دست‌آوردها و نقاط قوت و ضعف اجلاس تهران
حجت‌الاسلام علی عسکری نماینده دوره هفتم مشهد
آفتاب‌‌نیوز : آفتاب: اینک که اجلاس شانزدهم با ریاست جمهوری اسلامی ایران در تهران برگزار شد، ضرورت دارد نکاتی را در مورد دست‌آوردهای اجلاس تهران، قوت و ضعف و مسائل پیرامونی این جنبش فراگیر جهانی بازگو نمایم.
*دست‌آوردهای اجلاس برای ایران:
شکی نیست که برگزاری اجلاس جنبش غیرمتعهدها یک فرصت طلائی برای ایران بود و آثار مثبت داخلی و بین‌المللی زیادی داشت.
از جمله آثار آن،
در داخل ایران این بود که انسجام مدیریتی، سیاسی، انتظامی و امنیتی خوبی را باعث گشت و دست‌آورد مهم آن، نشان‌دهنده وحدت مسئولان نظام در راستای منافع ملی بود. و در خارج باعث گردید طلسم غرب بویژه آمریکا و اسرائیل در رابطه با منزوی‌سازی ایران در عرصه‌های بین‌المللی شکسته شود، سیاست خارجی ایران ارتقاء پیدا کند و در عصر بیداری اسلامی، کشور ایران و رهبری آن در کانون توجه جهانیان قرار بگیرد، بطوریکه در این اجلاس و فرصت پیش آمده، سران و مقامات بلندپایه یکصد و بیست کشور دنیا از نزدیک شاهد پیشرفت‌ها و توانمندی‌های ایران بودند و با حضور خود در ایران دانستند کشور بزرگ و دارای تمدن دینی و ملی ایران چگونه با تکیه بر اراده مردم و رهبری از چنگ قدرت اهریمنی آمریکا و اسرائیل نجات و خلاصی پیدا کرده و در عمل آرمان عدم تعهد به قدرت‌های سلطه‌جو را عینینت بخشیده است.
*دست‌آوردهای اجلاس برای دنیا و جامعه جهانی:
این اجلاس دست‌آوردها خوبی هم برای جامعه جهانی و کشورهای دنیا داشته که بسیاری از آنها در راستای اهداف جنبش غیرمتعهدها در اجلاس تصویب شد و در بیانیه رسمی اجلاس شانزدهم انتشار پیدا کرد. محورهای مورد تأکید در بیانیه گویای التزام کشورهای عضو جنبش، به منشور ملل متحد بود. جنبشی که با احتساب سه سال ریاست ایران بر آن شصت ساله خواهد شد و تجربه گرانسنگ عدم تعهد به قدرت‌های استکباری را در طی سال‌های متمادی در خود به همراه دارد و حرکت آن برای جامعه جهانی می‌تواند بسیار نویدبخش باشد. با نگاه اجمالی به بندهای مختلف و متنوع بیانیه، هوشمندی شرکت‌کنندگان در اجلاس بویژه میزبان و رئیس جدید آن بسیار مشهود است.
بطوریکه در آغاز و طلیعه بیانیه، با نفی یک جانبهگرائی در وضع فعلی جهان، به ضرورت شکل‌گیری نظامی منصفانه، جامع و شفاف و مؤثر برای مدیریت مشترک جهانی بر مبنای عدالت و انصاف و مشارکت همه کشورها جهت مواجهه با چالش‌ها و مخاطرات کنونی دنیا تأکید گردیده و واولویت‌ها به درستی در نظر گرفته شده است و ضمن ضروری دانسته شدن مقابله با چالش‌های امنیتی، اجتماعی، زیست‌محیطی، بهداشتی، پناهندگان، مواد مخدر، جرائم سازمان یافته فراملی، حمله‌های سایبری و تروریسم، حفظ صلح و امنیت بین‌المللی همچنان در صدر دستور جنبش معرفی شده و تأکید گردیده که ساختار تصمیم‌گیری بین‌المللی در زمینه صلح و امنیت ناکارآمد است و در برابر تغییر از خود مقاومت بیشتری نشان می‌دهد و لازم است در این رابطه چاره‌اندیشی شود.
دیگر نکات و دست‌آوردهائی که در بیانیه مورد توجه قرار گرفته، عبارت است از:
1ـ تأکید شد سازمان ملل متحد به عنوان نهادی جهان شمول برای یافتن راه‌حل‌های مشترک برای مسائل مشترک و مقابله با چالش‌های جهانی در راستای مباحث مربوط به مدیریت جهانی تقویت و اصلاح شود و برای دست‌یابی به چنین هدفی احیاء و تقویت نقش مجمع عمومی سازمان ملل و تجدید ساختار در شورای امنیت منظور نظر باشد.
2ـ اعلام شده است که زندگی صلح‌آمیز در دنیا در صورتی میسر است که تنوع در جامعه جهانی به رسمیت شناخته شود، زیرا که هر ملتی دارای ارزش‌ها و نظریه‌های خاص خود است بنابراین از تلاش برای تحمیل ارزش‌ها بر سایر اعضاء جامعه بین‌المللی باید پرهیز شود.
