانند کیش و اصفهان منتشر شد. چرا محل اجلاس در چند نوبت تغییر کرد و در نهایت باز هم شهر تهران میزبان این اجلاس شد؟
ظاهرا در ابتدا با توجه به زیبایی شهر کیش و پیشرفتهایی که در این شهر صورت گرفته است، این شهر بهعنوان میزبان در نظر گرفته شد که بهدلیل حساسیت بالای این اجلاس و تأمین هرچه بهتر امنیت آن، میزبانی کیش از دستور کار خارج شد. سپس بهدلیل آنکه شهر زیبای اصفهان نمادی از فرهنگ و تمدن ایران است و نسبت به شهر تهران خلوت تر است، قرار شد در اصفهان میزبان این اجلاس باشیم. بعد از آنکه میزبانی ایران قطعی شد، تنها یک سال برای طراحی و ساخت مکان اقامتی سران فرصت داشتیم که با توجه به زمان کم و اینکه امکان داشت طرح سالن اجلاس اصفهان در موعد مقرر آماده نشود، باز هم در نهایت تهران میزبانی این اجلاس را بر عهده گرفت
پنجره
