ساز ناکوک زندگی برای زنان «مطلقه»

آفتاب‌‌نیوز : آفتاب: آمارهای سازمان ثبت احوال حاکی از آن است که در شش ماه نخست سال جاری ۷۰ هزار و ۸۴۱ طلاق در کشور ثبت شده که این تعداد در مقایسه با سال گذشته شش درصد افزایش یافته است. بدین ترتیب شش درصد به زنانی که باید با مشکلات ناشی ازجدایی و تبعات طلاق دست و پنجه نرم کنند، افزوده شده است.


به گفته دکتر مجید ابهری -آسیب شناس- ۹۰ درصد از زنان پس از طلاق دچار افسردگی و آسیب‌های عاطفی و روانی می‌شوند چراکه طلاق پایان اختیاری یک پیوند و رابطه عاطفی است. هم زنان و هم مردان پس از طلاق آسیب می‌بینند و دچار ناهنجاری‌های عصبی و رفتاری می‌شوند. با توجه به آنکه سازمان و نهاد معینی برای حمایت لازم و کافی از زنان مطلقه وجود ندارد،آنان معمولا به چهار گروه تقسیم می‌شوند.


او می‌افزاید: دسته‌ای از زنان با فرزند خود به خانواده پدری باز می‌گردند. آنان دچار مشکلات عصبی و عاطفی می‌شوند و حس می‌کنند که جایگاهی قبلی خود را در خانه و خانواده ندارند. این دسته از زنان دنبال شغل می‌گردند. دسته دیگری از زنان مطلقه پس از طلاق به زندگی مجردی با فرزند خود روی می‌آورند و به دنبال کار می‌گردند. آنان نیز با مشکلات عاطفی دست و پنجه نرم می‌کنند.



نخستین توصیه به زنانی که قصد جدایی دارند این است که به صورت جدی به مشکلات پس از طلاق فکر کنند و راه‌های عاقلانه‌ای برای حل آنها پیدا کنند.

به گفته این آسیب شناس، برخی از زنان مطلقه به علت شاغل بودن از توانایی مالی برخوردار هستند، آنان نیز پس از طلاق دچار مشکلات عاطفی و روحی می‌شوند و افسردگی، اضطراب، حس تنفر از دیگران و گوشه گیری را تجربه می‌کنند.


او با اشاره به دسته چهارم از زنان مطلقه می‌گوید: دسته‌ای دیگر از زنان نه از تحصیلات مناسب برخوردار هستند نه خانواده‌ای دارند که نزد آنان باز گردند. آنها آمادگی برای ازدواج موقت یا ازدواج دائم پیدا می‌کنند و حتی ممکن است به اجبار به راه‌های نادرست کشیده شوند.


منیره نوبخت- عضو شورای فرهنگی اجتماعی زنان- هم می‌گوید: یکی از عللی که زن و شوهر از طلاق گرفتن نهی می‌شوند این است که آنان پس از جدایی دچار مشکلات جدی می‌شوند. این مشکلات هم برای مردان و هم برای زنان به وجود می‌آید البته زنان با معضلات بیشتری دست و پنجه نرم می‌کنند.


او می‌افزاید: نخستین توصیه به زنانی که قصد جدایی دارند این است که به صورت جدی به مشکلات پس از طلاق فکر کنند و راه‌های عاقلانه‌ای برای حل آنها پیدا کنند.



سایه سوءظن بر زنان مطلقه


از دیرباز و بر اساس یک باور قدیمی،زنان به ویژه زنان متأهل در شرایطی به رفت و آمد با زنان دیگر رغبت نشان می‌دادند که این آمد و شد با حضور شوهرانشان اتفاق بیفتد و به زنان مطلقه به عنوان عاملی نگاه می‌کردند که ممکن است آرامش خانوادگی آنان را به خطر بیندازد.


به گفته فاطمه رحیمی- دبیر کل جامعه فاطمیون- زنان مطلقه گاهی در معرض اتهام، سوءظن و زیر ذره بین هستند. در این شرایط لازم است اقداماتی در جهت توانمند سازی زنان «مطلقه» انجام شود، علاوه بر آن باید در این زمینه فرهنگ‌سازی کنیم که زنان بتوانند هنگام زندگی مشترک حق و حقوق مادی خود را بدون ایجاد تنش در خانواده دریافت کنند؛ چرا که مهریه عندالمطالبه است و پرداخت آن در طول زندگی مشترک می‌تواند موجب استقلال اقتصادی او را فراهم کند.