3ـ بر لزوم ایجاد کشور مستقل فلسطین، تصریح شد و اعلام گردید اشغال سرزمین فلسطین و جنایات مستمر رژیم صهیونیستی در اراضی اشغالی همواره علت اصلی وضعیت بحران در خاورمیانه بوده است و هر راه حلی برای این بحران مستلزم پایان بخشیدن به اشغال و اعاده حق لاینفک مردم فلسطین در رابطه با حق تعیین سرنوشت آنها و ایجاد کشوری پایدار و مستقل در فلسطین به پایتختی قدس شریف است و اعاده حقوق ملی مردم فلسطین تنها راه برقراری صلح پایدار و منصفانه در منطقه است.
4ـ تمامی اشکال حقوق بشر غیرقابل تفکیک و مرتبط با هم دانسته شد و اعلام گردید، مسائل حقوق بشر باید براساس همکاری و رویکرد سازنده، غیرتقابلی، غیرگزینشی، عادلانه، منصفانه، بی‌طرفی، متوزان، عینی و دور از ملاحظات سیاسی مدنظر قرار گیرد و در این میان توجه ویژه به حقوق و ظرفیت‌های زنان و نوجوانان و مشارکت آنان در فرایند‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ضرورتی انکارناپذیر است.
5ـ غیرانسانی‌ترین سلاح‌ها، سلاح‌های هسته‌ای معرفی گردید و تأکید شد، تمامی کشورهای عضو پیمان منع اشاعه سلاح‌های هسته‌ای به تعهدات خود در چارچوب ماده 6 پیمان پایبند باشند و برای نابودی کلیه سلاح‌های هسته‌ای خود در یک چارچوب زمانی مشخص اقدام نمانید. در این رابطه تدوین کنوانسیون جامع امحاء سلاح‌های هسته‌ای ضرورت دارد.
6ـ ضمن به رسمیت شناخته شدن حق هسته‌ای صلح‌آمیز برای ایران از سوی سخنرانان، در بیانیه‌ای رسمی اعلام شد، تمامی کشورها باید بتوانند از حق مسلم و انکارناپذیر خود برای توسعه، تولید و استفاده از انرژی هسته‌ای برای مقاصد صلح‌جویانه، بدون تبعیض و منطبق بر تعهدات حقوقی مربوطه، بهره‌مند شوند و همه کشورها از جمله جمهوری اسلامی ایران در زمینه استفاده صلح‌آمیز از فناوری هسته‌ای و سیاست‌هایشان در زمینه چرخه سوخت باید محترم شمرده شوند.
7ـ هرگونه حمله یا تهدید به حمله، علیه تأسیسات هسته‌ای صلح‌آمیز فعال یا در حال ساخت به منزله خطری جدی علیه انسان‌ها و محیط‌زیست و نقض حقوق بین‌الملل و برخلاف اصول، اهداف و منشور ملل متحد و مقررات آژانس بین‌الملل هسته‌ای معرفی شد و اعلام گردید تدوین سندی جامع و بین‌المللی که حمله یا تهدید به حمله، علیه تأسیسات هسته‌ای مورد استفاده برای تولید انرژی را منع کند، مورد نیاز مبرم است.
8 ـ سران و مقامات شرکت‌کننده در اجلاس تهران اعلام کردند، تمامی اقدامات تروریستی از جمله تروریسم دولتی باید بدون هرگونه ابهامی محکوم شود و همه کشورهای عضو جنبش عدم تعهد لازم است در جهت تحقق، جهانی عاری از تروریسم بکوشند. همچنین تأکید کردند تمامی قربانیان تروریسم از جمله دانشمندان و محققین ایرانی که قربانی اقدامات تروریستی ضد بشری شده‌اند، شایسته عمیق‌ترین ابراز همدردی هستند.
9 ـ شرکت‌کنندگان در اجلاس ضروری دانستند که با تلاش‌های معطوف به تحمیل تک فرهنگی یا تحمیل مدل‌های خاص سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، حقوقی یا فرهنگی مخالفت شود و گفتگوی میان ادیان، فرهنگ‌ها و تمدن‌ها که می‌تواند به تقویت صلح، امنیت، ثبات و توسعه، احترام به تنوع فرهنگی براساس عدالت، اخوت و برابری و کاهش تقابل کمک کند، ارتقاء یابد.
10ـ در بیانیه رسمی اجلاس آمده است، نژادپرستی و تبعیض نژادی توهین آشکار به کرامت و برابری انسان‌ها است. اشکال جدید نژادپرستی و جنایات مرتبط با آن در قسمت‌های مختلف جهان موجب نگرانی بسیار زیاد است.
در نتیجه ضروری است که با اتخاذ تصمیمات قاطع و داشتن اراده سیاسی، به تمامی اشکال و نهادهای نژادپرستی و تبعیض نژادی، بیگانه هراسی، اسلام هراسی و مانند آن و نیز بردگی تحت اشکال جدید و قاچاق انسان در هر جایی که اتفاق افتد، پرداخته شود.
