مولوی عبدالحمید:اختلاف میان جیش العدل به شهادت دانایی فر منتهی شد

سارا معصومی : کابوس گروگان گیری مرزبان های ایرانی این بار با پایانی اندکی خوشایندتر از گذشته به پایان رسید. سابقه ماجرا به هفدهم بهمن سال گذشته بازمی گردد.5 مرزبان ایرانی در منطقه مرزی «جکیگور» استان سیستان وبلوچستان ربوده شدند.24 ساعت پس از اعلام خبر ربوده شدن مرزبان ها بود که گروهک تروریستی «جیش العدل» با انتشار تصاویر مرزبان ها، مسئولیت ربودن آنها را برعهده گرفت.پیش از این نیز در ماه اکتبر میلادی، همین گروهک با حمله به پاسگاه مرزی سراوان ۱۴مرزبان ایرانی را به شهادت رسانده بودند.حادثه ای مشابه که پایانی مشابه را هم برای این 5 مرزبان ایرانی پیش بینی می کرد. اندکی پس از این گروگان گیری بود که جیش العدل فیلم لحظه دستگیری مرزبان ها را هم منتشر کرد. فیلمی که در آن نشان داده می شد مرزبان ها، هنگام حمله گروهک ترویستی جیش العدل وضعیت مناسبی از نظر دفاعی نداشته و به زبانی دیگر سر پست های خود هم نبوده اند. با طولانی شدن داستان و بیانیه های متعدد جیش العدل، اندک اندک مشخص شد که این گروهک برخلاف دفعات قبل چندان در به شهادت رساندن مرزبان های عجله نداشته و به دنبال طرح مطالبه هایی از دولت ایران است. شاید بتوان این 5 مرزبان را خوش شانس ترین مرزبان هایی دانست که در چند سال اخیر در مرزهای شرقی، قربانی حملات تروریستی شدند. اندکی پس از این گروگان گیری بود که مساله در راس توجه عمومی قرار گرفت. مردم در شبکه های اجتماعی ، کمپین های گسترده و بی سابقه ای را برای آزادی مرزبان ها آغاز کردند. تلاش جامعه مدنی به نوعی موضوع را بین المللی کرده و بیش از یک میلیون امضا هم برای آزادی مرزبان ها جمع اوری و در نامه ای به بان کی مون دبیر کل سازمان ملل هم به این موضوع اشاره شد. دولت در توضیح تلاش ها برای آزادی مرزبان ها اعلام کرد که چند نهاد دولتی و نظامی حداکثر توان خود را برای آزادی مرزبان ها به کار گرفته اند و همچنین از ریش سفیدان محلی سیستان و بلوچستان هم برای وساطت کمک گرفته شده است. در گیر و دار تلاش ها برای آزادی مرزبان ها بود که تنها درجه دار این جمع، جمشید دانایی فر به دست گروهک جیش العدل به شهادت رسید. خبر شهادت وی موج جدیدی از خشم عمومی مردم را به همراه داشت و مردم برای نشان دادن نارضایتی خود ار کم کاری های دولت اسلام آباد در تعقیب این گروهک ، برنامه ای برای تجمع در مقابل سفارت خانه های پاکستان در سرتاسر جهان ترتیب دادند. این درخواست با اقبال عمومی روبه رو شد و این بار دولت پاکستان با وجود تکذیب های شفاهی در خصوص عدم حضور مرزبان ها در خاک این کشور، تحت فشار شدید برای شناسایی محل مرزبان ها قرار گرفت. در شرایطی که گروهگ جیش العدل تهدید به شهادت رساندن یک مرزبان دیگر در روز سیزدهم فرودین ماه کرده بود، تلاش های دولتی و ریش سفیدهای سیستان و بلوچستان برای ممانعت از وقوع این سناریو شدت گرفت. در نتیجه این تلاش ها، جیش العدل با انتشار بیانیه ای اعلام کرد که تا پایان روند مذاکرات، آسیبی به هیچ کدام از مرزبان ها نخواهد رساند. در نهایت در سایه پیگیری های جامعه مدنی ، تلاش های دولت ، پیگیری های نیروهای نظامی کشور و البته ریش سفیدی مولوی عبدالحمید، امام جمعه اهل سنت زاهدان ، چهار مرزبان روز یکشنبه به سلامت از مرز افغانستان وارد خاک ایران شدند. ساعاتی پس از آزادی مرزبان ها ، گفتگویی با مولوی عبدالحمید که از جایگاه خاصی در میان اهل سنت برخوردار است، در منزلش در زاهدان داشتیم. متن این گفتگو به شرح زیر است:

