ایران به «پنجره جمعیتی» رسید

آفتاب‌‌نیوز : آفتاب: مدیرکل آمار، اطلاعات جمعیتی و مهاجرت سازمان ثبت احوال کشور گفت: کشور هم‌اکنون در پنجره جمعیتی و فرصت طلایی قرار دارد و باید از این فرصت استفاده کرد.

علی‌اکبر محزون با بیان اینکه اغلب کشورها آرزوی چنین وضعیت هرم جمعیتی را دارند، به ایسنا گفت: مسئولان و برنامه‌ریزان کشور باید از پتانسیل‌های جمعیت کنونی برای ترمیم ساختار جمعیتی کشور استفاده کنند. به گزارش همشهری، پنجره جمعیتی یا «فرصت جمعیتی» زمانی برای هر کشوری ایجاد می‌شود که جمعیت در سن کار و فعالیت اقتصادی در آن کشور به حداکثر میزان خود برسد.

این تحول جمعیتی حاکی از آن است که در دهه جاری و پیش‌رو، نسبت جمعیت مولد به بالا‌ترین سطح خود در تاریخ تحولات جمعیتی کشور می‌رسد.

هرم سنی جمعیت کشور در سال ۱۳۸۵افزایش فوق‌العاده جمعیت گروه‌های سنی ۱۹-۱۵و ۲۴-۲۰ساله [نسل متولدان دهه ۶۰] را نشان می‌دهد که اصرار تبلیغات رسمی بر افزایش جمعیت در دهه اول پس از انقلاب، باعث شده در حال حاضر کشور با پدیده «تورم جوانی» روبه‌رو باشد.

پدیده تورم جوانی زمانی به‌وجود می‌آید که قسمت قابل ملاحظه‌ای از جمعیت یک کشور (۲۰درصدکل جمعیت یا بیشتر) شامل جوانان و نوجوانانی(گروه سنی ۲۴-۱۵ساله) شود که در زمان پیروی از الگوی باروری بالا متولد شده و سپس بر اثر کاهش میزان باروری، تعداد فرزندان زنده تولد شده، تنزل یابد.

در سال ۱۳۸۵،۲۵/ ۱۶درصد از جمعیت کل کشور را گروه‌های سنی ۱۹-۱۵ساله و ۲۴-۲۰ساله تشکیل داده‌اند. هرچند اقتصاددانان وضعیت تورم جوانی را به‌عنوان «فرصت طلایی» اطلاق می‌کنند اما افزایش بیش از حد جمعیت در این سنین تأثیر خود را بر تعداد موالید دهه آینده خواهد گذاشت که این پدیده به «اثر گشتاور جمعیتی» معروف است. گشتاور جمعیتی به‌طور ساده عبارت است از موج دوم جهش جمعیت کشور که با رسیدن متولدان یک نسل پر جمعیت [در ایران متولدان دهه ۶۰] به سن باروری اتفاق می‌افتد.


ازدواج زودتر باعث افزایش جمعیت می‌شود


با این حال مدیرکل آمار، اطلاعات جمعیتی و مهاجرت سازمان ثبت‌احوال کشور درباره این موضوع تأکید کرد که فراهم کردن زمینه ازدواج و ترغیب به ازدواج در سنین پایین‌تر می‌تواند ساختار جمعیتی کشور را ترمیم کند.

وی ادامه داد: هر چه سن ازدواج افزایش می‌یابد، فرصت کمتری برای فرزندآوری وجود دارد و معمولا زوج‌ها به یک فرزند قناعت می‌کنند یا حتی از فرزند‌آوری منصرف می‌شوند. محزون با بیان اینکه حداکثر سن مناسب برای فرزندآوری در زنان، ۳۵سال توصیه می‌شود، گفت:

هرچه زنان دیرتر ازدواج کنند، امکان فرزندآوری کمتر می‌شود، چراکه زمان کافی برای رعایت فاصله‌گذاری میان فرزندان وجود ندارد.

او با بیان اینکه باید از پتانسیل باروری گروه سنی ۱۵تا ۶۴ساله در جهت ترمیم ساختار جمعیتی و سهیم بودن در رشد و توسعه کشور استفاده شود، ادامه داد: لازمه این امر کاهش سن ازدواج و فرزندآوری است.

