آرامگاه «کوروش» یا قبر «مادر سلیمان»؟
«دشت مرغاب» - در محوطه ی پاسارگاد در استان فارس - بیش از دو هزار و 550 سال پیش یک باغ بزرگ بود، باغی با نگهبانان و خدم و حشم که از مقبره ی «کوروش» محافظت می کردند، با سایبانی بزرگ روی مقبره که همه در زیر سایه ی آن زیارت می کرده اند.
آفتاب‌‌نیوز :
آفتاب: بر اساس سفرنامه های باقی مانده از آن دوران، «دشت مرغاب» باغی بزرگ و رویایی بود، با تندیس های زرین و زیورآلات آراسته و پر از درخت که حالا یک بیابان بایر است و در وسط آن تنها نمونه آرامگاه سازی از دوره های پیش از اسلام یعنی مقبره ی کوروش خودنمایی می کند. البته این بایر بودن با توجه به اسناد موجود پس از غارت مقبره ی کوروش توسط سربازان یونانی به مرور به وجود آمده است.
به گزارش ایسنا، هفتم آبان ماه روزی ست که آن را به نام «کوروش» - پادشاه بزرگ ایرانی - نامگذاری کرده اند، عنوانی که هیچ جایی در تقویم رسمی کشور ندارد.
اما کوروش که بود؟ سال 559 پیش از میلاد یعنی دو هزار و 553 سال پیش، «کوروش» در سن 32 سالگی جانشین پدرش «کمبوجیه» شد و با فتح بابِل، جایی که حکمرانی بر آن به مثابه فرمانروایی بر جهان را داشت، در سال 58 پیش از میلاد تاجگذاری کرد و بعد از آن «کوروش بزرگ» نام گرفت.
او پس از اقدامات و فتوحاتی که برای ایران انجام داد، 30 سال بعد از تاجگذاری در 529 پیش از میلاد (2523 سال پیش) فوت کرد. بر اساس متن های موجود در کتاب «تربیت کوروش» یا «کوروش نامه» نوشته «گسنفون»، کوروش به فرزندانش وصیت کرد تا در زمان دفن، جسدش را مومیایی نکنند، با طلا نپوشانند و بدنش را بدون تابوت در خاک بگذارند.
کوروش یک پادشاهی جهانی را شکل داد که در طول تاریخ بی مانند است، قلمرویی که به گونه ای که آن را نه در گذشته داشته ایم و نه در آینده مانند آن را خواهیم داشت. حتی پس از کوروش بسیاری از پادشاهان قصد تقلید از وی را داشتند، مانند اسکندر که ابایی نداشت لباس هخامنشی بپوشد. او علاوه بر خودش به سربازانش نیز دستور داد با زن های ایرانی ازدواج کنند تا فرهنگ ایرانی - یونانی به فرزندانشان منتقل شود.
کوروش خود را برای همیشه در تاریخ ایران و جهان جاودانه کرد. او با نوشتن حقوق منشور کوروش، پس از پیروزی بر «نبونعید» و تصرف بابل، آن را یک سند و شاهد تاریخی پرارزش در سطح دنیا کرد، به گونه ای که در سال 1971، سازمان ملل متحد منشور حقوق بشر کوروش را به همه ی زبان های رسمی کشورهای عضو سازمان منتشر کرد و بدلی از این استوانه را در مقر سازمان ملل در شهر نیویورک قرار داد.
استوانه ی کوروش بزرگ یا منشور حقوق بشر کوروش لوحی از گل پخته است که در سال 538 پیش از میلاد به فرمان کوروش بزرگ هخامنشی نگاشته شده است. نیمه ی نخست این لوح از زبان رویدادنگاران بابلی و نیمه ی پایانی آن سخنان و دستورهای کوروش به زبان و خط میخی اکدی (بابلی نو) نوشته شده است.
این استوانه در سال 1258 خورشیدی/ 1879 میلادی در نیایشگاه اِسَگیله (معبد مردوک، خدای بزرگ بابلی) در شهر بابل باستانی پیدا شد و در موزه بریتانیا در شهر لندن نگهداری می شود. این منشور را یکی از بزرگترین نشانه های روحیه ی بردباری در فرهنگ ایرانی می دانند.
