اسامه، شاگردی که درسش را خوب نیاموخت

آفتاب‌‌نیوز : به گفته بسیاری از کارشناسان بین المللی، احتمالا سر نخ این قبیل اقدامات اسامه بن لادن در زندگی نامه سعید قوطب نهفته است. سعید یک اسلام گرای تندرو بود که در زمان سکونت در ایالات متحده، لحظه های تلخ فراوانی را تجربه کرده و پس از بازگشت به مصر و اسارت در سال 1966 به دست عاملان جمال عبدالناصر اعدام می شود. 

این سلسله تفکرات به اثبات می رساند که تفکر حمله به ایالات متحده و خلق روزی مصیب بار در تاریخ این کشور به نام یازدهم سپتامبر تنها نشات گرفته از کوه های افغانستان نیست. این تفکر از پس از جنگ جهانی دوم و تقابل فرهنگی با ایالات متحده و در لحظه لحظه های شکنجه در زندان های مصر رشد کرده و امروز تبدیل به طفلی بالغ شده است. 

نام سعید قوطب شاید در غرب به گوش تعداد انگشت شماری خورده باشد. اما در دنیای عرب، وی نهاد انتقادهای صریح از دنیای غرب بوده که خواهان تشکیل جامعه ای با اصول کاملا اسلامی است. وی حتی پس از گذشت سی سال از مرگش هنوز در دنیای عرب و بالاخص مصر از نفوذ بالایی برخوردار است. 

سعید قوطب که به گمان بسیاری مغز اسامه بن لادن مملو از تفکرات وی است، از طرفداران سرسخت جهاد اسلامی بود. وی معتقد بود که جهاد اسلامی بهترین گزینه برای مقابله با حکومت هایی است که در زبان مسلمان بود، اما از مسیر اسلام اصیل منحرف شده اند. 

ساجن گوهل که ریاست سازمان آسیا ـ اقیانوسیه را بر عهده دارد، در این خصوص می گوید: درک عقاید و تفکرات سعید از اهمیت فوق العاده ای برخوردار بوده و هم زمان بسیار مشکل است. با این وجود هیچ کس نمی تواند منکر نقش مثبت سعید در شورش شبه نظامیان مسلمان و پیوستن جوانان به این گروه باشد. 

ملاقات مرگ بار از ایالات متحده
گرایش سعید قوطب به تندروی و رادیکالیسم در سال 1948 آغاز شد.
درست زمانی که دولت مصر جوانان خود را برای تحصیل روانه ایالات متحده کرد. سعید از فرصت بودن در ایالات متحده بیشترین استفاده را کرد. وی از هواداران سرسخت فرهنگ امریکایی شده و همزمان به این کشور به چشم عاملی پر نفوذ و مثبت نگاه می کرد. سعید در همین دوران شاهد استعمار اروپا در خاورمیانه نیز بود. 

البته تمام این شیفتگی ها با قدم گذاشتن به خاک ایالات متحده و لمس وقایع تلخی که روزانه در این کشور رخ می داد، کم رنگ و کم رنگ تر شد.
وی حتی از دیدن صحنه رقص و پایکوبی مردم در کلیساهای شهرهای کوچک ایالات متحده، احساس انزجار می کرد. 

وی سال 1951 به مصر بازگشته و کتابی به عنوان « امریکایی که من دیدم» نوشت. در این کتاب، وی به بیان انحرافات اخلاقی در امریکا بخصوص در میان زنان و سایر معضلات این کشور پرداخت. 

در مصر سعید معلومات خود را به روز کرده و خود را به عنوان یک شبه نظامی مسلمان به همگان معرفی می کرد. وی در کتابی دیگر که شخصا آن را نوشته بود، در این خصوص نوشت: بشر امروز با تناقضات فراوانی رو به رو است. بشریت متشکل از ارزش های حیاتی است که نه تنها برای حفظ سلامت تحول و توسعه بشری مورد نیاز است بلکه پیشرفت راستین نیز به این ارزش ها منوط است. 

غرب به خوبی بر این امر واقف است که در قرن حاضر هیچ چیز ارزشمندی که با آن وجدانش را آسوده سازد، در اختیار ندارد. به نظر می رسد که در حال حاضر وجود رهبری جدید برای جهان بسیار ضروری است.
 
در همین فاصله زمانی و سال 1952 بود که جمال عبدالناصر و طرفداران وی با استعمارگران انگلیسی جنگیده و آنها را از کشورشان بیرون راندند.
جمال عبدالناصر پس از قدرت گرفتن در مصر، مسلمانان تندرو را که بزرگترین تهدید برای خود و حکومتش می دانست، به شدت سرکوب کرد. 

سعید نیز به همراه برخی از اعضای حزب اخوان المسلمین باز داشت شده و پس از شکنجه فراوان به علت تلاش برای سوء قصد به جان جمال عبدالناصر اعدام شد. 

تفکرات نشات گرفته از شکنجه
تفکرات سعید نسبت به جهان غرب غالبا نشات نگرفته از زندگی در استعمار و سلطه اجنبی بود. البته، شکنجه هایی که وی در زندان های جمال عبدالناصر متحمل شد نیز شالوده اصلی تئورهای سیاسی وی را تشکیل دادند. 

تفکرات سعید پس از مرگش تبدیل به الگوی بسیاری از نیروهای مخالف رژیم و شورشیان شد.
نکته در خور توجه در زندگی سعید این است که وی تحت لوای حکومتی کاملا دیکتاتور زندگی خود را آغاز و به پایان برد. این لحظات برای وی نقش کاملا سازنده ای را بازی کرده و وی نیز برای جلب نظر مخاطبان خاص خود به بیان این تجربیات پرداخت. 

سعید از بطن جوانان پرشور مسلمانی آمده بود که با هر گونه حضور حتی محسوس غرب در قوانین اسلام مخالفند.
حزب احزاب المسلمین که حزبی کاملا سیاسی با ته مایه مذهبی است، از همان ابتدای راه، مسیر خود را از سعید قوطب جدا کرد. 

تفکرات سعید قوطب نیز پس از اعدامش در سال 1966 کم رنگ تر شد.
در حاشیه جنگ اعراب و اسراییل در سال 1967 این تفکرات تا حدی به عنوان الگوی جوانان عرب مورد استفاده قرار گرفت. 

یکی از جوانان مصری که در آن دوران شدیدا تحت تاثیر سعید قوطب قرار نگرفت، ایمن الظواهری است. وی در کتاب خود که در سال 2001 چاپ شد، مدعی شد که تفکرات سعید به جنبش اسلامی این فرصت را داد تا درک کنند که دشمن داخلی در حقیقت ابزاری برای استفاده دشمنان خارجی است. 

به همین ترتیب، اسامه بن لادن نیز که در عربستان به سر می برد از تفکرات سعید قوطب آگاهی می یابد. وی حتی یکی از واحدهای دانشگاهی خود را در حالی به پایان می رساند که برادر سعید، استاد وی بود. 

القاعده تفکر ابتدایی سعید برای مبارزه با دشمن در دور دست را بسیار بسط و گسترش داده و به حمله به غرب و ایالات متحده می اندیشد.
البته اسامه بن لادن هرگز شاگرد خوبی برای سعید نبوده چرا که عقاید سعید قوطب هرگز مروج و خواهان ریختن خون انسان های بیگناه نبود.