مدیرکل آمار، اطلاعات جمعیتی و مهاجرت سازمان ثبت احوال کشور با بیان اینکه تحصیل و ازدواج از زمینه‌های اصلی توسعه هستند، گفت: باید راهکارهایی اندیشیده شود تا زنان ضمن داشتن امکان تحصیل و ازدواج، تسهیلاتی را نیز برای فرزندآوری داشته باشند.

محزون تأکید کرد: برخی از سردلسوزی عنوان می‌کنند که افزایش جمعیت و ترغیب به فرزندآوری بدون فراهم کردن زیرساخت‌های اقتصادی صحیح نیست. این نگرانی بحق است اما نباید از آسیبی که در کمین ساختار و ترکیب جمعیتی کشور است غفلت کنیم.


مردم خودشان کنترل می‌کنند


از سوی دیگر، اوایل آبان سال ۹۱وزیر بهداشت درباره توقف برنامه‌های کنترل جمعیت از سوی وزارت بهداشت گفت: از زمانی که آمدم وزارت بهداشت برنامه کنترل جمعیت نداشتیم، چرا که مردم خودشان کنترل می‌کردند. سال ۹۱بودجه کنترل جمعیتمان صفر بود و سال ۸۹هم ۱۶میلیارد تومان بود که آن هم در مناطقی مورد استفاده داشت که نرخ رشدشان بالای ۳.۵ درصد بود و نیاز به کنترل بود.

مرضیه وحیددستجردی ادامه داد: اکنون برنامه ما بهداشت باروری و سلامت باروری است. مناطقی که سلامت مادران با باروری به خطر بیفتد، کنترل می‌شوند اما در مناطقی کاهش رشد جمعیت داریم مثل گیلان یا سمنان که نرخ رشد پایین است و در ازای دو نفر از هر خانواده کمتر از دو نفر به دنیا می‌آیند و به سمت منفی شدن رشد می‌رویم. پس نمی‌توان یک نسخه واحد برای کشور درنظر گرفت. در اکثر نقاط کشور باید افزایش جمعیت داشته باشیم و برخی جاها کاهش.


نیم درصد کافی است


اما از سوی دیگر، رئیس انجمن جمعیت‌شناسی، درباره نرخ افزایش جمعیت تأکید کرد: ما باید به نرخی برسیم که هم جمعیت کیفی مورد نظر در فرایند توسعه را تأمین کند و هم جلوی بحران پیری افراطی جمعیت را بگیرد. رشد جمعیت بالای یک درصد تصاعدی است، به‌طوری که با این رشد لااقل هر ۷۰سال یک‌بار جمعیت دوبرابر می‌شود. پس برای کشوری چون ایران نرخ مطلوب رشد جمعیت حدود نیم درصد است. این رشد نمی‌گذارد جمعیت به‌طور انفجاری و افراطی بالا برود و ضمنا رشد آهنگینی از جمعیت ایجاد می‌کند که می‌تواند امکانات لازم برای کیفی‌سازی جمعیت در نظام بهداشت، آموزش، تغذیه، مسکن، اشتغال و آمادگی برای مقابله با بحران‌های اجتماعی در کشور را فراهم کند و از سالخوردگی افراطی جمعیت نیز پرهیز شود.

محمد میرزایی پیش از این در گفت‌وگویی با تأیید این موضوع که نرخ رشد جمعیت در کشور ما در حال حاضر منفی نمی‌شود تأکید کرد: علت این امر همان ترکیب سنی جمعیت مانده از رشد جمعیتی دهه۶۰ است؛ یعنی آن جمعیت الان به سن باروری رسیده است. احساس می‌شود رشد جمعیت ما بالاست اما آنچه چالش ماست، این است که ساختار سنی جمعیت با توجه به کاهش نرخ زاد و ولد در حال تغییر است، اما آرام‌آرام تعداد موالید که باعث جوان ماندن جمعیت می‌شود در حال کاهش است.

اگر این وضعیت ادامه پیدا کند، دیری نمی‌پاید که رشد جمعیت ما از۱.۳درصد به زیر یک درصد و در سال‌های آینده به زیر نیم‌درصد خواهد رسید. بنابراین باید با فرهنگسازی‌ باروری را بین دو تا سه بچه طوری تنظیم کنیم که نرخ رشد جمعیت کشور در حد نیم درصد تنظیم شده و ثابت بماند. اگر این نرخ را تنظیم کنیم همانطور که گفته شد هم جلوی سالخوردگی افراطی جمعیت را گرفته‌ایم و هم از رشد انفجاری و تصاعدی جمعیت جلوگیری شده است.