از ابتدای ماجرای گروگان گیری مرزبان ها، شما چه فعالیت هایی را برای آزادی آنها انجام دادید؟

نخست باید تاکید کنم که گروگان گیری از نظر من عمل بسیار ناپسند و زشتی است و به گروگان گرفتن هر انسانی نادرست است بخصوص زمانی که پای مرزبان هایی در میان باشد که از مرزهای وطن ما محافظت می کنند و سعی در تامین امنیت مردم و کشور را دارند. هر فردی از ما نسبت به این موضوع احساس مسئولیت می کند و ما هم زمانی که این مرزبان ها ربوده شدند بر حسب وظیفه اسلامی ، شرعی و ملی خود احساس بار مسئولیت سنگینی برای تلاش در راستای آزادی آنها کردیم. علاوه بر این ،مسئولان استان هم از من خواستند تا تلاشی را در راستای آزادی آنها آغاز کنم. ابتدا ما هیاتی را متشکل از چند ریش سفید موجه ،مورد قبول و معتمد برای صحبت و مذاکره با جبش العدل اعزام کردیم. مشخص شد که گروه جیش العدل خواسته های بسیار عریض و طویل مانند آزادی زندانی های خود و غیره را داشتند. من یک جلد کلام الله مجید هم به همراه این هیات برای این گروه فرستادم و از آنها خواستم که به حرمت مردم ، مرزبان ها را آزاد کنند. هیات اعزامی ما زودتر از اینها موفق به جلب موافقت جیش العدل برای آزادی مرزبان ها شده بود اما علت تاخیر در عملی شدن این ماجرا این بود که گروه های دیگری هم تلاش برای آزادی مرزبان ها را آغاز کردند و مسائل مادی را مطرح کردند که منجر به مقداری تاخیر در انجام نهایی آزادی مرزبان ها شد. متاسفانه در این مدت یکی از مرزبان ها هم شهید شد اما در نهایت، تلاش ها پاسخ داد و چهار مرزبان دیگر آزاد شدند.

شما پیش از شهادت آقای دانایی فر، تلاش های جدی برای وساطت و پادرمیانی را آغاز کردید و یا پس از این اتفاق بود که تلاش ها سیر صعودی گرفت ؟

بله. ما پیش از شهادت آقای دانایی فر تلاش های خود را آغاز کرده بودیم اما این گروه ادعا کرده بود که در ازای یک زندانی از خود که می گفتند در حوالی کرمانشاه به دست دولت کشته شده است ، یک نفر از این 5 نفر را خواهند کشت. البته هیات اعزامی ما موفق شده بود رضایت کلی جیش العدل را برای عدم به شهادت رساندن آقای دانایی فر جلب کند اما مساله بروز اختلاف میان اعضای شورایی بود که برای این گروه تصمیم گیری می کند. در نهایت ناهماهنگی های داخلی جیش العدل و ظاهرا ورود چند گروه دیگر برای آزادی مرزبان ها به نحوی به اعدام شهید دانایی فر منتهی شد. در مصاحبه های متفاوتی که از جیش العدل پخش شد، دیدیم که آنها نیز به وجود اختلاف در میان خود در خصوص به شهادت رساندن دانایی فر اعتراف کرده اند. بدین معنا که افرادی جز کسانی که وعده سالم آزاد کردن مرزبان ها را به ما داده بودند در به شهادت رساندن وی دست داشته اند.

