رشد نا متوازن صنایع معدنی و فولادی ایران

آفتاب‌‌نیوز : حسین طالبی مدیر روابط عمومی شرکت معدنی و صنعتی چادرملو به مناسبت 10 تیر روز صنعت و معدن در مطلبی نوشت: به اعتقاد بسیاری از دست اندرکاران و صاحب نظران این صنعت ، رشد نا متوازن صنایع معدنی و صنعتی فولاد، بیانگر عدم تحقق این پیش بینی است، بطوریکه  در حال حاضراز سوی سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران  مجوز ساخت دهها واحد تولید فولاد با بیش از 144 میلیون تن ظرفیت صادر شده است . این در حالی است که با توجه به میزان تولید 5/16 میلیون تن فولاد  در سال 1393( طبق آمار گمرک ایران) بیش از  2 ميليون و 164 هزار تن سنگ آهن بهم فشرده شده و كنسانتره‌، به ارزش تقريبي 366 ميليون دلار وارد کشور شده . یعنی همچنان وابستگی به وارداتی مواد اولیه در صنعت فولاد کشور وجود دارد.

  حال اگر قرار باشد در افق 1404 حدود 55 ميليون تن فولاد تولید شود باید چیزی در حدود 135  ميليون تن  سنگ آهن برداشت و از آن   8/14  میلیون تن سنگ آهن دانه بندي، 2/77 میلیون تن  کنسانتره و 72 ميليون تن گندله تولید کرد .

  براساس آمار های منتشره، هم اکنون ظرفیت استخراج سنگ آهن در کشور  40 میلیون تن ، کنسانتره 24 میلیون تن ، گندله 22 میلیون تن و آهن اسفنجی 18 میلیون تن است .

از طرفی با استناد به آمارها منتشره، وزارت صنایع تا کنون برای تولید سالانه 189 میلیون تن گندله ‌آهن مجوز صادر کرده است  .

در حالی که برای تولید گندله نیازمند کنسانتره سنگ آهن هستیم ، بنابر این برای حدود 189 میلیون تن گندله باید حداقل 300 میلیون تن سنگ آهن برداشت شود که بسیار دور از واقعیت است .

هرچند مسئولان دولتی ، در هر مناسبت و نشستی، از کشف ذخایر جدید سنگ آهن در کشور خبر می دهند اما نکته مهم ایجاد شرایط مناسب برای برداشت محصول است نه کشف ذخایر نهفته در دل خاک ، چرا که بطور متوسط برای استحصال سنگ آهن از یک معدن شناسایی شده در صورت محیا بودن همه امکانات از جمله سرمایه ، مجوز، ماشین آلات و نیروی متخصص ، حداقل پنج سال زمان نیازدارد .

اما آنچه که اکنون معادن و صنایع معدنی سنگ آهن با آن مواجه  هستند :

از عمده ترین موانع رشد و توسعه معادن را می توان،  هزینه بالای انرژی  عنوان کرد .در سالهای اخیر با اجرای طرح هدفمندی یارانه ها و در پی آن افزایش هزینه حامل های انرژی، فشار مضاعفی در کنار سایر مشکلات به صنایع معدنی وارد شده . از سوی دیگر همین عامل موجب افزایش هزینه های حمل و نقل  از یک سو و کمبود زیر ساخت های توسعه حمل و نقل ریلی از سوی، دیگر موجب افزایش هزینه تولید گردیده است .

نبود و کمبود منابع مالی لازم برای اکتشاف معادن جدید ، اجرا نشدن برنامه چهارم و پنجم توسعه در بخش اکتشاف و توسعه معادن و نقص قوانین و بوروکراسی­ها در مقابل سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی نیز از جمله موانع و پیش روی معادن ایران است.
از سوی دیگر اخذ بهره مالکانه و حق انتفاع از معادن ، کمبود نقدینگی ، رکود فعالیت های عمرانی ، کاهش قیمت جهانی برخی مواد معدنی از جمله سنگ آهن و فرسوده شدن تجهیزات و ماشین آلات معدنی را می توان  بعنوان دیگر معضلات و مشکلات این بخش نام برد  .