11ـ همچنین در بیانیه تأکید شده است که جنبش عدم تعهد باید تمامی امکانات خود و اعضاء را برای اجرای تصمیمات و اراده سران کشورهای عضو که در اسناد جنبش منعکس می‌شوند، بکار گیرد و بر همین اساس جنبش باید درصدد ایجاد ساز و کاری، مستحکم برای پیگیری و اجراء مصوبات خود باشد. نکته جالب توجه دیگر این است که در ضمن بندهای مصوب بیانیه اجلاس به مطالبی به شکل توصیه‌ای اشاره شده و از جمله اعلام گردیده، کشورهای عضو جنبش، توافق دارند که مانع از تهدید حق کشورها برای تصمیم‌گیری بر مبنای اراده آزاد خود و در چارچوب نظام‌های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی خود شوند. چرا که چنین اقدام‌ها و یا قوانینی به منزله نقض آشکار منشور ملل متحد، قوانین بین‌الملل، نظام تجاری چندجانبه و هنجارها و اصول حاکم بر روابط دوستانه میان کشورها است. در همین راستا کشورهای عضو توافق دارند با چنین اقدامات و قوانین و کاربرد آنها مخالفت و آنها را محکوم کنند و بنحوی مجدانه درصدد خنثی کردن چنین تلاش‌هایی باشند.
*نقاط قوت اجلاس:
در یک جمع‌بندی اجمالی و فشرده با توجه به سخنرانی‌ها و بیانیه پایانی و بویژه دیدارهای بعضی از سران با مقام رهبری، نقاط قوت اجلاس عبارت است از:
1ـ مقابله عینی و عملی با آمریکا و اسرائیل:
حضور 120 هیأت از کشورهای جهان از قاره‌های مختلف دنیا در تهران علی‌رغم فضاسازی رسانه‌های غربی و صهیونیستی بر علیه ایران، شکست سیاسی آمریکا و اسرائیل را پدیدار ساخت. سخنان صریح و افشاگرانه رهبری انقلاب اسلامی و سران بعضی از کشورهای عضو جنبش عدم تعهد در تبیین مطالبات جهانی دولت‌ها و ملت‌ها، بر علیه یک جانبهگرائی آمریکا و اقلیت صهیونیست پیروزی بزرگی بود برای ایران و جنبش عدم تعهد.
2ـ مواضع تهاجمی اتخاذ شده در اجلاس بر علیه اسرائیل و قدرت‌های استکباری از قبیل آنچه که در سخنان رهبری ایران و سران کشورها مطرح شد، نویدبخش و امیدآفرین بود. مواضع سنجیده و پخته اعلام شده باعث گردید بیانیه‌ای جامع و شفاف به تصویب اجلاس برسد.
3ـ اجلاس شانزدهم در تهران و ایران انقلابی تشکیل گردیده بود. ایرانی که استراتژی مهم آن آزادی قدس شریف و سرزمین‌های اشغالی فلسطین است. تشریح خیانت‌ها و جنایت‌های رژیم صهیونیستی اسرائیل بیش از اجلاس‌های قبلی در اجلاس شانزدهم مطرح و محور عمده بحث‌های سیاسی بود تأکید بر تأسیس کشور مستقل فلسطین به پایتختی قدس شریف که آرمان ملت ایران و دیگر ملت‌های آزاد و مسلمان دنیا است در حضور دبیرکل سازمان ملل متحد، مطالبه‌ای بود که مطرح شد و به تصویب رسید. نقطه قوتی که بسیار مهم است چیزی که سازمان ملل باید ساز و کار مناسبی را برای تحقق آن با کمک غیرمتعهدها منظور نماید.
4ـ از جمله نقاط قوت اجلاس تهران همراهی مسئولان سران سه قوه، نخبگان کارآمد و بویژه آیت‌ا... هاشمی رفسنجانی با رهبری نظام و انقلاب بود که در رسانه‌های داخلی و خارجی جلوه‌ای خاص داشت. این اقدام زیبا و هوشمندانه انسجام و وحدت استراتژیکی در داخل ایران را به تصویر کشید و ثابت کرد که فرافکنی تبلیغاتی دشمنان نظام و رسانه‌های صهیونیستی مبنی بر اختلاف و دوگانگی در میان مسئولان جمهوری اسلامی سیاست شیطانی و نخ نما شده‌ای، بیش نیست.
5ـ تکرار و تأکید صریح رهبری از روی درایت و تدبیر بر موضع بر حق انرژی هسته‌ای صلح‌آمیز که فرمود: «انرژی هسته‌ای صلح‌آمیز برای همه و سلاح هسته‌ای را برای هیچ‌کس» در اجلاس چنان اثرگذار بود که دو بند مهم بیانیه پایانی را مختص به خود کرد. این اقدام سنجیده ایران گویای این است که دیپلماسی صلح‌آمیز هسته‌ای ایران در جامعه جهانی و در میان اکثریت کشورهای دنیا علی‌رغم خواست آمریکا و اسرائیل و چند هم پیمان غربی آنها، اصلی پذیرفته شده و بدون بازگشت است.