اما شخصیت کوروش و اقدامات او باعث شد وی را «ذوالقرنین» بنامند؛ کلمه ای که به گفته ی بسیاری از بزرگان در قرآن نیز آمده است.
از جمله بزرگانی که معتقدند ذوالقرنین یادشده در قرآن و مسیح عهد عتیق هر دو به کوروش
هخامنشی برمی گردد، می توان به «علامه طباطبایی» در تفسیرالمیزان، «آیت الله العظمی ناصر مکارم شیرازی»، ترجمه تفسیر سوره کهف از باستانی پاریزی، مولانا «ابوالکلام آزاد»، مفسر بزرگ قرآن و وزیر فرهنگ هند در زمان گاندی در تفسیرالبیان، و 10 نفر از مفسران بزرگ قرآن در تفسیر نمونه (مانند قرائتی، امامی، آشتیانی، حسنی، شجاعی، عبدالهی و محمدی، دکتر علی شریعتی در کتاب بازشناسی هویت ایرانی اسلامی، صدر بلاغی در قصص قرآن، آیت الله «سید محمد فقیه» استاد اخلاق و حافظ کل قرآن و نماینده مجلس خبرگان دوم، استاد محیط طباطبایی و حجه الاسلام شهید هاشمی نژاد اشاره کرد.
به عنوان مثال باستانی پاریزی، عضو هیات علمی دائره المعارف بزرگ اسلامی پیشتر در این باره گفته است: در تورات، کوروش به صورت اسم کوروش آمده است. ما در کتب تاریخی خودمان آن را به صورت 'کی روش' نوشتیم که درست هم است.
وی با بیان این که تنها تصویری که از کوروش باقی مانده تصویر برجسته ای در پاسارگاد است، ادامه داد: بر روی آن تصویر نام «کوروش» نوشته نشده است، اما نقاشی از دوره ی صفویه داریم که این تصویر را کشیده و بالای آن سه خط به خط میخی نوشته شده «من کوروش پادشاه هخامنشی هستم»، ولی آن نوشته الان وجود ندارد.
باستانی پاریزی با بیان این که 60 سال پیش کتاب مذکور را ترجمه کرده است، افزود: انعکاس این مسئله در جامعه روحانیت ایران بسیار مهم است که اسم یک ایرانی آریایی در قرآن آمده باشد. این از نظر جامعه ی ما ایرانی ها خیلی حرف است.
این استاد برجسته ی تاریخ اظهار کرد: اولین بار یک ایرانی قرآن را ترجمه و در تبریز چاپ کرده که این نکته را در مورد «کوروش» و «ذوالقرنین» قبول کرده است. بار دوم مرحوم تابنده گنابادی کتابی تحت عنوان «سه داستان اساطیری در قرآن» به چاپ رسانده که بر همین مسئله تاکید کرده است. مرحوم علامه طباطبایی هم در کتاب شان منعکس کرده اند که با استدلال هایی که ابوکلام آزاد کرده است تا دلیل دیگری بر رد آن پیدا نکنیم آن را قبول می کنم.
زاگرس زند - ایران شناس و مدرس تاریخ ایران باستان - در گفت وگو با خبرنگار ایسنا درباره ی شخصیت کوروش و آرامگاه وی اظهار کرد: آرامگاه کوروش تنها نمونه سنت آرامگاه سازی در پیش از میلاد است، چراکه در دوران قبل از کوروش، پادشاهان ثروتمند و زیادی که دوره ی پادشاهی شان هر کدام معماری پرشکوهی داشته اند زندگی می کردند، اما پس از مرگ شان هیچ نشانی از مقبره یا مکان دفن آن ها وجود ندارد، به همین دلیل آرامگاه کوروش را می توان نمونه ای از سنت آرامگاه سازی در آن زمان دانست.
او سنت آرامگاه سازی را دارای باری مقدس در آن زمان دانست و افزود: این سنت در آن زمان حتی به فرهنگ عامیانه نیز راه پیدا کرد، به گونه ای که پس از اسلام شکوفا شد، مانند معماری در ساخت بناهایی مثل حمام و مسجد در آن دوران که به طور کامل از ویژگی های ایرانی برخوردار بودند؛ آرامگاه سازی نیز از این خصوصیت بهره گرفته است.