منظور شما از گروه های دیگری که اقدام به تلاش برای آزادی مرزبان ها کردند ، چه کسانی است ؟

ظاهر از برخی نهادها و ارگان های ایران نیز افرادی برای آزادی مرزبان ها اعزام شده بودند. البته هیات اعزامی ما برای مذاکره با جیش العدل از همان ابتدا تاکید کرده بود که ما نه وجهی به شما پرداخت می کنیم و نه مطالبه های شما عملی خواهد شد و تنها از شما می خواهیم که به حرمت مردم این مرزبان ها را آزاد کنید.

بنابراین در نهایت هیچ کدام از خواسته های عریض و طویل جیش العدل در این خصوص عملی نشد؟

خیر. هیچ کدام از خواسته های آنها جامه عمل نپوشید و ما هم تاکید کرده بودیم که نمی توانیم این خواسته ها را عملی کنیم.

شما فرمودید که از استانداری سیستان و بلوچستان از شما درخواست شد تا با وساطت مقدمات آزادی مرزبان ها را فراهم کنید، آیا از تهران هم با شما تماسی گرفته شد؟

خیر. اما به هرحال در اینجا استانداری پیگیر موضوع بود و با هماهنگی هایی که با استانداری داشتیم تلاش های خود را آغاز کردیم.

نظر شما در خصوص فعالیت های گروه جیش العدل چیست؟ آیا رفتار این گروه را قبول دارید؟

من مخالف سرسخت خشونت و ترور هستم و معتقدم که تمام مسایل و مشکلات باید با گفتگو حل شود. ما بارها تاکید کرده ایم که خشونت خود مولود خشونت دیگری می شود و بهترین راه، همان گفتگو است و هرکسی که اعتقاد دارد حق ش نادیده گرفته شده و یا به یک سری مسایل انتقاد دارد تنها راه احقاق آن توسل به گفتگو است . من گمان می کنم که این مساله را تمام ایرانی ها قبول دارند و هیچ ایرانی نیست که قانون اساسی را قبول نداشته باشد. حتی بسیاری از جریان هایی که به عنوان منتقد هم از آنها یاد می شود همگی متفق القول قبول دارند که قانون اساسی ایران کاملا مفید و قابل استناد است . بنابراین کسانی که قانون اساسی ایران و نظام جمهوری اسلامی را قبول دارند در نهایت با گفتگو می توانند مسائل را پیگیری کنند. البته این قبیل گروه ها هم نقدی به ما دارند و آن هم این است که شما تاکنون با گفتگو نتوانسته اید به نتایج مطلوب خود برسید اما به هرحال من معتقد هستم که در نهایت این گفتگو است که می تواند راه حل نهایی باشد. من بارها تاکید کرده ام که دولت جدید روی کارآمده منطق گفتگو را دنبال می کند و به هرحال فضای خوبی برای حل اختلاف ها با گفتگو فراهم شده است .

آیا شما بنا دارید که از جایگاهی که در میان اهل تسنن برخوردار هستید برای مهار دایمی جریانی مانند جیش العدل که هر از گاهی به خشونت برای عرض اندام متوسل می شود ، استفاده کنید؟ امروز مساله اینجاست که هیچ ضمانتی وجود دارد که یک ماه بعد مجددا مساله ای مشابه رخ ندهد.

بله این موضوع درست است و اختلافی هم که وجود دارد همین است. من پیش از این داستان هم، فردی را برای گفتگو با جیش العدل فرستاده بودم و از آنها درخواست کرده بودم که از توسل به خشونت برای رسیدن به اهداف خود دست بردارند. همچنین به انها تاکید کرده بودم که اگر به دنبال امان نامه برای برخی از چهره های خود هستند ما می توانیم زمینه را فراهم کنیم و مسئولان مربوطه هم برای همکاری مهیا هستند. من در این گفتگوها تاکید کرده بودم که در حال حاضر فضای بسیار مناسبی برای مشارکت اقوام و مذاهب متفاوت در ایران به وجود امده است و می توانیم گفتگو و مذاکره را از همان جا هم آغاز کنید. این صحبت ها را پیش از این هم با جیش العدل داشته ایم و این بار هم همین پیغام ها را هیات اعزامی ما به گوش آنها رسانده بود. من در این گفتگوها به انها تاکید کردم که فضای گفتگویی که پیش از این برای من هم وجود نداشت در حال حاضر برای مخالفین هم وجود دارد و دولت جدید حتی به گفتگو با آمریکا هم اعتقاد دارد و بر همین اساس می تواند به بهبود اوضاع در اینجا هم امیدوار بود. البته من هنوز هم ناامید نیستم که پیام های ما بر روی جیش العدل تاثیر بگذارد و دست از توسل به خشونت برای رسیدن به اهداف خود بردارند.
من مخالف سرسخت خشونت و ترور هستم و معتقدم که تمام مسایل و مشکلات باید با گفتگو حل شود