6ـ نقطه قوت دیگر این اجلاس این بود که نشان داد گفته رهبر جمهوری اسلامی ایران مبنی بر اینکه اتاق فکر دنیا و جهان نباید با دیکتاتوری چند کشور غربی اداره شود، مطالبه به حق است و امکان تحقق آن از راه تغبیر در ساختار سازمان ملل و شورای امنیت دور از دسترس نیست.
7ـ نخست‌وزیر کشور قدرتمند و اثرگذار هندوستان پس از دیدار با رهبر انقلاب اسلامی ایران اعلام کرد، از تسلط و علاقه رهبر انقلاب اسلامی ایران به مسائل کشور هند شگفت‌زده شدم. این قبیل اظهارات بعضی دیگر از سران شرکت‌کننده در اجلاس گویای قوت و صلابت مثال‌زدنی برای ایران است چیزی که در دوران سه سال ریاست ایران بر جنبش غیرمتعهدها می‌تواند منشأ اثر و نفوذ سیاسی و قدرت روزافزون جنبش باشد. بدیهی است تفاهم و درک متقابل سران متنفذ غیرمتعهدها می‌تواند در آینده در راستای کنترل یک‌جانبه‌گرائی آمریکا و قدرت‌های سلطه‌گر عمل کرده و آرمان آنها را به واقعیت نزدیکتر کند.
* نقاط ضعف:
1ـ واقعیت این است که جنبش عدم تعهد فاقد تشکیلات سازمانی مناسب و کارآمد برای پیگیری مصوبات اجلاس‌های جهانی و رسمی است و صرفاً برگزار شدن اجلاس سران آنهم هر سه سال یکبار وافی به مقصود نیست و باید در این زمینه چاره‌اندیشی شود.
2ـ این اجلاس نشان داد برخلاف تفکر سازشکارانه و منفعت‌طلبانه بعضی از کشورها، می‌توان همزمان با ایستادگی شجاعانه در برابر زورگویان یک جانبه‌گرا اعلام موضع کرد و اکثریت کشورها را در موضع مشترک حق، بنفع جامعه جهانی شکل و سازمان داد ولی از آنجا که بعضی از کشورهای جنبش غیرمتعهدها با شدیدترین وجه ممکن به قدرت‌های غربی وابسته هستند در عمل همه شأن کاری جنبش آنچنان که مورد انتظار است، تحقق عینی پیدا نمی‌کند.
3ـ بنا به آنچه گفته شد، گاهی دیده شده اختلاف نظر بر سر مسائل جزئی و موردی، با تحریک عوامل فتنه‌جو و قدرت‌های سلطه‌خواه مسائل فرعی و اختلافی را تبدیل به چالش کرده و حرکت اصلی جنبش دچار اختلال می‌شود چیزی که پس از اظهارات آقای مرسی رئیس‌جمهور مصر در رابطه با سوریه در اجلاس خودنمائی کرد و ترجمه تحریف شده مترجم از بیانات وی آن را به اوج رسانید و سوءاستفاده رسانه‌های صهیونیستی در رابطه با تشدید اختلاف در درون جنبش غیرمتعهد را در پی داشت.
4ـ هزینه مالی برگزاری اجلاس سران به دلیل نبود حق عضویت کشورهای عضو، از نقاط ضعف جنبش محسوب می‌گردد. نگارنده براین باور است که هزینه مالی و مادی ایران بنا به دست‌آوردهائی مورد نظر یاد شده، زیاد جای بحث و کنکاش ندارد لکن چه اشکال دارد که بنا به ضرورت از بخش خصوصی همانند برگزاری اجلاس در اندونزی استفاده می‌شد و دولت در موضع تسهیل‌گرائی خودش جریان امر را مدیریت می‌کرد و هزینه‌ای بار بر مردم و بیت‌المال نمی‌شد و یا اینکه ساز و کاری اندیشیده می‌شد که همه بار مالی آن متوجه دولت میزبان نمی‌شد چیزی که چاره‌اندیشی برای آن از این پس هم خارج از لطف نخواهد بود.
5ـ با سیاسی شدن برگزاری اجلاس در تهران مباحث اقتصادی و توجه به تنگنای معیشتی بخش مهمی از مردم دنیا و جهان کمتر در اجلاس یاد شده منظور نظر قرار گرفت در حالیکه سازمان‌های منطقه‌ای و بین‌المللی بطور طبیعی بنا به ضرورت درگیر مسائل اقتصادی و بحران‌های پیش آمده در سر راه اقتصاد جهانی هستند و در این میان اجلاس تهران می‌توانست با تأکید بر معادلات اقتصادی در درون جنبش عدم تعهد پویایی در سایه همکاری اقتصادی را نویدگر باشد بویژه که جنبش دارای بیشترین سهم تولید ناخالص ملی در جهان است و بیشترین حجم مواد اولیه و سرمایه در گردش را دارد.