وی با بیان این که سنت آرامگاه سازی در ایران باستان بسیار متفاوت تر از ایران پس از اسلام
است، افزود: با این وجود تنها آرامگاه باقی مانده از آن دوره، آرامگاه «کوروش» است. این آرامگاه در بستر تاریخیِ خود، یگانه است. همچنین ساخت مقبره ی آن نیز اهمیت و بی همتا بودن کوروش را نشان می دهد.
این مدرس دانشگاه ادامه داد: با توجه به اسناد موجود و آنچه در سفرنامه ی افراد مختلف در دوران باستان نوشته شده، به نظر می رسد این آرامگاه حالتی زیارتگاهی داشته است، اما پس از مدتی چون مردم فراموش می کنند که آن مقبره متعلق به چه کسی بوده، تا حدود 200 سال پیش به این مقبره، قبر «مادر سلیمان» می گفتند.
او اضافه کرد: در حدود اوایل سده ی 19 میلادی باستان شناسان با تحقیقاتی که انجام دادند و با توجه به متن ها و کتیبه های در دسترس شان، حدس زدند که این مکان متعلق به آرامگاه
«کوروش» است، بنابراین کمتر از 200 سال است که باستان شناسان به یقین متوجه شده اند که این مکان متعلق به «کوروش» بوده است.
زند همچنین درباره ی زیارتگاهی بودن این مقبره عنوان کرد: با توجه به منابعی مانند نوشته های «استرابون» تاریخ نگار و جغرافی دان جهان باستان و «هرودت»، تاریخ نویس به نظر می رسد مکانی که آرامگاه کوروش در آن قرار دارد یک مکان زیارتگاهی بوده است. این دو تاریخ نویس نوشته اند: «اسکندر از این آرامگاه دیدن کرده است. آن آرامگاهی بزرگ و مملو از تندیس های زرین و زیورآلات آراسته با نگهبانان بی شماری بوده که مردم در آن زیارت می کرده اند.»
این ایران شناس همچنین درباره سازه ی مقبره کوروش به خبرنگار ایسنا اظهار کرد: مساحت زیربنای آرامگاه کوروش 156 متر مربع و با ابعاد 12 در 13 متر است. این مقبره چند پلکان دارد که از کوچک به بزرگ روی هم سوار شده اند تا به اتاقک وسط برسند. ارتفاع پله ی اول 170 سانتی متر ، ارتفاع پله دوم و سوم هر کدام 130 سانتی متر و سه پله آخر نیز هر کدام 55 سانتی متر ارتفاع دارند. بنابراین بلندی کل بنای مقبره ی کوروش 11 متر است، با یک سقف شیروانی مانند.
وی آرامگاه کوروش را به یک حرم بسیار کوچک شبیه دانست و افزود: معماری این مقبره ، مدل معابد زیگوراتی و مقابر اورارتوئی هاست که سال ها در مهاجرت بوده اند، به نظر می رسد مقبره کوروش نیز از این مدل معماری سرمنشاء گرفته است.
زند افزود: مقبره کوروش از سنگ های بسیار بزرگ و سفید شکل گرفته است که بدون ملات و با بسط های سلسله ای روی هم وصل شده اند. این بنا به لحاظ مکانیک سازه و بحث فرسایش آب و باد به درستی طراحی شده و بیشترین پایداری ممکن را دارد.
این ایران شناس نمونه ی بسیار کوچک تر مقبره ی کوروش را مقبره ی «گوردختر» در شهرستان دشتستان استان بوشهر دانست و افزود: آن مقبره برخلاف مقبره ی کوروش خط و کتیبه ای ندارد و پلکانی بسیار کوتاه تر دارد. در واقع آن براساس گمانه های مطرح شده یک مدل کوچکتر از آرامگاه کوروش است.
گزارش خطا
ارسال به دوستان
نسخه چاپی
ذخیره عضویت در خبرنامه 
پربحث ترین عناوین
پرطرفدار ترین عناوین
لینک های مفید