بنابر این می توان اینگونه نتیجه گرفت اگر روند فعالیت معادن سنگ آهن بر پایه روال فعلی و معمول ادامه یابد در خوش بینانه ترین شرایط می توانیم  به تولید 35 میلیون تن فولاد در سال 1404  دست یافت . مگر آنکه با رفع موانع مورد اشاره و ایجاد انگیزه لازم برای سرمایه گذاران بخش خصوصی داخلی یا خارجی زمینه جلب مشارکت آنها را برای سرمایه گذاری در بخش معدن و صنایع معدنی، آنهم ظرف امسال و سال آینده فراهم نماییم .

نکته قابل توجه دیگر در بررسی نامتوازن بودن رشد صنایع فولاد در کشور ، موضوع بازار مصرف است . در حال حاضر بازار داخلی قادر به جذب 5/16 میلیون تن فولاد تولیدی نیست و بازار صادرات نیز بدلیل کاهش شدید قیمت ها تقریباً راکد است بطوریکه  بخش زیادی از تولیدات محصولات فولادی در کشور انبار شده و صنایع فولاد را با صدها میلیارد ریال بدهی مواجه کرده است .

حال به فرض تحقق تولید 55 میلیون تن فولاد در افق 1404  یعنی 10 سال دیگر آیا بازار فروش داخلی و خارجی  برای این  میزان تولید وجود دارد ؟

بر اساس برآوردهای جمعیتی مرکز آمار ایران ، بر پایه نرخ فعلی رشد، جمعیت ایران در سال 1404 به رقم 85 میلیون نفر می رسد . با توجه به سرانه مصرف فولاد در کشور اگر در بهترین شرایط به حدود 280 کیلو برسد، میزان مصرف داخلی فولاد در سال1404 به حدود24 میلیون تن خواهد رسید . بنابر این باید برای صادرات مازاد تولید بدنبال بازرهای منطقه ای و جهانی باشیم .هر چند اوضاع بازار های جهانی نیز چندان امیدوار کننده نیست  . اکنون اکثر کشورهای عمده تولید کننده فولاد با مازاد تولید مواجه هستند و همین عامل و عوامل دیگر موجب کاهش شدید قیمت سنگ آهن و محصولات فولادی در جهان گردیده.

میزان تولید فولاد جهان در سال 2014 میلادی حدود  1540  میلیون تن بوده که عمدتاً با مازاد تولید در 6 قطب تولید فولاد یعنی: چین، ژاپن، آمریکا ، روسیه، هند و کره جنوبی مواجه شده است .

انجمن جهانی تولید‌کنندگان فولاد پیش‌بینی کرده است، تولید فولاد در سال 2016 به 1565 میلیون تن برسد.

کشور چین که حدود نیمی از فولاد دنیا را تولید و مصرف می‌کند. در سال‌های گذشته نرخ رشد سالانه تولید فولاد خود را به عدد 25درصد رساند . تولید فولاد درچین از 128 میلیون تن در سال 2000 به بیش از 780 میلیون تن در سال 2013 یعنی بیش از 6 برابر رسید.

این در حالی است که پیش بینی شده است  که مصرف فولاد کشور چین در سال 2015 و 2016 رشد منفی 5/ 0 درصدی داشته باشد . بنابراین از آنجاکه تحولات چین روی بازارهای جهانی فولاد تاثیر گذار است ، در یکی، دو سال آینده شاهد هجوم بیش از پیش مازاد  تولید 800 میلیون تنی فولاد چین به بازارهای جهانی خواهیم بود.

با این اوضاع، به نظر می رسد در شرایط فعلی سرمایه گذاری در صنعت فولاد باید بسیار هوشمندانه و دور اندیشانه باشد  تا حداقل بدون نیاز با واردات مواد اولیه، چرخه تولید فولاد را با نیم نگاهی به بازار منطقه تکمیل کنیم و توسعه ای متوازن را در پیش بگیریم .