از عقب نشینی شیخ قطری تا خودکشی سیاسی دوحه

آفتاب: حوادث چندماه گذشته پیرامون قطر و کشورهای شورای همکاری خلیج فارس با عق نشینی یوسف القرضاوی از اظهارات گذشته خود و پذیرش شروط عربستان از سوی قطر وارد فاز تازه ای شده است.

شایددر طول تاریخ کوتاه مدت این کشورهای حوزه خلیج فارس این اولین بار نباشد که میان آنها درگیری ها و تنش های سیاسی در میگیرد اما با توجه به برهه زمانی حساسی که منطقه در آن است این اختلافات و هرگونه تغییر آرایش ها می تواند حائز اهمیت و مرور چند باره باشد.

پیشینه اختلاف‌های مرزی و سرزمینی عربستان سعودی با قطر به میانه‌های سده نوزدهم باز می‌گردد. اختلافات مرزی و سرزمینی عربستان سعودی و قطر شامل باریکه‌ای از زمین‌های جنوبی قطر می‌شود. عربستان سعودی مدعی مالکیت ۲۳ مایل از سواحل جنوب شرقی قطر است و دو کشور در مورد مرزهای جنوب غربی و سلوا نیز با یکدیگر اختلافات ارضی دارند.

در سپتامبر ۱۹۹۲ نیروهای نظامی عربستان سعودی به قطر تجاوز کردند و بخش‌هایی از خاک این کشور را به تصرف درآوردند. به دنبال آن، قطر اجرای قرارداد مرزی ۱۹۶۵ با عربستان سعودی را به حال تعلیق در آورد و به عنوان اعتراض از شرکت در نشست‌های شورای همکاری خلیج فارس خودداری کرد. پس از ۳ ماه کشمکش، سرانجام با میانجی‌گری مصر، دو کشور موافقتنامه‌ای برای حل و فصل اختلافات مرزی‌شان منعقد کردند.

حال با گذشت این سال ها این بار مصر میانجی گری نمی کند بلکه آتشی شده است در میان اعراب، اختلافات قطر با اعراب و بالاخص عربستان سعودی از جایی بالا گرفت که قطر از اخوان المسلیمن و شیخ قرضاوی حمایت کرد و به قیمت تنش و قطع رابطه بین اعراب تمام شد تا جایی که عربستان سعودی، امارات و بحرین سفرای خود را از این کشور فراخواندند.

رسانه های عرب زبان خبر مهم  امروز خود را به شورش قطر برای براندازی نظام عربستان ، امارات و بحرین اختصاص دادند. در این میان الرأی الیوم که در لندن به چاپ می رسد در یاداشت سردبیر به قلم عبدالباری الباری عطوان نوشت: قطر به حمایت خود از اخوان المسلمین پایان داده است. اما برخی دیگر، از عقب نشینی دوحه و تبعید قرضاوی خبر داده اند اما صحت و سقم این ادعا هنوز به درستی مشخص نیست زیرا  مقامات دوحه در باره این خبر واکنشی محتاطانه اتخاذ کرده اند .

وقتی قطر شمشیرش را برای اعراب از رو می بندد

به نوشته روزنامه مصری الشروق، یک منبع در کشورهای حوزه خلیج فارس اعلام کرده است یکی از دلایل تازه خشم عربستان از قطر این است که ریاض پی برده سازمان اطلاعات قطر با افسرانی از ارتش و گارد ملی عربستان که پیشتر در اروپا آموزش دوره‌های نظامی دیده‌اند ارتباط داشته و از آن‌ها خواسته تا علیه نظام حاکم در عربستان کودتا کنند. این منبع همچنین فاش کرده است که این سناریو درباره شهروندان و افسران اماراتی و بحرینی نیز تکرار شده است.

شایعات تبعید قرضاوی به تونس

یوسف القرضاوی رئیس سابق دانشگاه الازهر مصر و حامی اخوان المسلمین که به قطر پناه برده گزینه مورد توافق عربستان و قطر در سند ریاض است ،اکنون شیخ عبدالله بن ناصر بن خلیفة آل ثانی نخست وزیر قطر در راه سفر به تونس است و این شایعات همزمان با سفر وی قوت گرفته است که نخست وزیر دوحه برای رایزنی در خصوص تبعید قرضاوی راهی تونس شده است. در روزهای گذشته اخباری مبنی بر تفاهم قطر با سه کشور دیگر منتشر شد که حکایت از تصمیم قطر برای اخراج رهبران اخوان المسلمین و شخص القرضاوی از دوحه (به تونس یا یمن) را دارد.

بنا بر گزارش‌های خبری دو روز گذشته، دولت قطر به رهبران اخوان المسلمین حاضر در این کشور اعلام کرده است که از هرگونه اظهار نظر مطبوعاتی خودداری کرده و سکوت پیشه کنند تا مقدمات خروج آنها از کشور فراهم شود. همچنین دولتمردان قطری قصد دارند، «شیخ یوسف القرضاوی» را از کشور خارج کرده و راهی تونس یا یمن کنند. منابع خبری نزدیک به دیوان پادشاهی با اعلام این موضوع گفته‌اند که این دستور دو روز پیش صادر شده تا مقدمات خروج اخوانی‌ها و شخص یوسف القرضاوی از کشور، فراهم شود.