*دست‌آوردهای اجلاس برای ایران:
شکی نیست که برگزاری اجلاس جنبش غیرمتعهدها یک فرصت طلائی برای ایران بود و آثار مثبت داخلی و بین‌المللی زیادی داشت.
از جمله آثار آن،
در داخل ایران این بود که انسجام مدیریتی، سیاسی، انتظامی و امنیتی خوبی را باعث گشت و دست‌آورد مهم آن، نشان‌دهنده وحدت مسئولان نظام در راستای منافع ملی بود. و در خارج باعث گردید طلسم غرب بویژه آمریکا و اسرائیل در رابطه با منزوی‌سازی ایران در عرصه‌های بین‌المللی شکسته شود، سیاست خارجی ایران ارتقاء پیدا کند و در عصر بیداری اسلامی، کشور ایران و رهبری آن در کانون توجه جهانیان قرار بگیرد، بطوریکه در این اجلاس و فرصت پیش آمده، سران و مقامات بلندپایه یکصد و بیست کشور دنیا از نزدیک شاهد پیشرفت‌ها و توانمندی‌های ایران بودند و با حضور خود در ایران دانستند کشور بزرگ و دارای تمدن دینی و ملی ایران چگونه با تکیه بر اراده مردم و رهبری از چنگ قدرت اهریمنی آمریکا و اسرائیل نجات و خلاصی پیدا کرده و در عمل آرمان عدم تعهد به قدرت‌های سلطه‌جو را عینینت بخشیده است.
*دست‌آوردهای اجلاس برای دنیا و جامعه جهانی:
این اجلاس دست‌آوردها خوبی هم برای جامعه جهانی و کشورهای دنیا داشته که بسیاری از آنها در راستای اهداف جنبش غیرمتعهدها در اجلاس تصویب شد و در بیانیه رسمی اجلاس شانزدهم انتشار پیدا کرد. محورهای مورد تأکید در بیانیه گویای التزام کشورهای عضو جنبش، به منشور ملل متحد بود. جنبشی که با احتساب سه سال ریاست ایران بر آن شصت ساله خواهد شد و تجربه گرانسنگ عدم تعهد به قدرت‌های استکباری را در طی سال‌های متمادی در خود به همراه دارد و حرکت آن برای جامعه جهانی می‌تواند بسیار نویدبخش باشد. با نگاه اجمالی به بندهای مختلف و متنوع بیانیه، هوشمندی شرکت‌کنندگان در اجلاس بویژه میزبان و رئیس جدید آن بسیار مشهود است.
بطوریکه در آغاز و طلیعه بیانیه، با نفی یک جانبهگرائی در وضع فعلی جهان، به ضرورت شکل‌گیری نظامی منصفانه، جامع و شفاف و مؤثر برای مدیریت مشترک جهانی بر مبنای عدالت و انصاف و مشارکت همه کشورها جهت مواجهه با چالش‌ها و مخاطرات کنونی دنیا تأکید گردیده و واولویت‌ها به درستی در نظر گرفته شده است و ضمن ضروری دانسته شدن مقابله با چالش‌های امنیتی، اجتماعی، زیست‌محیطی، بهداشتی، پناهندگان، مواد مخدر، جرائم سازمان یافته فراملی، حمله‌های سایبری و تروریسم، حفظ صلح و امنیت بین‌المللی همچنان در صدر دستور جنبش معرفی شده و تأکید گردیده که ساختار تصمیم‌گیری بین‌المللی در زمینه صلح و امنیت ناکارآمد است و در برابر تغییر از خود مقاومت بیشتری نشان می‌دهد و لازم است در این رابطه چاره‌اندیشی شود.
دیگر نکات و دست‌آوردهائی که در بیانیه مورد توجه قرار گرفته، عبارت است از:
1ـ تأکید شد سازمان ملل متحد به عنوان نهادی جهان شمول برای یافتن راه‌حل‌های مشترک برای مسائل مشترک و مقابله با چالش‌های جهانی در راستای مباحث مربوط به مدیریت جهانی تقویت و اصلاح شود و برای دست‌یابی به چنین هدفی احیاء و تقویت نقش مجمع عمومی سازمان ملل و تجدید ساختار در شورای امنیت منظور نظر باشد.
2ـ اعلام شده است که زندگی صلح‌آمیز در دنیا در صورتی میسر است که تنوع در جامعه جهانی به رسمیت شناخته شود، زیرا که هر ملتی دارای ارزش‌ها و نظریه‌های خاص خود است بنابراین از تلاش برای تحمیل ارزش‌ها بر سایر اعضاء جامعه بین‌المللی باید پرهیز شود.