شما از مذاکره با جیش العدل سخن می گوئید اما مساله اینجاست که مطالبه های واقعی این گروه چیست؟

ما هم اطلاع دقیقی در این خصوص نداریم اما من فکر می کنم که بیشترین دلیل اعتراض آنها به زندانی بودن جمعیتی از آنها در ایران مربوط می شود و من فکر نمی کنم که مطالبه های انها چندان عریض و طویل باشد. البته برخی تبعیض های مذهبی و قومی را هم مطرح می کنند. در جریان همین داستان هم آنچه که این گروه مطرح کردند آزادی زندانی هایشان بود که با موافقت ما روبه رو نشد.

جیش العدل خود را نماینده اهل سنتی می داند که به ادعای وی مورد تبعیض واقع شده اند اما من امروز در صحبت هایی که با تعدادی از مردم زاهدان داشتم دیدم که آنها به هیچ وجه توسل به راهکارهای خشونت آمیز این گروه را قبول ندارند . آیا افکار این گروه و مانند آن در میان مردم با استقبال قابل توجه روبه رو شده است؟

در شکل عام آن خیر. عموم مردم به توسل به خشونت راضی نیستند. اما باید پذیرفت که در جامعه افراد مختلفی وجود دارد و شاید معدودی باشند که این گروه را قبول دارند اما این مساله در منطقه عمومیت ندارد.

چرا جسد آقای دانایی فر تحویل داده نشد؟

خواسته ما هم همین بود که جنازه ایشان را به همراه این چهارنفر بفرستند اما جیش العدل ادعا می کند که این جنازه را دفن کرده است. این گروه مرزبان ها را در کوه های صعب العبوری در افغانستان تحویل داده اند و بر همین اساس هم ادعا می کنند که توان حمل جنازه را نداشته اند و ان را خاک کرده اند. گروه های ما هم برای سالم رساندن مرزبان ها سلاح های سبک و سنگینی تهیه کرده بودند تا راهزن ها و یا گروه های دیگر به مرزبان ها اسیبی نرسانند. از زمان تحویل گرفتن این مرزبان ها تا اینجا حداقل سه ماشین مرزبان ها را اسکورت کرده اند و البته تسلیحاتی هم که خریده ایم تحویل به مرزبانان داده ایم.

مرزبان ها از چه مرزی وارد ایران شدند؟

افغانستان .

در این مدت در پاکستان نگهداری می شدند؟

مشخص نیست. اما جایی که انها را به افراد ما تحویل داده اند کوهستانی بوده است که عبور وسایل نقلیه از آن هم به سختی انجام گرفته است. ظاهرا گفته شده است که مرزبان ها در محل های صعب العبوری از افغانستان نگهداری می شدند که نه حکومت افغانستان و نه طالبان بر آنجا تسلطی ندارند.

تا چه اندازه نقش حمایتی برخی کشورهای خارجی از جیش العدل را قبول دارید؟

حقیقت این است که این گروه تا مدتی قبل حامی چندانی نداشتند و حتی بر اساس اطلاعات ما سختی های مالی را هم در دوره ای تحمل کرده اند اما پس از اختلاف هایی که در سوریه و عراق بوجود آمده است این گروه هم حامیان مالی پیدا کرده است که به آنها کمک می کنند.
این گروه مرزبان ها را در کوه های صعب العبوری در افغانستان تحویل داده اند و بر همین اساس هم ادعا می کنند که توان حمل جنازه را نداشته اند و ان را خاک کرده اند

منظور شما حمایت های مالی خارجی است؟

بله.