وقتی شیخ دوحه شاخه زیتون  تکان می دهد

از سوی دیگر در میان این هیاهوی خبری و بالا رفتن تنش میان اعراب با قطر ، منابع خبری گزارش کرده اند که شیخ قطری فراخوان صلح داده است. به گزارش رسانه های  عربی شیخ یوسف القرضاوی  امروز با ارسال پیامی الکترونیک به شورای همکاری خلیج فارس به کمک رابطه قطر با اعراب شتافته است.
قرضاوی دراین پیام گفته است که سخنانش در یک خطبه نماز جمعه علیه عربستان سعودی و امارات نظر شخصی او بوده و ربطی به دولت قطر نداشته است.قرضاوی خاطرنشان کرده، منصبی رسمی در قطر ندارد و هرآنچه گفته رای و نظر شخصی او و تنهانصیحت خالصانه یک دوست بوده است.وی همچنین افزوده که به همه کشورهای عرب حوزه خلیج فارس علاقه و آنها را به مثابه یک کشور و خانه واد برای خود می داند.

قطر به حمایت خود از اخوان المسلمین پایان داده است

موضوع مهم دیگری که در روزهای گذشته به شدت مورد توجه تحلیلگران از جمله عبدالباری عطوان قرار گرفت، موافقت دولت قطر با شرایط مندرج در متن توافق ریاض است که پنجشنبه گذشته به امضا دو طرف رسید.

تحلیلگران، این موضوع را به مثابه عقب نشینی دولتمردان دوحه از حمایت های سابقشان از جماعت اخوان المسلمین ارزیابی می کنند و از این رو ائتلاف موسوم به " قطر- ترکیه و اخوان المسلمین " را عملا ً محکوم به از هم پاشیدگی می دانند.
سردبیر نشریه " رای الیوم " در این خصوص نوشته است: خالد العطیه وزیر خارجه دولت قطر شامگاه پنجشنبه در نشست فوق العاده وزیرای خارجه کشورهای شورای همکاری خلیج فارس که در پایگاه نظامی عربستان در ریاض شرکت داشتند، سندی را به امضا رساند که به موجب آن دوحه در برابر وزاری خارجه 5 کشور دیگر عضو این شورا متعهد شد، به حمایت های خود از اخوان المسلمین و دخالت در امور داخلی دیگر کشورهای منطقه خود داری کند.
 این در حالی است که ماه گذشته دولت قطر در نشست وزرای خارجه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس که در شهر ریاض منعقد شده بود، از امضای همین تعهد خود داری کرده بود.
عبد الباری عطوان در ادامه این یادداشت خود می نویسد: اکنون باید به این نتیجه گیری برسیم که اگر عقب نشینی دولت قطر از مواضع قبلیش صورت نمی گرفت، این بحران کماکان به قوت خود هنوز هم باقی بود، اما دوحه سرانجام تصمیم گرفت با شرایط 3 کشوری که سفرای خود را از دوحه فراخواندند، موافقت کند، اگر چه گفته می شود، شرایط عربستان سعودی ، امارات متحده عربی و بحرین بسیار سنگین بود، از این رو قطر در دور نخست وقتی شرایط را دید به شدت شگفت زده و غافلگیر شد و هرگز حاضر نشد آن را بپذیرد که گفته می شود در این مدت هم این شرایط را بهتر توانسته است درک کند، وهم خود را برای قبول این شرایط وفق داده است.

خودکشی سیاسی دوحه

این نویسنده برجسته عرب و  تحلیلگر فلسطینی تبار  در ادامه تحلیل خود می گوید قطر عملا به خودکشی سیاسی تن داده است. وی عقیده دارد: موافقت قطر با این شرایط به مثابه تغییر یافتن نقشش به صورت ریشه ای در منطقه است این امر از حجم و اندازه جغرافیایی قطر بسیار بزرگ تر بود،‌این همچنین می تواند منجر به تغییر ائتلاف ها و هم پیمانی های قطر در منطقه و در عرصه بین المللی شود، چرا که پایان دادن به حمایت از جماعت اخوان المسلمین قطر می تواند به مثابه پایان دادن به هم پیمانی دوحه با آنکارا نیز تلقی شود، البته این امر همچنین می تواند به ضرر ائتلاف قطر با هم پیمانان وهابی در عربستان سعودی که از یک اندیشه حمایت می کردند نیز ختم شود.

به نوشته عطوان هم اکنون دولت قطر از آن بیم دارد که در صورت نقض این پیمان از سوی دوحه مثلث عربستان سعودی، امارات متحده عربی و بحرین وارد مرحله دوم شوند و در این مرحله انتقام بسیار سنگینی از قطر بگیرند. او معتقد است در مرحله دوم قرار است دولت های مذکور حریم هوایی و زمینی و دریایی قطر را با جهان پیرامون خود مسدود کنند، تا سرانجام وارد مرحله سوم و نهایی شوند که در این مرحله کشورهای مثلث اقدام به برهم زدن آرامش نسبی در این کشور کنند، و در نهایت نظام را در قطر سرنگون خواهند کرد.

در چنین شرایطی به نظر می رسد که قطر در برابر برادر بزرگتر (عربستان سعودی) کوتاه آمده و به ناچار سلطه این کشور را برای منافع ملی خود پذیرفته باشد. در همین حال سوال بعدی این است که اخوان المسلمین با از دست دادن حامی بزرگی چون قطر، با چه آینده سیاسی روبرو خواهد شد؟

زهره نوروزپور