3ـ بر لزوم ایجاد کشور مستقل فلسطین، تصریح شد و اعلام گردید اشغال سرزمین فلسطین و جنایات مستمر رژیم صهیونیستی در اراضی اشغالی همواره علت اصلی وضعیت بحران در خاورمیانه بوده است و هر راه حلی برای این بحران مستلزم پایان بخشیدن به اشغال و اعاده حق لاینفک مردم فلسطین در رابطه با حق تعیین سرنوشت آنها و ایجاد کشوری پایدار و مستقل در فلسطین به پایتختی قدس شریف است و اعاده حقوق ملی مردم فلسطین تنها راه برقراری صلح پایدار و منصفانه در منطقه است.
4ـ تمامی اشکال حقوق بشر غیرقابل تفکیک و مرتبط با هم دانسته شد و اعلام گردید، مسائل حقوق بشر باید براساس همکاری و رویکرد سازنده، غیرتقابلی، غیرگزینشی، عادلانه، منصفانه، بی‌طرفی، متوزان، عینی و دور از ملاحظات سیاسی مدنظر قرار گیرد و در این میان توجه ویژه به حقوق و ظرفیت‌های زنان و نوجوانان و مشارکت آنان در فرایند‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ضرورتی انکارناپذیر است.
5ـ غیرانسانی‌ترین سلاح‌ها، سلاح‌های هسته‌ای معرفی گردید و تأکید شد، تمامی کشورهای عضو پیمان منع اشاعه سلاح‌های هسته‌ای به تعهدات خود در چارچوب ماده 6 پیمان پایبند باشند و برای نابودی کلیه سلاح‌های هسته‌ای خود در یک چارچوب زمانی مشخص اقدام نمانید. در این رابطه تدوین کنوانسیون جامع امحاء سلاح‌های هسته‌ای ضرورت دارد.
6ـ ضمن به رسمیت شناخته شدن حق هسته‌ای صلح‌آمیز برای ایران از سوی سخنرانان، در بیانیه‌ای رسمی اعلام شد، تمامی کشورها باید بتوانند از حق مسلم و انکارناپذیر خود برای توسعه، تولید و استفاده از انرژی هسته‌ای برای مقاصد صلح‌جویانه، بدون تبعیض و منطبق بر تعهدات حقوقی مربوطه، بهره‌مند شوند و همه کشورها از جمله جمهوری اسلامی ایران در زمینه استفاده صلح‌آمیز از فناوری هسته‌ای و سیاست‌هایشان در زمینه چرخه سوخت باید محترم شمرده شوند.
7ـ هرگونه حمله یا تهدید به حمله، علیه تأسیسات هسته‌ای صلح‌آمیز فعال یا در حال ساخت به منزله خطری جدی علیه انسان‌ها و محیط‌زیست و نقض حقوق بین‌الملل و برخلاف اصول، اهداف و منشور ملل متحد و مقررات آژانس بین‌الملل هسته‌ای معرفی شد و اعلام گردید تدوین سندی جامع و بین‌المللی که حمله یا تهدید به حمله، علیه تأسیسات هسته‌ای مورد استفاده برای تولید انرژی را منع کند، مورد نیاز مبرم است.
8 ـ سران و مقامات شرکت‌کننده در اجلاس تهران اعلام کردند، تمامی اقدامات تروریستی از جمله تروریسم دولتی باید بدون هرگونه ابهامی محکوم شود و همه کشورهای عضو جنبش عدم تعهد لازم است در جهت تحقق، جهانی عاری از تروریسم بکوشند. همچنین تأکید کردند تمامی قربانیان تروریسم از جمله دانشمندان و محققین ایرانی که قربانی اقدامات تروریستی ضد بشری شده‌اند، شایسته عمیق‌ترین ابراز همدردی هستند.
9 ـ شرکت‌کنندگان در اجلاس ضروری دانستند که با تلاش‌های معطوف به تحمیل تک فرهنگی یا تحمیل مدل‌های خاص سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، حقوقی یا فرهنگی مخالفت شود و گفتگوی میان ادیان، فرهنگ‌ها و تمدن‌ها که می‌تواند به تقویت صلح، امنیت، ثبات و توسعه، احترام به تنوع فرهنگی براساس عدالت، اخوت و برابری و کاهش تقابل کمک کند، ارتقاء یابد.
10ـ در بیانیه رسمی اجلاس آمده است، نژادپرستی و تبعیض نژادی توهین آشکار به کرامت و برابری انسان‌ها است. اشکال جدید نژادپرستی و جنایات مرتبط با آن در قسمت‌های مختلف جهان موجب نگرانی بسیار زیاد است.
در نتیجه ضروری است که با اتخاذ تصمیمات قاطع و داشتن اراده سیاسی، به تمامی اشکال و نهادهای نژادپرستی و تبعیض نژادی، بیگانه هراسی، اسلام هراسی و مانند آن و نیز بردگی تحت اشکال جدید و قاچاق انسان در هر جایی که اتفاق افتد، پرداخته شود.