او با تاکید بر نقش رسانه‌ها به منظور فرهنگسازی در زمینه زنان مطلقه تاکید می‌کند: صدا و سیما می‌تواند به خوبی در این زمینه عمل کند، اما عملکرد خوبی ندارد. متاسفانه زنان «مطلقه» در سریال‌های تلویزیونی، زنانی بدبخت به تصویر کشیده می‌شوند که اگر از نظر مادی تامین نباشند به فلاکت می‌افتند.


رحیمی سومین راه تغییر نگرش به زنان مطلقه را اصلاح قوانین و برخوردار کردن آن از ضمانت اجرایی ذکر می‌کند.



طلاق در قوانین مدنی؛ از حرف تا عمل


رحیمی معتقد است: در برخی مواقع قوانین مدنی ایران ایراد دارد و لازم است اصلاح شود، البته متاسفانه همین قوانین ناقص هم به درستی اجرا نمی‌شود. در اجرای قوانین دستگاه قضایی و قاضی بسیار مهم هستند، البته لازم است نگاه حاکم در سیستم قضایی به مسایل زنان تغییر کند.


او ادامه می‌دهد: قوانین اسلام خوب است و به گونه‌ای پیش بینی کرده که اگر زن از شوهر خود طلاق بگیرد بتواند به راحتی زندگی کند؛ اما متاسفانه این قوانین به خوبی اجرا نمی‌شود. به عنوان نمونه مهریه عندالمطالبه است اما در حال حاضر به عنوان اهرم قدرت برای طلاق از آن استفاده می‌شود و تعداد کمی از زنان، موفق به دریافت مهریه خود می‌شوند. آنهایی هم که خواهان گرفتن مهریه خود هستند به صورت اقساطی آن را دریافت می‌کنند. به عنوان نمونه ماهانه ۵۰ هزار یا ۱۰۰ هزار تومان به آنان پرداخت می‌شود.


دبیر کل جامعه فاطمیون به مهریه اشاره می‌کند و می‌گوید: مهریه جزو دیون ممتازه است. دیون ممتازه باید در اولین فرصت به فرد پرداخته شود اما زمانی که زن، مهریه خود را مطالبه می‌کند قانون خانه، خودرو و دفتر کار او مرد را از دارایی‌هایی که می‌توان با استناد به آن مهریه را پرداخت کرد، خارج می‌کند. این در حالیست که چگونه امکان دارد مردی خانه داشته اما همسرش حتی قدرت پرداخت پول رهن خانه را نداشته باشد.


به گفته رحیمی، زنان معمولا زمانی که کارد به استخوانشان برسد تقاضای طلاق می‌دهند و تلاش می‌کنند زندگی خود را تا حد امکان حفظ کنند چون به مشکلات پس از طلاق واقف هستند و زنان کمی هستند که به دلایل غیر موجه و حتی نامشروع تقاضای جدایی از همسرشان را داشته باشند.



حضانت فرزندان،دغدغه زنان مطلقه


یکی از دغدغه‌های زنان هنگام طلاق، گرفتن حضانت فرزندانشان است البته حضانت کودک تاهفت سالگی برعهده مادر است، اما دسته‌ای از زنان برای حفظ حضانت فرزندانشان پس از این سن هم مهریه و سایر حقوق مادی خود را می‌بخشند که اگر مادر پشتوانه مالی مناسب نداشته باشد،این کار باعث به وجود آمدن مشکلات مالی برای او و فرزندش می‌شود.


به اعتقاد رحیمی متاسفانه بیشتر مردان حاضر به قبول سرپرستی فرزندانشان پس از طلاق نیستند؛ چرا که این کار برای آنها بار مالی دارد. در این شرایط پولی که به همسر برای نگهداری فرزند پرداخت می‌کنند آنقدر اندک است که او با مشکلات مالی مواجه می‌شود. در نتیجه به ناچار ممکن است به ازدواج موقت یا کارهای خلاف تن دهد.



قوانین باید اصلاح شود، به گونه‌ای که نفقه معوقه کودکان نیز قابل مطالبه باشد و مرد به خاطر پرداخت نکردن این مبالغ محاکمه و مجازات شود.

او ادامه می‌دهد: در حال حاضر مسئولیت نگهداری فرزندان به عهده پدران است. البته فرزندان پس از رسیدن به سن رشد و دوران بلوغ در اغلب موارد مادر را برای ادامه زندگی انتخاب می‌کنند اما زن در این شرایط با مشکلاتی زیادی برای بزرگ کردن فرزندان روبرو می‌شود. به عنوان نمونه کمتر مردی حاضر به ازدواج با زنی است که بچه دارد.


