مشاهدات میدانی نشان میدهد که محتکران دارو به راحتی در حال فروش داروهای کمیاب مقابل داروخانه هلالاحمر و پایین پلههای داروخانه13 آبان هستند؛ داروهایی که با قیمت نجومی به فروش میرسند و معلوم نیست چند بیمار دل نگران از پس تهیه آنها با قیمت سیاه برمیآیند. این درحالی است که گزارشهای میدانی نشان میدهد بسیاری از بیماران وجود دارند که حتی پول کرایه برای رساندن خود به بیمارستانها را ندارند. محکتران و قاچاقچیان این روزها در کمین بیماران مینشینند تا زنگ مرگ برای یکی از آنها به صدا درآید. برخی از فروشندگان غیرمجاز، داروهای بیمار سرطانی که فوت کرده را از خانواده به قیمت دولتی میخرند و در بازار آزاد با قیمتهای بسیار بالا میفروشند. رونق راسته دارو فروشهای ناصر خسرو آنقدر بالا رفته است که حتی شبها و از ساعت 12شب به بعد هم برخی دلالان در میدان امام خمینی(ره) تا خیابان ناصر خسرو دلالان جلوی هر ماشین عبوری را میگیرند تا داروهایشان را به فروش برسانند. شرایط عجیب نظام دارویی کشور که هیچکس توضیحی برای آن ندارد باعث شد تا بازار سیاه ناصرخسرو که مدتهای طولانی را در رکود سپری میکرد، امروز به یکی از پر رونقترین بازارهای فروش داروهای کمیاب تبدیل شود. از سوی دیگر گزارشها از مرزهای غربی کشور نشان میدهد که ورود داروهای قاچاق توسط کولبرها به یکی از دغدغههای مهم تبدیل شده است. اما هیچ خبری از وفای به عهد وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی دیده نمیشود. محمدحسن طریقت، وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی کشور وعدهها داده بود که خود راسا از مسببان گرانی دارو شکایت میکند تا این سوال از سوی افکارعمومی پیش بیاید که چطور داروهایی که در داروخانهها نایاب شده به راحتی در دست محتکران و درست در مقابل داروخانههای مادر به فروش میرسد؟
رسول خضری عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس پاسخ تلخی برای این سوال دارد. به گفته او داروهایی که وجود دارد، به جای آنکه در داروخانهها باشد و عادلانه پخش شود، متاسفانه به دست مافیای دارو میافتد و سپس در بازار سیاه و با بهایی گزاف به دست مصرفکننده میرسد. او میگوید: «این در حالی است که دارو برای بیماران خاص به اندازه غذا بسیار ضروری است؛ بنابراین، دولت باید همچنان که بخشی از بودجه را برای موادغذایی ضروری مانند گندم و... اختصاص داده، بخشی از بودجه را نیز در اختیار حوزه سلامت بگذارد.» او در حالی انتظار دارد که همچنان بودجهای برای تزریق به نظام سلامت داشته باشد که دولت بودجههای مصوب را هم به این نظام ورشکسته تزریق نکرده است. نه سهم 60میلیارد تومانی از اجرای طرح هدفمندی یارانهها را به نظام سلامت داده و نه سهم این نظام از فروش نفت را. محمدحسین طریقت در میان فغان خانوادههایی که شاهد از دست رفتن بیماران خود به دلیل کمبود وگرانی دارو هستند مدام از واریز یارانه دارو به حساب آنها سخن به میان میآورد. اما رسول خضری این تصمیم وزیر را نوشداروی بعد از مرگ سهراب میداند و میگوید: «اکنون با حذف ارز مرجع، افزایش قیمت دارو اجتناب ناپذیر به نظر میرسد و با اینکه دولت گفته که مابهالتفاوت قیمت دارو را به صورت یارانه به حساب فرد بیمار میریزند، این هم نمیتواند معضل دارو را حل کند.»
رونق بازار سیاه
بازار سیاه دارو هر روز رونق بیشتری میگیرد. بیمارانی که دست آنها از دارو و درمان کوتاهتر میشود نیز همچنان رو به افزایش است. تمام داروهای بیماران کلیوی نایاب شده و دارویی که تا دیروز رایگان بود امروز به مبلغ ۳۶۰ هزار تومان به فروش میرسد. هر روز در جامعه مشکلات عدیدهای در حوزه دارو به گوش میرسد و متعاقب آن مسئولان هم در برنامههای مختلف نوید برطرف شدن مشکلات حوزه سلامت از جمله دارو را میدهند ولی هر روز که پیش میرود به تعداد بیمارانی که در تامین هزینههای دارویی مشکل دارند افزوده میشود. بیماران متعدد تالاسمی،ام اس، کلیوی و بیماریهای دیگر هر روز بهجای اینکه استراحت کنند تا درد و رنج بیماریشان کمتر شود باید خودشان و اعضای خانوادهشان کفشهای آهنی به پا کنند تا بتوانند برای بیماریشان دارو تهیه کرده و بعد از مدتها که با هزار زحمت داروی خود را پیدا میکنند تازه متوجه میشوند که هزینههای دارویی بهطور سرسامآوری بالا رفته است و بیماری که حتی در تامین کرایه ایاب و ذهاب خود مشکل دارد چطور میتواند هزینههای صدها هزارتومانی و گاها میلیونی را بپردازد.
دست به دامان بهارستان
درحالی که محمدحسین طریقت وزیر بهداشت مدام از تولید داروهای جدید و تک نرخیشدن قیمت داروها سخن به میان میآورد، اما شرایط سخت بیماران مبتلا به «نقص ایمنی»، خانوادههای آنان را به در مجلس کشید تا برای نجات جان بیماران خود دست به دامان بهارستانیها شوند. 60 نفر از خانوادههای بیماران مبتلا به «نقص ایمنی» به دلیل گران شدن قیمت داروهای این بیماران، جلوی مجلس شورای اسلامی تجمع کردند و خواستار رسیدگی به این وضعیت شدند.
دولت نظارتی ندارد
«رسول خضری» عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس اعتقاد دارد که دولت بازار دارو را به حال خود رها کرده است: «متاسفانه دولت هیچگونه نظارتی بر بازار دارو، از جمله داروهای کمیاب ندارد.» خضری میگوید: «اینکه کشور ما را ناجوانمردانه تحریم دارو کردهاند، شکی نیست، ولی چیزی که بیش از هر چیز دیگری در این میان دیده میشود، نبود مدیریت دولتی است که به این آشفته بازار دامن میزند.» البته مسئولان بارها اعلام کردهاند که مسئله کمبود دارو به تحریم باز نمیگردد بلکه به مدیریت و شرایط داخلی بازمیگردد. چرا که شرایط آشفته بازار دارو امروز به سیاست داخلی و تصمیم دولت بستگی دارد. آنها برای اعتقاد خود دلیل هم دارند. شواهد نشان میدهد که دولت برنامهای برای زخمهای چرکی حوزه درمان و دارو ندارد. وزارت بهداشت آنقدر خبر خوش تولید داروهای جدید را به رسانهها داده که کمبود دارو برایش قابل پذیریش نیست. حال این سوال پیش میآید که با این وضعیت چه برسر هزاران بیمار نیازمند دارو میآید؟