تصویری که فاجعه را فریاد می‌زند+عکس

- خبرگزاری ایسنا در یاداشتی به قلم فرهاد مطاعی به تحلیل عکسی از اوارگان عراقی پرداخته است، تصویری که به گفته نویسنده به قدری قوی است که تمامی مردم دنیا با رنج ضمنی آن احساس همدردی خواهند کرد، بجز کسانی که بانی این فاجعه هستند.

آفتاب‌‌نیوز :

آفتاب: بدون شک هر عکسی می تواند تاثیر خاصی بر انسان داشته باشد، کافیست بیننده با دقت و گاهی با نیم نگاهی تخصصی بدان بنگرد، آنگاه او را در بهتی عمیق فرو خواهد برد.

درک و دریافت عکس توسط افراد متفاوت است و هر فرد بسته به نگرش و زاویه دید خود عکس را تفسیر و تاویل می کند.

برای مثال عکس یادگاری از نوع عکس هایی است که امروزه از بیشترین سطح تولید برخوردارند، هر چند ماندن در تصاویر و ثبت لحظه ریشه ای کهن تر از خود عکس دارد و قدمت آن به هنر نقاشی برمی گردد، اما بنا به گفته والتر بنیامین با روی کار آمدن هنر عکاسی این ثبت عمومی تر و ارزان تر شد، به نحوی که امروزه با وجود دوربین های دیجیتال و موبایل هر کسی به راحتی می تواند تصویری از خود و اطرافیان اش داشته باشد.

رولان بارت در فصل دوم کتاب اتاق روشن به عکسی از دوران کودکی مادرش اشاره می کند؛ عکسی که موجب تحریک احساسات هر روزه وی می شود، اما خود این حس به زعم بارت، موضوعی شخصی است و نمی توان آن را در فرد دیگری جستجو کرد، به همین دلیل نویسنده از انتشار عکس مزبور در کتابش امتناع می کند.

با این حال توجه به تصاویر عمومیت یافته و آرشیوی، مؤید جایگاه علمی و تخصصی این هنر است که به عنوان محل تلاقی احساسات جمعی با اقبال روزافزونی روبرو شده است. عکس های قدیمی از شهری که در آن سکونت داریم در همان حال که حس نوستالژی را در ما زنده می کند، خود جزیی از تاریخ آن منطقه محسوب می شود؛ عکس های که گاه موجب بازنگری در متن تاریخی این نواحی می شود.

امروزه اخبار جهان توسط عکس به ما نشان داده می شود، گرچه با روی کار آمدن تلویزیون و پخش تصاویر زنده از این جعبه جادویی با فاصله کم از واقعه ، از اهمیت خبررسانی عکس کاسته است، با این حال، تصاویر منتشر شده در روزنامه ها، نشریات و گاه فضاهای مجازی می تواند منبع مناسبی برای یادآوردن و هم زیستی تعامل گرایانه با آن اتفاقات باشد.

برای مثال با دیدن تصاویر تکان دهنده از اتفاقات و پیش آمدهای خبری امروز جهان اعم از غزه، عراق، اکراین، سوریه و سویه های فاجعه انسانی در آنها، می توان به اهمیت شایان منطق یادآوری عکس ها پی برد؛ دیدن این عکس ها موجب همدردی و هم ذات پنداری با خود فاجعه و تعمیم آن به زندگی خود و اطرافیان می شوند.

حال با چنین پیشینه ای از اهمیت موضوعی عکس در حیات امروز به تصاویر منتشر شده ای از خبرگزاری رویترز با عنوان 'آوارگان عراق' خواهیم پرداخت و سعی می کنیم از این رهگذر به لایه های پنهان این فاجعه که در متن عکس ها ثبت شده اند بپردازیم.

آنچه در بارگذاری این عکس ها قابل توجه است خود موضوع آوارگی کردهای عراقی است که به محض دیدن آن، تکراری بودنشان به ذهن متبادر می شود: انگار بایستی این اتفاق روتین وار هر چند سال یک بار برای کردها رخ دهد، مردمی که خانه و کاشانه خود را دست خالی یا در حد یک ساک دستی رها کرده اند و مسیری پر فراز و نشیب را برای زنده ماندن و یافتن مأمنی جدید پشت سر می گذارند.

در میان این تصاویر عکسی که بیش از همه جلب توجه می کند تصویری است که 'مادر مهاجر' اثر 'دورویتا لانگ' را به یاد می آورد: مادر و سه فرزندش در پیش زمینه عکس، بدون داشتن هیچ وسیله ای در بیابان آواره شده اند و جمعیت زیادی در پشت سر آنان در حال حرکتند. کودکی در بغل مادرش و دو کودک دیگر در چپ و راست وی، خستگی چنان به آنان فشار آورده که حضور یکدیگر را احساس نمی کنند و تنها به پیمودن راه می اندیشند. نگاه مادر به دوردست انگار خواهشی است برای به اتمام رسیدن راه. کودک سمت چپ با لباسی روشن چهره ای بی رمق دارد، موهایش آشفته است و انگار دچار سردرگمی است و از مسیر منحرف شده، دختر سمت راست که اندکی بزرگتر و نزدیکتر به مادر است، سختی راه حوصله وی را سر برده، وی با نگاه به پایین گوشه ای از موهای خود را در دهان گذاشته است، شاید تنها ثروت مادر گوشواره دخترانش باشد، در کمی عقب تر باز کودکان را می بینیم که پا بر زمین داغ در حال حرکت اند و مردمی که در پلان های بعدی اکثرا دست خالی اند.

توانایی عکاس در انتخاب لنز، قرار دادن افراد در جای مناسب با کمترین تداخل در کادر، مناسب بودن محل خط افق و ثبت لحظه ای از نگاه مادر دیده می شود.

گذاشتن خود جای این افراد از تلخ ترین تصوراتی است که هر انسانی می تواند در ذهن داشته باشد. مطمئناً توانش این تصویر به قدری است که تمامی مردم دنیا با رنج ضمنی آن احساس همدردی خواهند کرد، بجز کسانی که بانی این فاجعه هستند، آنان چنین عکس هایی را مایه پیروزی خود می دانند! این تصاویر بی شک تاثیر زیادی بر مردم و واکنش هایی را در پی خواهد داشت. راهپیمایی و محکوم کردن این اعمال از سوی مردم، جمع آوری کمک های بشردوستانه ، پیگیری و برگزاری جلسات سیاسی مهم از برکات تاثیر چنین عکس هایی است، بی شک این عکس ها در تاریخ ماندگارند و سند معتبری از اتفاقات آن برهه از تاریخ خواهند بود.

گزارش خطا

لینک کوتاه: https://aftabnews.ir/0016nC