11ـ همچنین در بیانیه تأکید شده است که جنبش عدم تعهد باید تمامی امکانات خود و اعضاء را برای اجرای تصمیمات و اراده سران کشورهای عضو که در اسناد جنبش منعکس می‌شوند، بکار گیرد و بر همین اساس جنبش باید درصدد ایجاد ساز و کاری، مستحکم برای پیگیری و اجراء مصوبات خود باشد. نکته جالب توجه دیگر این است که در ضمن بندهای مصوب بیانیه اجلاس به مطالبی به شکل توصیه‌ای اشاره شده و از جمله اعلام گردیده، کشورهای عضو جنبش، توافق دارند که مانع از تهدید حق کشورها برای تصمیم‌گیری بر مبنای اراده آزاد خود و در چارچوب نظام‌های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی خود شوند. چرا که چنین اقدام‌ها و یا قوانینی به منزله نقض آشکار منشور ملل متحد، قوانین بین‌الملل، نظام تجاری چندجانبه و هنجارها و اصول حاکم بر روابط دوستانه میان کشورها است. در همین راستا کشورهای عضو توافق دارند با چنین اقدامات و قوانین و کاربرد آنها مخالفت و آنها را محکوم کنند و بنحوی مجدانه درصدد خنثی کردن چنین تلاش‌هایی باشند.
*نقاط قوت اجلاس:
در یک جمع‌بندی اجمالی و فشرده با توجه به سخنرانی‌ها و بیانیه پایانی و بویژه دیدارهای بعضی از سران با مقام رهبری، نقاط قوت اجلاس عبارت است از:
1ـ مقابله عینی و عملی با آمریکا و اسرائیل:
حضور 120 هیأت از کشورهای جهان از قاره‌های مختلف دنیا در تهران علی‌رغم فضاسازی رسانه‌های غربی و صهیونیستی بر علیه ایران، شکست سیاسی آمریکا و اسرائیل را پدیدار ساخت. سخنان صریح و افشاگرانه رهبری انقلاب اسلامی و سران بعضی از کشورهای عضو جنبش عدم تعهد در تبیین مطالبات جهانی دولت‌ها و ملت‌ها، بر علیه یک جانبهگرائی آمریکا و اقلیت صهیونیست پیروزی بزرگی بود برای ایران و جنبش عدم تعهد.
2ـ مواضع تهاجمی اتخاذ شده در اجلاس بر علیه اسرائیل و قدرت‌های استکباری از قبیل آنچه که در سخنان رهبری ایران و سران کشورها مطرح شد، نویدبخش و امیدآفرین بود. مواضع سنجیده و پخته اعلام شده باعث گردید بیانیه‌ای جامع و شفاف به تصویب اجلاس برسد.
3ـ اجلاس شانزدهم در تهران و ایران انقلابی تشکیل گردیده بود. ایرانی که استراتژی مهم آن آزادی قدس شریف و سرزمین‌های اشغالی فلسطین است. تشریح خیانت‌ها و جنایت‌های رژیم صهیونیستی اسرائیل بیش از اجلاس‌های قبلی در اجلاس شانزدهم مطرح و محور عمده بحث‌های سیاسی بود تأکید بر تأسیس کشور مستقل فلسطین به پایتختی قدس شریف که آرمان ملت ایران و دیگر ملت‌های آزاد و مسلمان دنیا است در حضور دبیرکل سازمان ملل متحد، مطالبه‌ای بود که مطرح شد و به تصویب رسید. نقطه قوتی که بسیار مهم است چیزی که سازمان ملل باید ساز و کار مناسبی را برای تحقق آن با کمک غیرمتعهدها منظور نماید.
4ـ از جمله نقاط قوت اجلاس تهران همراهی مسئولان سران سه قوه، نخبگان کارآمد و بویژه آیت‌ا... هاشمی رفسنجانی با رهبری نظام و انقلاب بود که در رسانه‌های داخلی و خارجی جلوه‌ای خاص داشت. این اقدام زیبا و هوشمندانه انسجام و وحدت استراتژیکی در داخل ایران را به تصویر کشید و ثابت کرد که فرافکنی تبلیغاتی دشمنان نظام و رسانه‌های صهیونیستی مبنی بر اختلاف و دوگانگی در میان مسئولان جمهوری اسلامی سیاست شیطانی و نخ نما شده‌ای، بیش نیست.
5ـ تکرار و تأکید صریح رهبری از روی درایت و تدبیر بر موضع بر حق انرژی هسته‌ای صلح‌آمیز که فرمود: «انرژی هسته‌ای صلح‌آمیز برای همه و سلاح هسته‌ای را برای هیچ‌کس» در اجلاس چنان اثرگذار بود که دو بند مهم بیانیه پایانی را مختص به خود کرد. این اقدام سنجیده ایران گویای این است که دیپلماسی صلح‌آمیز هسته‌ای ایران در جامعه جهانی و در میان اکثریت کشورهای دنیا علی‌رغم خواست آمریکا و اسرائیل و چند هم پیمان غربی آنها، اصلی پذیرفته شده و بدون بازگشت است.