به گفته دبیر کل جامعه فاطمیون مردان به‌ راحتی می‌توانند ازدواج کنند و طلاق بگیرند. برخی از آنان حتی همسران و فرزندان خود را بدون پرداخت نفقه رها می‌کنند؛ اما هیچ جا پاسخگوی عملکرد خود نیستند. این در حالی است که زنان و فرزندان واجب النفقه هستند.


این عضو شورای مرکزی جامعه زینب(س) معتقد است: این امر نشان دهنده آن است که قوانین باید اصلاح شود، به گونه‌ای که نفقه معوقه کودکان نیز قابل مطالبه باشد و مرد به خاطر پرداخت نکردن این مبالغ محاکمه و مجازات شود.


اما نوبخت می‌گوید: از جهت قوانین شاید بهترین شرایط را نداشته باشیم، اما جزو کشورهایی هستیم که در این زمینه عملکرد قابل قبولی داشته‌ایم البته شاید از جهت اجرا مشکلاتی وجود داشته باشد. هرچند که تلاش‌هایی برای اجرای قوانین انجام شده است. به عنوان نمونه دادگاه‌های خانواده تشکیل شده و قاضیانی با مهارت خاص در این زمینه به فعالیت پرداخته‌اند. بنابراین در جهت اجرای قوانین نیز روند رو به تکاملی را طی می‌کنیم البته نقایص موجود باید برطرف شود.


او با اشاره به لایحه حمایت از خانواده می‌گوید: متاسفانه این لایحه با تاخیر به جریان افتاده این در حالیست که هدف اصلی از تدوین آن، اجرای بهتر قوانین مربوط به خانواده در محاکم قضایی است؛ اما این لایحه دچار فراز و نشیب‌هایی شد تا اصل مسئله تحت الشعاع قرار گیرد. بنابراین حدود هشت سال از اجرای قوانین مربوط به خانواده عقب افتاده‌ایم.


این عضو شورای فرهنگی اجتماعی زنان می‌افزاید: با تدوین لایحه حمایت از خانواده کارشناسان تلاش کردند نظام اجرایی مطلوبی در مراجع قضایی به وجود بیاید بنابراین امیدواریم که این لایحه زودتر از سوی رییس قوه قضاییه برای اجرا ابلاغ و آیین نامه‌ها و دستور العمل‌های لازم تدوین شود تا نظام اجرایی متقن و هماهنگی برای حل دعاوی خانواده در محاکم قضایی به وجود آید.


ابهری نیز درباره حضانت فرزندان پس از طلاق می‌گوید: وجود فرزند در زندگی باعث افزایش عشق و علاقه پدر و مادر می‌شود. معمولا زنان به خاطر عاطفه آسمانی مادری به فرزندان بیشتر وابستگی دارند؛ بنابراین بسیاری از آنان به علت وابستگی به فرزند خود و نگرانی از سرنوشت او زندگی مشترک را تحمل می‌کنند و حاضر به طلاق گرفتن نیستند.


او به زنان شاغل مطلقه اشاره و اظهار می‌کند: آنان می‌توانند حضانت فرزندان خود را بر عهده بگیرند؛ اما معمولا تا سن معینی فرزند می‌توانند تحت سرپرستی مادر خود باشند البته در شرایطی که پدر صلاحیت نگهداری فرزند را ندارد لازم است حضانت او به مادر واگذار شود. به عنوان نمونه پدر در صورت زندانی یا معتاد بودن صلاحیت لازم را برای نگهداری از فرزند خود ندارد.


نظام اجتماعی نیز در مقابل زنان در معرض طلاق مسئول است، بنابراین باید نهادهای قوی و جدی داشته باشیم تا با ارایه مشاوره تا حد امکان از وقوع طلاق پیشگیری کنند و در صورت وقوع طلاق از زنان پشتیبانی کند، البته به صورت پراکنده نهادهایی در این زمینه فعالیت می‌کنند. به عنوان مثال دادگاه‌ها مشاوره‌هایی به زوجین ارائه می‌دهند؛ اما برای حل مشکلات زنان پس از طلاق مسئولیتی ندارند.

به اعتقاد ابهری، زوجین جوان ابتدا باید نسبت به تحکیم زندگی خود اطمینان حاصل کنند سپس پای فرد سومی به اسم «فرزند» را به زندگی خود باز کنند تا سرنوشت یک طفل بی گناه دچار مخاطره و آسیب‌های اجتماعی نشود.


رحیمی با تاکید براینکه باید به جوانان راه‌های پیشگیری از طلاق را آموزش دهیم، می‌گوید: لازم است علل جدایی خانواده را برای افراد مجرد بیان کنیم تا از آن عبرت بگیرند و این اشتباهات را تکرار نکنند.