کشور خاصی از آنها حمایت می کند؟

من دقیق نمی دانم کدام کشورها اما می دانم که از ناحیه برخی کشورهای عربی با آنها ارتباط هایی گرفته شده است .

فکر می کنید همکاری ایران - پاکستان می تواند به مهار جیش العدل منتهی شود و یا پاکستان در این خصوص نقشی نمی تواند ایفا کند؟

خیر. من گمان نمی کنم. نه افغانستان و نه پاکستان هیچ کدام از چنین توانایی برخوردار نیستند. منطقه بلوچستان پاکستان 45 درصد از خاک این کشور را شامل می شود و علاوه بر این که بخش هایی از آن صعب العبور است مساله دیگری هم که وجود دارد این است که بلوچ های پاکستان هم داعیه دار جدایی از اسلام آباد هستند و فعالیت های تجزیه طلبانه ای را دنبال می کنند. پاکستان از عهده کنترل منطقه ای تا این حد وسیع برنمی آید.

آیا پس از به شهادت رسیدن 10 مرزبان دیگر که در مرداد ماه سال گذشته رخ داد هم برای جیش العدل پیغامی فرستاده بودید یا خیر ؟

در آن ماجرا نیروهای این گروه گروگان گیری نکردند بلکه در یک حمله تعدادی را به شهادت رساندند. تا پیش از آن اتفاق ما مطلع نشده بودیم که جیش العدل چنین بنایی را برای ایجاد ناامنی دارد اما پس از آنکه این اتفاق رخ داد گروهی را برای عدم تکرار این حوادث و متوقف کردن توسل این گروه به فعالیت های خشونت امیز اعزام کردیم.

که البته این فعالیت ها با به گروگان گرفتن مرزبان ها تکرار شد؟

بله. متاسفانه ما هنوز موفق به قانع کردن آنها نشده بودیم و بحث ها ادامه داشت که ماجرای گروگان گیری مرزبان ها رخ داد. البته همچنان هم این گفتگوها ادامه دارد و ما تلاش می کنیم که با صحبت کردن با جیش العدل از انها بخواهیم که به اقدام های مثبتی که در استان در حال شکل گیری است فرصت بدهند. ما هنوز هم ناامید نیستیم و مسئولان هم ظاهرا مهیا هستند که باب گفتمانی در این خصوص باز شود.

نزاع میان شیعه و سنی در داخل منطقه از پاکستان تا عراق ، از سوریه تا بحرین ادامه پیدا کرده است. شما به عنوان عالمی که در میان اهل تسنن از جایگاه ویژه ای برخوردار هستید ، نقش ایران را در مهار این نزاع ها تا چه اندازه پررنگ می دانید؟

بله. ما هم این مشکلات و درد ناشی از این نزاع ها را احساس می کنیم. من همین مسائل را در کنفرانسی که در مکه مکرمه در خصوص حقوق انسان و شریعت اسلام داشت ، مطرح کردم. در پایان این کنفرانس مبحث "گفتمان وحدت" مطرح شد و من هم سخنرانی در این خصوص داشتم . از 70 کشور کارشناس هایی دعوت شده بودند. موضوع بحث همگان این بود که مسلمانان باید با ایجاد وحدت میان خود باب گفتگوی عملی میان شیعه و سنی را باز کنند و مشکلات داخل منطقه به دست خود مسلمانان حل شود. تا زمانی که مسلمانان با هم متحد نشوند امکان حل این اختلاف ها هم وجود نخواهد داشت. من در آن کنفرانس مشترکات میان شیعه و سنی را مطرح کردم و تاکید کردم که ما ضمن اینکه باید تلاش کنیم موارد اختلافی را مورد بحث قرار ندهیم باید بر روی مسایل مورد اشتراک هم تمرکز داشته باشیم. این سخنان مورد استقبال حاضرین در جلسه قرار گرفت.