6ـ نقطه قوت دیگر این اجلاس این بود که نشان داد گفته رهبر جمهوری اسلامی ایران مبنی بر اینکه اتاق فکر دنیا و جهان نباید با دیکتاتوری چند کشور غربی اداره شود، مطالبه به حق است و امکان تحقق آن از راه تغبیر در ساختار سازمان ملل و شورای امنیت دور از دسترس نیست.
7ـ نخست‌وزیر کشور قدرتمند و اثرگذار هندوستان پس از دیدار با رهبر انقلاب اسلامی ایران اعلام کرد، از تسلط و علاقه رهبر انقلاب اسلامی ایران به مسائل کشور هند شگفت‌زده شدم. این قبیل اظهارات بعضی دیگر از سران شرکت‌کننده در اجلاس گویای قوت و صلابت مثال‌زدنی برای ایران است چیزی که در دوران سه سال ریاست ایران بر جنبش غیرمتعهدها می‌تواند منشأ اثر و نفوذ سیاسی و قدرت روزافزون جنبش باشد. بدیهی است تفاهم و درک متقابل سران متنفذ غیرمتعهدها می‌تواند در آینده در راستای کنترل یک‌جانبه‌گرائی آمریکا و قدرت‌های سلطه‌گر عمل کرده و آرمان آنها را به واقعیت نزدیکتر کند.
* نقاط ضعف:
1ـ واقعیت این است که جنبش عدم تعهد فاقد تشکیلات سازمانی مناسب و کارآمد برای پیگیری مصوبات اجلاس‌های جهانی و رسمی است و صرفاً برگزار شدن اجلاس سران آنهم هر سه سال یکبار وافی به مقصود نیست و باید در این زمینه چاره‌اندیشی شود.
2ـ این اجلاس نشان داد برخلاف تفکر سازشکارانه و منفعت‌طلبانه بعضی از کشورها، می‌توان همزمان با ایستادگی شجاعانه در برابر زورگویان یک جانبه‌گرا اعلام موضع کرد و اکثریت کشورها را در موضع مشترک حق، بنفع جامعه جهانی شکل و سازمان داد ولی از آنجا که بعضی از کشورهای جنبش غیرمتعهدها با شدیدترین وجه ممکن به قدرت‌های غربی وابسته هستند در عمل همه شأن کاری جنبش آنچنان که مورد انتظار است، تحقق عینی پیدا نمی‌کند.
3ـ بنا به آنچه گفته شد، گاهی دیده شده اختلاف نظر بر سر مسائل جزئی و موردی، با تحریک عوامل فتنه‌جو و قدرت‌های سلطه‌خواه مسائل فرعی و اختلافی را تبدیل به چالش کرده و حرکت اصلی جنبش دچار اختلال می‌شود چیزی که پس از اظهارات آقای مرسی رئیس‌جمهور مصر در رابطه با سوریه در اجلاس خودنمائی کرد و ترجمه تحریف شده مترجم از بیانات وی آن را به اوج رسانید و سوءاستفاده رسانه‌های صهیونیستی در رابطه با تشدید اختلاف در درون جنبش غیرمتعهد را در پی داشت.
4ـ هزینه مالی برگزاری اجلاس سران به دلیل نبود حق عضویت کشورهای عضو، از نقاط ضعف جنبش محسوب می‌گردد. نگارنده براین باور است که هزینه مالی و مادی ایران بنا به دست‌آوردهائی مورد نظر یاد شده، زیاد جای بحث و کنکاش ندارد لکن چه اشکال دارد که بنا به ضرورت از بخش خصوصی همانند برگزاری اجلاس در اندونزی استفاده می‌شد و دولت در موضع تسهیل‌گرائی خودش جریان امر را مدیریت می‌کرد و هزینه‌ای بار بر مردم و بیت‌المال نمی‌شد و یا اینکه ساز و کاری اندیشیده می‌شد که همه بار مالی آن متوجه دولت میزبان نمی‌شد چیزی که چاره‌اندیشی برای آن از این پس هم خارج از لطف نخواهد بود.
5ـ با سیاسی شدن برگزاری اجلاس در تهران مباحث اقتصادی و توجه به تنگنای معیشتی بخش مهمی از مردم دنیا و جهان کمتر در اجلاس یاد شده منظور نظر قرار گرفت در حالیکه سازمان‌های منطقه‌ای و بین‌المللی بطور طبیعی بنا به ضرورت درگیر مسائل اقتصادی و بحران‌های پیش آمده در سر راه اقتصاد جهانی هستند و در این میان اجلاس تهران می‌توانست با تأکید بر معادلات اقتصادی در درون جنبش عدم تعهد پویایی در سایه همکاری اقتصادی را نویدگر باشد بویژه که جنبش دارای بیشترین سهم تولید ناخالص ملی در جهان است و بیشترین حجم مواد اولیه و سرمایه در گردش را دارد.
گزارش خطا
ارسال به دوستان
نسخه چاپی
ذخیره عضویت در خبرنامه 
پربحث ترین عناوین
پرطرفدار ترین عناوین
لینک های مفید