ضرورت راه‌اندازی نهادی مستقل برای توانمندسازی زنان مطلقه


واقعیت این است که زنان پس از طلاق دچار آسیب‌های عاطفی و روانی می‌شوند علاوه برآن ممکن است مجبور به دست و پنجه نرم کردن با مشکلات مالی شوند و همین امرضرورت توانمند سازی این زنان و حمایت از آنان را پس از طلاق دوچندان می‌کند.


به اعتقاد نوبخت ، پس از طلاق فرد در وهله اول مسئول وضعیت خود است، در مرحله بعد خانواده در این زمینه مسئولیت دارد. آنها باید تلاش کنند تا حد امکان از وقوع طلاق جلوگیری کنند؛ اما اگر به هر دلیلی طلاق واقع شد نسبت به حل مشکلات دختر یا پسر خود پس از طلاق مسئول هستند.


این عضو شورای فرهنگی اجتماعی زنان می‌افزاید: نظام اجتماعی نیز در مقابل زنان در معرض طلاق مسئول است، بنابراین باید نهادهای قوی و جدی داشته باشیم تا با ارایه مشاوره تا حد امکان از وقوع طلاق پیشگیری کنند و در صورت وقوع طلاق از زنان پشتیبانی کند، البته به صورت پراکنده نهادهایی در این زمینه فعالیت می‌کنند. به عنوان مثال دادگاه‌ها مشاوره‌هایی به زوجین ارائه می‌دهند؛ اما برای حل مشکلات زنان پس از طلاق مسئولیتی ندارند.


نوبخت خاطرنشان می‌کند: لازم است نهادی به صورت متمرکز برای رسیدگی به وضعیت زنان پس از طلاق ایجاد شود؛ چرا که در صورت بی تفاوتی به وضعیت این زنان ممکن است تبعات منفی در جامعه مانند فساد و ‌ناهنجاری‌های اجتماعی به وجود آید، بنابراین این نهادها می‌توانند از وقوع ناهنجاری‌های پس از طلاق تا حد امکان جلوگیری کنند.


به اعتقاد او حمایت‌های این نهادها می ‌تواند هم جنبه روانی، هم حقوقی و هم مالی داشته باشد. وجود این نهاد به این دلیل ضرورت دارد که خانواده برای ما ایرانیان از اهمیت خاصی برخوردار است.


رحیمی نیز در این زمینه می‌گوید: باید تلاش کنیم که زن و شوهر از یکدیگر جدا نشوند، اما اگر این اتفاق افتاد باید زمینه‌ای از سوی قوای سه‌گانه فراهم شود که از خانواده‌های از هم پاشیده شده حمایت شود چراکه هم زنان و هم مردان که طلاق گرفته‌اند یا همسر خود را از دست داده‌اند و هم فرزندان آنان دچاربحران روحی و روانی و مشکلات عاطفی هستند و از نظر مالی هم مشکلات عدیده ای دارند بنابراین نیازمند حمایت دولت هستند و نهادهایی برای رسیدگی به امور آن‌ها باید تاسیس شود. بدیهی است زنان و کودکان چون آسیب پذیرتر هستند به حمایت‌های ویژه و خاص نیاز دارند.


ابهری هم معتقد است که نهادهای حمایتی مانند سازمان بهزیستی و کمیته امداد امام خمینی (ره) باید برای زنان بیوه و زنانی که در سنین جوانی از همسر خود جدا شده‌اند دوره‌های آموزش‌های فنی و حرفه‌ای و اشتغال زایی برگزار کنند. البته مستمری ماهیانه این نهادها با توجه به تورم و گرانی حتی تکافوی یک هفته مخارج یک نفر را نمی‌کند، چه برسد به اجاره خانه و هزینه‌های تحصیل فرزندان.


او با اشاره به مرکز امور زنان و خانواده نهاد ریاست جمهوری می‌گوید: این مرکز می‌تواند با ایجاد واحدی مستقل ابتدا در جهت توانمندسازی زنان مطلقه اقدام کند و در قالب تعاونی‌های تولیدی برای آنان کارآفرینی کند چون سازمان‌های حمایتی مانند سازمان بهزیستی و کمیته امداد امام خمینی (ره) به اندازه کافی مددجو دارند.


به گزارش ایسنا،ابهری در پایان با بیان اینکه این نهادها می‌توانند با بودجه دولتی و کمک خیرین اقدام به حمایت و آموزش زنان مطلقه کنند، اظهار می کند: وجود این سازمان‌ها ضروری است تا زنان مطلقه به اجبار به ازدواج دوم تن ندهند یا به علت نیاز مالی به مسیرهای غیراخلاقی کشیده نشوند.