در حال حاضر دولت های اسلامی توانایی کنار هم نشستن و بحث کردن را ندارنددر کنفرانس وحدت هم که به آن دعوت شده بودم همین مواضع را در سخنانی مفصل بیان کرده بودم. من اعتقاد دارم که تنها راه این است که اندیشمندان جهان اسلام با نشستن در کنار هم افرادی را از اهل تسنن و شیعیان یا دیگر فرقه ها که در سوریه و عراق با هم مشکل دارند را به پای میز مذاکره بنشانند. من همان جا هم تاکید کردم که شیعیان و اهل تسنن جهان اسلام باید از ظرفیت های موجود در ایران برای مهار نزاع میان شیعه و سنی استفاده کنند. متاسفانه این تنگ نظری در ملک ما هم وجود دارد. بسیاری در اینجا هستند که تلاش های خیری را هم که صورت می گیرد زیر سوال می برند و اعتقاد دارند که شاید ما به دنبال اغراض فردی خودمان در این مساله هستیم و این در حالی است که ما صرفا به دنبال اتحاد در جهان اسلام هستیم .

متاسفانه در حال حاضر دولت های اسلامی توانایی کنار هم نشستن و بحث کردن را ندارند. اگر حمایت هایی از ما در این خصوص صورت می گرفت ما می توانستیم در راستای نزدیک کردن نسبی شیعیان و اهل تسنن گام برداریم. ما برای حل مسائل در عراق هم راهکار داریم و مسائل در سوریه هم قابل حل است . این مردم سوریه هستند که باید در نهایت دور یک میز نشسته و مشکلات را حل کنند. من به عنوان مثال اعتقاد دارم که نزاع ها در عراق ابتدا بر سر حق و حقوق همه گروه ها بود اما در نهایت شکل نزاع مذهبی گرفت و این در حالی است که اگر اقای مالکی حقوق اهل تسنن را مورد توجه قرار داده بود ، این نزاع ها شکل نمی گرفت . در حال حاضر باب گفتگوی میان شیعیان و اهل تسنن باز شده است و مساله اینجاست که گرفتار شدن در یک بن بست این گفتگوها را به یک ضرورت تبدیل کرده است .

عربستان در تقویت این گروه های تکفیری در منطقه نقش پررنگی را بازی می کند. به نظر شما آیا دولت در عربستان حاضر به توقف این حمایت ها و پیوستن به آنچه شما گفتمان میان مذاهب اسلامی می خوانید ، است ؟

بله. در حال حاضر که اختلاف ها وجود دارد عربستان هم نقشی را در حمایت از آنها ایفا می کند. یک بخش از این نزاع مورد حمایت طرفداران بشار اسد و بخشی هم مورد حمایت عربستان است. با اینهمه من فکر می کنم که دولت عربستان را هم می توان قانع کرد که برای پایان دادن به این مشکلات گام هایی بردارد. در حال حاضر موقعیت جمهوری اسلامی ایرانی ، موقعیت ویژه ای است و عربستان هم به دلیل وجود حرمین در خاک آن در جهان عرب از جایگاهی برخوردار است و می توان در پایان دادن به نزاع از آنها استفاده کرد. البته ترکیه هم نقش پررنگی را ایفا می کند و این سه کشور در کنار هم می توانند مشکلات را مدیریت کنند.

آیا با این نگاه موجود که امریکا از به راه افتادن نزاع میان مسلمانان نهایت استفاده را می کند و تلاشی هم در راستای مهار آن نکرده است ، موافق هستید؟

کشورهای غربی نه تنها از این نزاع استفاده می کنند که در راستای تقویت آن هم گام برمی دارند. حقیقت این است که این کشورها توان حل این موضوع را دارند اما گامی برنمی دارند. من در آن کنفرانس هم تاکید کردم که امریکا ، روسیه و اروپا در جهان اسلام ابتدا به دنبال تامین منافع خود و پس از آن تامین امنیت اسرائیل و در نهایت شاید اندکی هم به فکر جهان اسلام باشند. مساله عراق و سوریه را امریکا نمی تواند حل کند چرا که شاید کشورهای غربی نفعی هم در این بحران ها داشته باشند. در حال حاضر گفته می شود که گروه های تروریستی و تکفیری در عراق و سوریه فعال هستند و من هم این نکته را قبول دارم اما اگر مردم سوریه و عراق باب گفتگو با هم را باز کنند، این گروه های تروریستی هم راهی جز ترک این کشورها نخواهند داشت.